بخشی از مقاله
چکیده
معمولا اولین اقدامی که برای استقرار عرصه های در حال فرسایش توسط باد انجام می دهند مالچ پاشی است. مالچ ماده ای سیاه رنگ است که از فرآورده های نفتی بدست آمده و سطح زمین را پوشانده و از حرکت شن های روان و فرسایش آن ها توسط باد جلوگیری می کند . اما تحقیقات اخیر ثابت کرده که این گونه اقدامات آسیب های جبران ناپذیری را به طبیعت وارد می سازند و در نتیجه استفاده از مالچ های نفتی را زیر سوال می برد .
چرا که مالچ ماده ای بدبو و گرم است که ضریب حرارتی را بالا برده و موجب خشک شدن گیاهان موجود در منطقه می شود؛ گذشته از این، مالچ ماده ای شکننده است که نباید بعد از مالچ پاشی بر روی آن رفت وآمد صورت گیرد. در صورتی که محلول طبیعی حاصل از تبخیر شورابه ها مخاطرات فوق الذکر را نخواهد داشت وهرچه تردد روی جاده ای که با این محلول تثبیت شده بیشتر باشد به مرور زمان متراکم تر خواهد شد. این تحقیق به این موضوع که چرا این محلول باعث تثبیت خاک شده وچگونه این فرایند انجام می شود می پردازد.
مقدمه
یکی از مشکلاتی که در چند سال اخیر در اثر دخالت های بشری و استفاده غیر منطقی از منابع طبیعی و تخریب آن در حال گسترش است پدیده گرد و غبار است. طوفان های گرد و غبار رویدادهای طبیعی هستند که به طور گسترده در سرتاسر جهان در مناطق خشک و نیمه خشک به خصوص در عرض های ساب تروپیکال و تحت خشکسالی شدید اتفاق می افتند. مناطق خشک که بیش از 40 درصد سطح زمین را می پوشانند منبع مهمی از طوفان های گرد و غبار در جهان هستند . - 2 - از آنجا که ایران با مساحتی حدود 65/1 میلیون کیلومتر مربع در جنوب غرب آسیا و در نوار خشک جهان واقع شده است فلات مرکزی آن به عنوان یکی از معروفترین مناطق خشک جهان با این مسئله مواجه است .
اولین واقعه طوفان گرد و غبار در منطقه جنوب غرب ایران و کشور عراق در بین سال های 1363 تا 1367 گزارش شده است - . - 50 با نگاهی به روند شکل گیری این پدیده مخرب در می یابیم که تا سال 1380 این پدیده گذرا بوده است اما در سال های بعد، این پدیده به تدریج در شهرهای جنوبی گسترش یافت به طوریکه در سال 1387 ، 18 استان کشور را فرا گرفته و اثرات منفی زیادی را به سلامت انسان و محیط زیست و حتی بر اقتصاد کشور وارد ساخت .
- 4 - با توجه به خسارت زیاد این پدیده و احتمال افزایش وقوع آن در سال های آتی لزوم التفات به آن از سوی دولت و اجرای راهکارهای مناسب، از تشدید وقوع این پدیده جلوگیری خواهد کرد. بدیهی است می توان قبل از اجرای طرح های عملیاتی با داشتن اطلاعات و شناخت کافی از این پدیده و نحوه و علل وقوع آن، راه های مناسب را برای مقابله با آن پیدا نمود. بدین منظور لازم است همراه با شناخت، از تجربیات و یافته های سایر کشورها نیز در این زمینه استفاده کرد تا با به کار بردن روش های صحیح و اصولی، گامی اساسی در این راه برداشته شود.
روند پیشرفت پدیده گرد و غبار در ایران
اولین واقعه طوفان های گرد و غبار در منطقه جنوب غرب ایران و کشور عراق در بین سال های 1363 تا 1367 گزارش گردید. اما در سال 1380 گرد و غبار ایستایی رخ داد به این معنا که در شهرهای خرمشهر ، آبادان و شادگان 6 بار گرد و غبار با ماندگاری یک روز و میزان گرد و غبار 2010 میکروگرم بر مترمکعب یعنی حدود 7 برابر حدمجاز همه جا را فرا گرفت . روند این نمودار در سال های بعد ثابت بود و مسئولان به سادگی از کنار آن گذشتند .
در سال 1385 برخی از شهرهای خوزستان به مدت 19 بار با ماندگاری 48 ساعت با گرد و غبار غلیظ 2700 میکروگرم بر مترمکعب - بیش از 10 برابر حد مجاز - مواجه شدند و 3 روز پرواز فرودگاه اهواز لغو شد . در سال 1386 تمام شهرستان های استان خوزستان وارد این بحران شدند به طوریکه در این سال پدیده گرد و غبار با ماندگاری 72 ساعت و میزان غلظت 8360 میکروگرم بر مترمکعب یعنی 32 برابر حدمجاز در استان به وقوع پیوست که منجر به تعطیلی 3 روزه مدارس و یک روزه دستگاه های اجرایی شد - - 4
در سال 1387 ایران وارد یک خشکسالی شدید شد و از طرفی کشور عراق نیز به نوعی خشکسالی را تجربه کرد و موجب پیچیده تر شدن وضعیت گردید به طوری که برنامه محیط زیست سازمان ملل UNEPرسماً به سازمان محیط زیست ایران درخصوص شکل گیری فاجعه زیست محیطی در غرب عراق هشدار داد. ولی متأسفانه هیچ یک از سازمان های مرتبط با این بحران گامی اساسی برای حل این مشکل برنداشتند و به این ترتیب شرایط به گونه ای پیش رفت که ذرات گرد و غبار بیش از 18 استان کشور از جمله تهران ، قزوین ، سمنان ، کردستان ، مرکزی حتی مازندران و گیلان را هم در بر گرفت - . - 4
منشأ پدیده گرد و غبارهای اخیر در ایران
شواهد حاکی از آن است که 80 درصد گرد و غبارها و آلودگی های ناشی از آنها منشأ خارجی دارد و به وضعیت صحراهای واقع در شرق مدیترانه تا کشور ایران از جمله صحراهای بین النهرین در عراق ، صحراهای عربستان و غرب سوریه باز می گردد - . - 51 منبع تولید گرد و غبار در کشورهای عربستان ، عراق ، سوریه در رتبه بندی نخست و امارات متحده ی عربی ، قطر ، کویت ،ترکمنستان و برخی از کشورهای شمال افریقا درتبه بندی دوم قرار دارند .منشأ ورود گرد و غبار قبلاً عربستان و شمال افریقا بود. جنس گرد و غبار انتقال یافته از این مناطق به گونه ای بود که تا 24 ساعت برطرف می شد . علت درشتی ذرات و ته نشین شدن سریع آنها بود. اما جنس خاک در کشور عراق ، شرق اردن و بخشی از کویت ریز بوده و تا یک هفته طول می کشید تا ته نشین شود تصویر ماهوارهایی زیر گرد وغبار ناشی از کشورهای همسایه را نشان میدهد - 51 -
