بخشی از مقاله
چکیده
یکی از عوامل موفقیت اکثر بناهای سنتی در بهره گیری از انرژی های طبیعی و مقابله با شرایط نامساعد اقلیمی، سازگاری فضاهای کالبدی با محیط مبتنی بر یک معماری همساز با اقلیم منطقه می باشد که موجب راحتی و آسایش زیستی برای انسان خواهد بود. با توجه به تقسیمات اقلیمی موجود در ایران ، نایین در شهرستان جزو اقلیم بیابانی بشمار می رود که دو نوع اب وهوای -1خشک و گرم در ناحیه مجاور کویر 2 -معتدل کوهستانی در جنوب غربی شهرستان در ان قرار گرفته است .
با توجه به گذشته تاریخی این شهر و ترکیب معماری بومی آن ، بناهای ساخته شده هماهنگ با خصوصیت اقلیمی منطقه بوده و اقلیم به طور قابل ملاحظه ای در شکل گیری شهر و ترکیب معماری این منطقه تأثیر داشته است . با این توصیف در این مقاله سعی داریم تا با بررسی تأثیرات اقلیم ، بر معماری بومی شهرستان نایین ، به ارائه راهکارهایی مناسب در زمینه سازگاری بیشتر اقلیم و معماری در این شهر با توجه به تغییر نوع مصالح ،فرمِ بنا و عناصر معماری در ساخت بناهای جدید بپردازیم .
مقدمه
خلق شرایط محیطی راحت و مطلوب زندگی و تامین ساکنین بنا از گزند شرایط نامساعد محیطی و جوی از اصول لاینفک معماری و ساختمان به شمار میرود این اصول از زمانی که انسان اولیه جهت در امان ماندن از شرایط نامناسب محیط به غارها پناه برده و یا باساختن سر پناه در کنار رودهای بزرگ تمدنهای کهن را آفریده است تا به امروز که در پی خلق معماری هوشمندجهت تامین آسایش ساکنین و بهره وری از انرژیهای طبیعی برآمده است ویا در تکاپوی آن است که شرایط زندگی در کرات دیگرغیر از زمین را منطبق بر نیازهای محیطی خویش محیا کند همواره زیروبنای حیات و بقای بشر بوده است .
اهمیت تاثیراقلیم بر معماری انجام مطالعات و پژوهش های جامعی را در این زمینه ایجاب می کند.بویژهدر کشور ما که تنوع شرایط اقلیمی در آن کاملا مشهود است انجام تحقیقات گسترده در این زمینه امری اجتناب ناپذیر است. بطور کلی این پژوهش ها به دو صورت نظری و عملی انجام می گیرد .
در درجه اول مباحث نظری مربوط به اقلیم و ساختمان مورد برسی قرار می گیرد در درجه دوم با بهره جستن از آمار آب و هوایی مناطق مختلف و انجام تقسیم بندی های اقلیمی همچنین با استفاده از نمونه های ساختمانی مناطق مختلف اقلیمی ازمایش ها و محاسبات دقیق صورت می گیرد .
از آنجا که آزمایشهای عملی در چهارچوب وظایف موسسات تحقیقات ساختمامانی انجام میگیرد و این امر با تخصیص بودجه زمان کافی از سوی سازمانهای مربوطه اماکن پذیر است همچنین به دلیل نبودن امکانات عملی جهت انجام این برنامه ها و در دست نبودن آمار و اطلاعات آب و هوایی مناطق مختلف پژوهش حاضر بیشتر در درجه اول استوار است. این تحقیق پس از معرفی خصوصیات اقلیمی شهرستان نایین به تاثیر اقلیم بر شکل گیری معماری آن و یافتن چگونگی تاثیر اقلیم بر شکل گیری فضاها و عناصر معماری در مرکز ایران پرداخته شده است.
