بخشی از مقاله
چکیده:
در دنیای معماری امروز همگام با رشد تکنولوژی ، ساختار معماری دستخوش تحولات و تغییرات بسیاری گشته است - که می توان اذعان کرد همیشه مفید نبوده است. - واین خود باعث پویایی و به فکر فرو رفتن طراحان گردیده تا راهکارهای مناسبتر را در پیش گیرند .از سوی دیگر رفتارهای محیطی و نحوه زندگی انسان امروز عامل مخربی برای زمین و دیگر ساکنان آن و انرژی های این خاک گردیده است .هر دوی این مسائل نیاز شدید به معماری پایدار را مطرح کرده است.معماری ای که رابطه ای دوستانه با طبیعت دارد.با مطالعه و تعمق در معماری بومی مناطق کویری مانند یزد و نحوه زندگی و رفتار انسان بومی با محیط پیرامونش در می یابیم که تفکر پایداری محوری چه در ساخت بنا و چه در الگوهای رفتاری بحثی نو نبوده،بلکه پایه و اساس ساختار این بناها و رفتار ساکنانش بوده است.
از این رو این پژوهش به نکات کلیدی این نوع نگاه در خانه رسولیان به عنوان مصداقی بارز از کلیت مورد نظر پرداخته و از لحاظ پایداری آن را مورد ارزشیابی قرار می دهد.روش این پژوهش توامان مطالعات کتابخانه ای و تحقیقات میدانی را شامل می شود و رویکردی توصیفی دارد. روند تحقیق و ارزشیابی از طریق مطرح کردن اصول معماری پایدار و مقایسه تطبیقی آن مهم با خانه رسولیان یزد می باشد.در پایان مقاله با فهم کاربردی بودن ارزش های استخراج شده این نوع از معماری پایدار،سعی برآن شده راهکارهایی همسو و پاسخنده به نیازهای اساسی انسان امروز در حوزه طراحی پایدار معماری مورد توجه قرارگیرند.
واژه های کلیدی: معماری پایدار،اصول پایداری،خانه های مناطق کویری ایران،خانه رسولیان
مقدمه:
طرح مسئله : انسان مدرن برآمده از انقلاب صنعتی در پی مصرف گرایی بی رویه اش از منابع رمین و روشهای غلط زندگی اش بزرگترین بلای محیط زیست در دنیای امروز می باشد و با رفتارهایی ضد طبیعت که ناشی از عدم آگاهی از پیامدهای حاصل از آن، خودخواهی هایی که مختص انسان مدرن است و سوء مدیریت ،حیات جهان را با چالشی اساسی روبرو کرده است.در این میان ساختمان ها،نحوه ساخت،مصالح مورد نیاز و نحوه عملکردشان نقشی مهم در تشدید یا تضعیف این بحران داشته اند بطوریکه پرداختن به پایداری در معماری در جوامع امروز ضرورتی اجتناب نا پذیر است.از آنجاکه معماری یکی از مهم ترین عوامل شکل دهنده محیط زیست است باید ابعادی جامع و درعین حال طبیعی داشته باشد .برهمین اساس معماری،درهرزمینه ای باید بتواند در نوع خود،پاسخگوی نیازهای زمانی و مکانی باشد - ایوزیان ،. - 1376
در این نوشتار در ابتدا به مبحث توسعه پایدار و معماری پایدار پرداخته شده است و در ادامه ویژگی های معماری پایدار در خانه رسولیان یزد به عنوان نمونه از معماری سنتی مناطق کویری ایران - فلات مرکزی - به بحث گذاشته می شود و خرده فضاهای این خانه از قبیل عناصری چون تابستان نشین ،سرداب، زیرزمین،بادگیر، تالار و ... مورد بررسی قرار می گیرند. با این تفکر که نحوه طراحی و عملکرد این عناصر راه گشا بوده و منبع الهام و الگویی برای طراحی های امروز و آینده این مرز و بوم باشد. اهداف پروژه : تردیدی نیست که اگربخواهیم در آن محیط - بناهای سنتی - زندگی کنیم ،نیازهای فیزیکی دیگری رخ می نماید که محیط معماری سنتی بازمانده از گذشته توان برآوردن آنها رانخواهد داشت . - همان؛ - 49
ازطرفی معماری روز ایران با نادیده انگاشتن عوامل بومی اقلیمی،فرهنگی و تقلید سطحی از معماری غرب و پس زدن آنچه خود داشته دچارسردرگمی و عدم رسیدن به فضایی مطلوب گشته است.شایان توجه است که هدف این تحقیق تکرار و تقلید فرم های معماری گذشته نبوده بلکه اسلوب و الگوهای موثر در طراحی را باتوجه به بنای سنتی خانه رسولیان بیرون می کشد. روش تحقیق:روش این پژوهش کیفی بوده و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای اعم از کتاب،رساله،مقالات و سایت های مرتبط در خصوص مباحث نظری و برداشت میدانی از نمونه مورد نظر برای مقایسه تطبیقی می باشد.
