بخشی از مقاله
چکیده
بخش کشاورزي و منابع طبیعی نقش مهمی در دسترسی به اهداف توسعه پایدار در کشور ایفا میکند . یکی از طرح هاي مهم بخش کشاورزي در برنامه ششم توسعه، تبدیل 500 هزار هکتار از اراضی شیبدار کشور به باغات دیم است. در این میان توسعه باغات فندق در اراضی شیبدار از طریق تغییر الگوي کشت و ایجاد پوشش دایمی گیاهی از اهمیت خاصی برخوردار بوده و با در نظر گرفتن پتانسیل بالقوه اراضی منطقه اشکورات شهرسستان رودسسر و سسازگاري فندق در این منطقه، میتوانند ببا کاربست سامانههاي سطوح آبگیر باران نقش بسزایی در حفظ تنوع ژنتیکی این محصول و جلوگیري از فرسایش خاك ببا تکییه بر دانش بومی باغداران منطقه داشته باشد.
بررسی برش استانی محصولی طرح توسعه باغات در اراضضی ششیبدار استان گیلان نشان میدهد که در برنامه ششم توسعه 9981 هکتار به زیر کشت فندق خواهد رفت. لذا لازم است با استفاده مناسسب از روان آبهاي سطحی و استفاده از آب سبز با هدف افزایش بهرهوري در این باغها، ضمن تولید مناسب فندق، حفاظظت تواممان آب و خاك نیز صورت گیرد. این مقاله شیوههاي کاربست سامانههاي سطوح آبگیر باران در توسعه باغات فندق در اراضی شیبدار را با توجه به نیاز آبی فندق و به منظور گذر از بحران کمآبی طی دوره رشد رویشی این محصول در ماههاي تیر و مرداد، مورد توجه قرار داده است.
واژههاي کلیدي:دانش بومی، ذخیره رطوبت، سازگاري، فندق
مقدمه
فندق یکی از میوههاي خشکباري1 مهم در جهان است که تولید و مصرف آن در ﺣﺎل افزایش میباشد. فندق درختچهاي از خانواده توسکاسان - Betulacea - و از جنس - Corylus - است. مغز فندق به صورتهاي خام، آنزیم بري شده و بو داده مصرف میشود و یا براي مصرف در صنایع مختلف لبنیات، نان، شیرینی و شکلات فرآوري میگردد. مغز فندق ارزش غذایی بالایی داشته و میتواند نقش مهمی در تغذیه و سلامتی انسان ایفا کند. این مغز در مقایسه با سایر میوههاي خشکباري از جمله گردو و بادام اسیدهاي چرب اشباع کمتري دارد و یک منبع خوب پروتئین 10 - تا - %20، اسید فولیک و فیبر است. افزایش آگاهی مصرف کنندگان از اثرات مثبت فندق باعث شده که صنایع غذایی گوناگون به ویژه صنایع شیرینی و شکلات بیش از گذشته از این میوه استفاده کنند. این مسأله میتواند در آینده نزدیک به گسترش سطح زیر کشت فندق در ایران و تمام کشورهاي مستعد منجر شود.
کشور ایران از نظر وسعت کاشت فندق در رتبه پنجم و از نظر تولید در رتبه هشتم قرار دارد؛ بطوريکه سطح زیرکشت این محصول 20459 هکتار و میزان تولید آن در حدود24300 تن تخمین زده شده است - آمارنامه وزارت جهاد کشاورزي، . - 1394 مناطق عمده کاشت فندق در ایران به حاشیه دریاي خزر و نواحی کوهستانی شامل استانهاي گیلان، اردبیل، مازندران، قزوین و قم محدود میشوند - شکل . - 1 عملکرد فعلی فندق در کشور ما کم است؛ بطوريکه بیشترین عملکرد فندق ایران از متوسط عملکرد جهانی نیز پایینتر میباشد و بین 600 تا 1200 کیلو در هکتار متغیر است ولی میزان عملکرد فندق به استناد آمار وزارت جهاد کشاورزي نیز رشد خوبی داشته و از 350 کیلو به 1100 کیلو در برخی از باغات رسیده است. پایین بودن میزان بهره وري باغات فندق در مقایسه با مناطق تولید جهانی این محصول از مهم ترین چالشهاي تولید فندق در کشور می باشد که مشکلات به نژادي و به زراعی، آفات و بیماري ها و مسائل اقتصادي و اجتماعی از جمله اصلیترین دلایل آن میباشند.
توسعه باغات در اراضی شیبدار ازطریق تغییر الگوي کشت و ایجاد پوشش دایمی گیاهی از اهمیت خاصی برخوردار بوده و با در نظر گرفتن پتانسیل بالقوه اراضی منطقه اشکورات شهرستان رودسر و سازگاري فندق در این منطقه، جایگزین نمودن این محصول در توسعه واحداث باغات جدید خصوصاً دراراضی شیبدار منطقه و همچنین جایگزینی باغات فرسوده وقدیمی میتواند با کاربست سامانههاي سطوح آبگیر باران نقش بسزایی در حفظ تنوع ژنتیکی این محصول و جلوگیري از فرسایش خاك داشته باشد. مقابله با فرسایش خاك، حفظ و احیاي منابع طبیعی و جلوگیري از تصرف اراضی، پیشگیري از تغییر کاربريهاي نامناسب زمینهاي کشاورزي و ملی، استفاده از روانآبهاي سطحی، استفاده ازآب سبز با هدف افزایش بهرهوري در باغهاي دیم، حفاظت از آب و خاك و اجراي عملیات آبخیزداري از جمله مزایاي این طرح بوده که با مشارکت مردم صورت میگیرد.