معماری بومی مناطق گرم و خشک و کویری که از نقطه شاخص ایران می باشد دقیقا منطبق با شرایط محیطی و اقلیمی بوده و با ایجاد محیطی پایدار و مناسب زندگی انسان بر طبق اصول و روش هایی شکل گرفته است که نه تنها تخریب و ضایعه ای بر محیط تحمیل نمی کند بلکه حفظ منابع طبیعی عدم الودگی محیط زیست مصرف حداقل انرژی های فسیلی و هم زیستی باشرایط طبیعی و اقلیمی از طریق تدابیر معماری و شهرسازی را که از اصول اولیه معماری پایدار و نوین است در دستور کار خود دارد. لذا به نظر می رسد تداوم نگرش فوق با به کارگیری راه کارها و فن آوری های مقدور معاصر بتواند مسیر جدیدی در معماری این دیار باز کند.
ویژگی های محیطی جغرافیایی و اقلیمی مناطق کویری
ویژگی های جغرافیایی و محیطی
فلات که بخش عمده ای از مساحت کشورما محسوب می شود عمدتا در نواحی مرکزی و شرقی ایران قرار دارد.دو منطقه دشت کویر و کویر لوت که در مرکز ایران واقع شده اند قریب یک هفتم مساحت ایران شامل می شوند . دشت کویر مرکزی ایران از شمال توسطرشته جبال البرز و از شرق با کوه زاگرس محصور است. این رشته جبالها باعث جلوگیری از جریان بادهای باران آور به داخل حوزه ی آب ریز شده اند حوزه اب ریز مرکزی ارتفاع متوسط حدود یک هزار متر از سطح دریا جهات جغرافیایی و بادهای غالب برخوردار است.
ویژگی های اقلیمی مناطق کویری
خصوصیات کلی شرایط اقلیمی مناطق کویری عبارتند از: آب وهوای گرم وخشک در تابستان آب وهوای سرد و خشک در زمستان بارندگی بسیار اندک رطوبت بسیار کم پوشش بسیار کم گیاهی اختلاف زیاد دمای شب و روز و بادهای توام با گرد و غبار. به دلیل رطوبت کم و دوری از دریا اختلاف درجه حرارت هوا در طی شبانه روزی زیاد است. کمبود آب جهت کشاورزی و مصرف روزانه اهالی به علاوه بادهای شدید کویری که باشدت خاک کویر و شن را در سطح مناگق زیستی پخش می کند.
مقیاس بافت شهری
فرم کالبدی و بافت شهری در مناطق کویری
شکل پذیری بافت شهری در مناظق روستایی و تطبیق شرایط زندگی با عوامل طبیعی و همچنین استفاده از این عوامل در شرایط بسیار نامساعد آب و هوایی در مناطقکویری قابل توجه است. مجموعه های شهری و روستایی متراکم و فشرده است. با افزایش تراکم و فشردگی بناها در بافت سطوح مرتبط باشرایط حاد منطقه کاهش می یابد و بدین ترتیب تبادل حرارتی بین فضاهای بیرونی و درونی به حداقل می رسد
همچنین تراکم بناها در بافت علاوه بر یک کار اقلیمی در ضرورت امر دفاع در برابر حمله مهاجمان به شهر و همچنین روابط اجتماعی داخل شهر نقش بسزایی دارد.
کلیه فضاهای زیستی این منطقه از قبیل فضاهای شهری ،گذرها ،معابر حیاط ها و ساختمان ها در برابرشرایط نامطلوب جوی و بادهای نامطلوب گرد و خاک و طوفان های شن محافظت شده اند در عین حال شکل گیری بافت به نحوی است که در استفاده از باد خنک در تابستان و گرمای خورشید در فصل زمستان هیچ محدودیتی در بافت ایجاد نشود . در مجموع از ویژگیهای بافت مناطق کویری می توان به بافت شهری و روستایی بسیار متراکم فضاهای شهری کاملا محصور کوچه های باریک و نامنظم و گاهی پوشیده با طاق نحوه استقرار مجموعه های زیستی بر اساس جهت آفتاب و باد اشاره کرد.
