بخشی از مقاله
-1 چکیده
بدون تردید یکی از منابع آبی در ایران سیلاب های فصلی می باشند.عموماً این سیلابها در اثر بارشهای ناگهانی کوتاه مدت شدید پدید می آیند که در رودخانه های خشکه رود فصلی و یا دشتهای سیلابی جاری میگردند. آنچه که حائز اهمیت است کنترل این سیلاب ها، پیشگیری از احتمال خسارات وارده و جذب رواناب حاصله به سفره های آب زیر زمینی - aquifers - یا بهره گیری مستقیم از آنها می باشد.این مهم میسر نمی شود مگر با طراحی سازه های کم هزینه، سریع الاجراء و مقاوم در مقابل سیلاب .در این پژوهش ضمن معرفی نحوه طراحی و ساخت سازه های گوناگون، این سازه ها در مقابل یکدیگر مورد ارزیابی قرار گرفتند. همچنین نتایج عملکرد سازه های اجرا شده پیشین توسط سازمانهای مربوطه نیز در ارزیابی لحاظ گردیده است.در پایان گزینه سازه مناسب بر اساس پارامتر عملکرد هیدرولیکی، مقاومت سازه ای و اقتصاد مهندسی طبق جداول و نمودار های ارائه شده تعیین گردیده
است.
واژگان کلیدی: رواناب،پخش سیلاب، کانال، عملکرد هیدرولیکی، خاکریز
مقدمه:
اصولا دو پدیده سیل و خشکسالی که عمدتاً ناشی از توزیع غیر یکنواخت زمانی و مکانی ریزش های جوی است، از دیر باز ذهن بشر را به خود مشغول داشته است. بعد از وقوع هر سیل شاهد حجم قابل ملاحظه ای از آب هستیم که در زمان کوتاه ، باعث ضایعات و خسارات در ابعاد مختلف می شود. از طرفی هم بخش عمده ای از رواناب حاصل از بارش بدون استفاده بهینه از دسترس خارج می شود. این در حالی است که در فواصل زمانی دیگر با کمبود آب ناشی از خشکسالی ها روبرو هستیم. تلاش جهت استحصال و مهار رواناب ناشی از بارش های جوی ، می تواند ضمن جلوگیری از وقوع سیلابهای مخرب، آن را به یک نعمت الهی تبدیل نماید.
یکی از شیوه های استحصال و مهار رواناب، بهره برداری از سیلاب بوسیله پخش آن است.برنامه اساسی استفاده از کنترل و مهار سیلاب علاوه بر جلوگیری از تخریب ها و خسارات ناشی از سیل، افزایش سطح آب زیر زمینی و پیشگیری از هرز رفت جریانهای سطحی می باشد. نظر به وضوع مسئله سیل برای متخصصین امور آب کشور از اظهار کلیات بیشتر در این زمینه صرفنظر می گردد. از این مدخل ابتدا به معرفی سیستم های پخش سیلاب و معرفی انواع سازه های شناخته شده و بکار رفته در پروژه های متعدد و متفاوت بهره برداری از سیلاب پرداخته شده و سپس چگونگی ساخت و عملکرد هر یک مورد ارزیابی قرار گرفته است.مبنای مقایسه این سازه ها عملکرد هیدرولیکی، مقاومت سازه ای و صرفه اقتصادی می باشد.
-1 معرفی انواع سیستم های پخش سیلاب
-1 پخش سیلاب غرقابی از طریق احداث خاکریز هایی به حداکثر ارتفاع 0/5 متر با سرریز های سنگی بر روی خطوط تراز. شکل - 1 اولویت کاربرد این سیستم در دشتهای سیلابی می باشد.و از نقطه نظر سطح پوشش بزرگ مقیاس می باشد.
-2 پخش سیلاب با ایجاد کانال های تشتکی بر روی خطوط تراز. - تصویر - 1 این سیستم در سطوح متوسط مقیاس و بطور مشترک در دشتهای سیلابی و عرصه های مابین میکرو آبراهه ها کاربرد دارد.
-3 پخش سیلاب با احداث خاکریز های هلالی - تصویر . - 2 کاربرد این سیستم در پایین دست سیستم های دیگر در جائیکه انرژی جریان مستهلک می شود می باشد.
-4 پخش سیلاب با توزیع جریان بصورت گردشی - تصویر . - 3کاربرد این سیستم در عرصه های با شیب بیش از %4 می باشد که فاصله خطوط تراز بسیار نزدیک شده و امکان اجرای سیستم ها ی فوق الذکر وجود ندارد.