پایداری از منظر لغت:
توسعه پایدار
از 1980 مفهوم "توسعه پایدار"نیز در قالب انگاره ای جدید برای رفع کاستی هایی چون استفاده گسترده و بیش از حد جهان صنعتی از منابع طبیفی تجدیدناپذیر ،آلودگی بیش از حد محیط زیست، مشکلات ناشی از مواد زائد صنایع،مهاجرت بی رویه روستائیان به شهرها و ایجاد نظام های تولیدی ناپایدار در انگاره های قدیم توسعه شکل گرفت - pretty,1995 - و پس از اجلاس معروف کره زمین در ریودوژانیرو - برزیل - بالاخره در اجلاس ژوهانسبورگ - آفریقای جنوبی - در سال 2002، برای رفع چالش اصلی توسعه پایدار یعنی فقر و رفع مشکلات مربوط به منابع آب،انرژی،بهداشت،تنوع زیستی و الگوی تولید و مصرف تصمیماتی تازه گرفته شد.در این اجلاس،در پیگیری اهداف دستورکار21،مقرر شد که همه کشورها با همه تهدیدات مترتب بر محیط زیست و توسعه پایدار مبارزه کنند - کمیته ملی توسعه پایدار،1382 و صالحی شانجانی،. - 1384 بنابراین ،توسعه یک مفهوم کیفی را مشخص می کندو می توان آنرا معادل افزایش کیفیت زندگی دانست.اما مفهوم توسعه شامل چندین مفهوم است،یعنی پایداری زیست بوم،پایداری منابع ،پایداری توسعه اقتصادی و پایداری رفاه و توسعه انسانی - حسینزاده دلیر،. - 1380 در ادامه می توان به ثصویر1 به عنوان کلیتی اساسی در خصوص شاخصه های توسعه پایدار استناد نمود.
معماری پایدار
ساختمان ها در مقایسه با سایر مصنوعات، عمر نسبتا طولانی تری دارند و در طول تمام مراحل نقشه کشی، ساختمان سازی، تجهیزکردن و تخریب یا استفاده دوباره از آن، در توسعه پایدار تأثیرگذار خواهند بود. یک ساختمان، محصول مرکبی از مصالح، مواد و ترکیبات است که متقابلأ بر هم اثر گذارند. به علاوه، ساختمان اثر قابل ملاحظه ای بر سلامت انسان دارد. برای مثال 09 زمان زندگی مردم اروپا در ساختمان و فضای معماری سپری می شود - - WGSC,2004درمباحث معماری پایدار که زیر شاخه ای از توسعه پایدار است هدف، یافتن راه حلهای معمارانه برای تأمین شرایط زیستی مناسب با به کارگیری روشهای طراحی اقلیمی و بهره گیری از مصالح بوم آورد است تا از اثرات منفی معماری موجود بر محیط زیست کاسته شود. - مهری،1382؛ - 302
منظور از معماری پایدار طراحی ساختمانهای است که از نظر انرژی و بهره برداری از منابع طبیعی کمترین آسیب را بر محیط زیست تحمیل کند. ساختمانی که کمترین ناسازگاری و مغایرت را با محیط طبیعی پیرامون خود و در پهنه وسیع تر با منطقه و جهان دارد. - زندیه،پروردی نژاد،1389؛ - 5 نقش ریزفضاها در پدیداری معماری بومی پایدار در خانه رسولیان یزد خانه رسولیان یزد در سال 1283 ه.ش توسط استاد محمد حسن محمدرحیم احداث شده است. - حاجی قاسمی،1383؛ - 40فضای باز و بسته این خانه یا همان درون و بیرون چنان به هم پیوند خورده اند که هر کدام در شکل و تعریف دیگری نقش تعیین کننده
