بخشی از مقاله
چکیده
ایمنی یک سد نه تنها به طراحی و اجرای دقیق، بلکه به عملکرد صحیح آن بر اساس رفتارنگاری سد طی اولین سالهای آبگیری و مراحل بهره برداری بستگی دارد. با آبگیری سد کرخه در اواخر سال 1378 و قرائت مستمر ابزار دقیق بکار رفته در پی و بدنه سد، رفتار سد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در مقاله تدوین شده سعی بر آن بوده که با استفاده از نتایج ابزار دقیق بکار رفته در پی و بدنه سد وضعیت سد پس از آبگیری مورد بررسی قرار گیرد. شایان ذکر است نرم افزارهای تخصصی که در ارتباط با پدیده نشت - تراوش - کاربردی بوده نیز مورد استفاده و آنالیز قرار گرفته و بر اساس نتایج حاصله با گذشت از مرحله آبگیری سد کرخه رفتار سد متعارف و منطقی بوده است.
کلمات کلیدی: سد کرخه، نشت، رفتارنگاری، ابزار دقیق، شکست هیدرولیکی
.1 مقدمه
صنعت آب بزرگترین و اولین صنعت مهم کشورهای جهان در حال و به خصوص در سالهای آتی می باشد. استحصال و جمع آوری آب های سطحی و زیر زمینی منطبق بر شیوه های علمی و اصول مهندسی و همچنین مدیریت بهینه این صنعت در هر کشور و از هر لحاظ باعث خواهد شد که دولتها در کنار استراتژی نظامی خود، سهم بسزایی در امور سیاسی دنیای مدرن ایفا نمایند.بر این اساس صنعت آب به فازهای مختلف مطالعاتی و اجرایی فراوان از جمله هیدرولوژی، تولید، جمعآوری، نگهداری، انتقال و بهینهسازی مصرف آب تقسیمبندی شده و نظر به اهمیت فراوان آن هر روزه با هویدا شدن شاخههای جدیدی از این مجموعه روبرو هستیم.
سد سازی که در بخش جمع آوری آب های سطحی قرار دارد خود به زیر شاخههای متعددی از جمله بدنه سد، اهداف و کاربرد، مهندسی سد و نهایتاً مهندسی پی قابل تفکیک میباشد.بحث تراوش و کنترل آب در بدنه پی از جمله موضوعات مهمی است که باعث گردیده در سدها به طور اختصاصی مورد بررسی قرار گیرد.کمبود آب یکی از مهمترین عوامل محدودکننده توسعه اقتصادی کشور به شمار میرود. افزایش تقاضای آب شرب و کشاورزی نیز موجب تشدید مسئله بحران آب شده است؛ لذا برنامهریزی برای استفاده بهینه از منابع آب و تخصیص اقتصادی این عامل کمیاب بین مصارف مختلف، ضروری به نظر میرسد.
ایران با متوسط نزولات جوی 260 میلیمتر در سال از کشورهای خشک جهان به شمار میرود. از 415 میلیارد مترمکعب نزولات سالانه، حدود 70 درصد آن تبخیر میشود. از مقدار آب موجود، به ترتیب 93درصد و2/5 درصد در بخشهای کشاورزی، شهری و صنعتی به مصرف میرسد. محدودیت منابع آب، افزایش هزینههای استحصال و محدودیت منابع مالی، طرحهای توسعه بهرهبرداری از منابع جدید آب را با مشکل و محدودیت مواجه کرده است. افزون بر آن رشد جمعیت، ارتقای سطح زندگی، توسعه صنعتی و کشاورزی و حفاظت اکوسیستم ها سبب افزایش تقاضای آب شده است. این عوامل و نقش مهم آب در توسعه پایدار سبب توجه بیش از پیش مسئولان به مدیریت تقاضا و عرضه آب در برنامه ریزیها و سیاست گذاریهای کلان و منطقه ای کشور شده است.
موقعیت جغرافیایی سد کرخه:
سد مخزنی کرخه واقع در 21 کلیلومتری غرب شهرستان اندیمشک و 160 کیلومتری شمال غربی اهواز، اولین سد مخزنی است که بر روی رودخانه کرخه احداث شده است. مطالعات اولیه حوزه آبریز کرخه از سال 1335 توسط برخی شرکتهای خارجی آغاز گردید. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز مطالعاتی توسط جهاد سازندگی در این زمینه صورت گرفت ومتعاقباً طی سالهای 1368 تا 1369 شرکت مهندسین مشاور مهاب قدس با همکاری شرکتی از چین مطالعات سد مخزنی کرخه را ادامه داده و سرانجام محور فعلی سد را به عنوان محور نهایی جهت احداث پیشنهاد نمودند.
زمانهای مهم پروژه
ساختگاه سد مخزنی کرخه در سازند بختیاری واقع شده است. سازند بختیاری متشکل از کنگلومرا و عدسیهای ماسهسنگی و گلسنگی، سنگ پی را تشکیل می دهد. توده سنگ کنگلومرایی نفوذ پذیرینسبتاً بالایی داشته و توسط میان لایه های گلسنگی با نفوذپذیری بسیار کم از یکدیگر جدا می شود.جهت جلوگیری از نفوذ و نشت آب از کنگلومرای پی در تکیهگاه ها و بخش میانی سد، از دیوار آب با مصالح بتن پلاستیک استفاده گردیده که در بالا به هسته مرکزی سد و در پایینعمدتاً به یکی از لایه های گلسنگی دوخته شده است. مجموعه دیوار آب بند به صورت قائم و لایه های گلسنگی به صورت افقی سیستم آب بندی پی سد را تشکیل می دهد.مشخصات مصالح به کار رفته در سد کرخه:
اهداف پروژه سد کرخه:
1-تأمین و تنظیم آب جهت آبیاری 320 هزار هکتار از اراضی پاییندست، دشتهای پای پل - اوان - ارایض - دوسالق و باغه - و همچنین دشتهای حمیدیه، قدس، دشت آزادگان، دشت عباس، فکه و عین خوش واقع در شمال غربی و غرب استان خوزستان
2-تولید انرژی برق آبی به میزان 934 گیگا وات ساعت در سال
3 -کنترل سیلهای مخرب رودخانه و جلوگیری از خسارات ناشی از آن.
به طور کلی اهداف طرح به شرح ذیل میباشد:
الف - تامین و تنظیم آب جهت آبیاری بیش از 320 هزار هکتار اراضی کشاورزی پاییندست.
ب - تولید انرژی برق آبی به میزان 934 گیگا وات ساعت در سال.
ج - کنترل سیلابهای مخرب و جلوگیری از خسارات وارده.
