بخشی از مقاله
چکیده
مهمترین رسالت حکومت دینی، اتصال انسانها به رشد و کمال حقیقی در قالب جامعه انسانی می باشد. تحقق این مهم، علاوه بر شناخت و برنامهریزی روی فرصتها، برخورد و رفع موانع انحرافی پیش رو را میطلبد. مقاله حاضر در این راستا ضمن معرفی برخی از مهمترین انحرافات اجتماعی که جامعه به طور معمول با آن روبروست، شیوهها و راهکارهای پیش روی حکومت اسلامی را در برخورد با این انحرافات بررسی خواهد کرد. از جمله راهکارها و جنبههای بالقوه کارآمد پیش روی حکومت اسلامی، سرمایه گذاری در جهت ارتقای فرهنگی، بکارگیری روش حکمتآمیز، توسعه دینداری، افزایش آگاهی عمومی، ارتقای جایگاه امر به معروف و نهی از منکر و ... شمره میشود.
مقدمه
امیرالمؤمنین علی - ع - در برخورد با پسرعموی خود عبیدا... بن عباس که بیت المال را غارت نموده و حاکم بصره بود در نامه 83 چنین می نویسد : »تو به من خیانت کرده ای. باید اموال را برگردانی و در غیر این صورت با تو برخورد خواهیم کرد.« انحرافات اجتماعی شقوق مختلف و ریشه های متعدد دارد که مواجهه با هر یک از آنها مقتضیات خاص خود را دارد. انحرافات زنان، مردان، کودکان، به طور فردی یا نوعی اقتضای خاص خود را در برخورد دارد و با انحرافات کسانی که مدیریت آنرا را به عهده دارد، متفاوت است.
مدیریت انحراف امری است که حکومت دین را تهدید می کند و باید به طور قاطع برطرف شود. اما تخلفات فردی و موردی باید مداوا و ریشه یابی شود. بسیاری از اینها از سرچشمه بیکاری، فقر و جهالت ناشی میشود که دولت اسلامی میتواند با شناخت این ریشهها با آنها برخورد نماید. ناهنجاریهای دیگر دیگر از قبیل انحراف اداری، انحراف سیاسی، انحراف فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی نیز از جایگاه خاص برخوردار هستند. هر نوعی از انحراف که با اصل حکومت دینی در ستیز باشد و یا انحرافات عادی که از جانب افراد یا گروهها مدیریت شود باید به طور قاطع ریشهکن شوند.
زیرا اثرات سوء فراوان دارد چنانکه امیر مؤمنان میفرمایند: "اذا الخاصه بالمنکر جهاداً فلم یغیّر لذلک ..." - حمیری، بیتا صص 26 و - 27 وقتی خواص آشکارا به منکر عمل کنند و عموم آن را اصلاح نکنند هر دو گروه لایق عقاب از سوی خدای تعالی خواهند شد. در حدیثی دیگر امام علی - ع - از پیامبر نقل میکنند : "انّ المعصیه اذا عمل بها العبد سرًّا ..." - همان، ص - 26 وقتی بنده در نهان گناه کند فقط خودش ضرر میکند، اما اگر آشکارا گناه کند و مردم بر او عیب نگیرند همه ضرر خواهند کرد. در دین برای جلوگیری از انحرافات اجتماعی راههای مختلفی پیشبینی شده است.
الف- راهکارهای حکومت اسلامی در برخورد با ناهنجاریهای اجتماعی بدیهی است که دین الهی که مایه حیات و نجات بخش انسان میباشد از طرق گوناگون میتواند کمرنگ، بیخاصیت و گاهی نیز به عنوان اهرمی در دست دنیاطلبان استفاده شود. بر همه آگاهان و متعهدان دینی لازم است نخست با تقویت شناخت خود از دین به تحکیم مبانی عقیدتی خود بپردازند و در مرحله بعد راههائی که مجرای فرهنگی- سیاسی، اجتماعی-اقتصادی می تواند دین را تحت الشعاع قرار دهد و یا آن را ملکوک نماید سد نمایند. تا در راستای آن علاوه بر رشد فردی، عدالت اجتماعی که غایت ارسال انبیاء الهی در سطح جامعه بشری می باشد، نیز محقق شود. در اینجا به چند مورد اشاره میشود:
-1 نقش حکومت در احیای فرهنگی دین
حکومت از راههای مختلف می تواند به احیای دینی بپردازد که مهمترین آنها احیای فرهنگی دین می باشد، احیای فرهنگی می تواند از مجاری مختلف اجتماعی و سیاسی اجرا گردد. نهادهایی همچون آموزش و پرورش، دانشگاهها، نهادهای فرهنگی، هنری و حتی حوزه های دینی، نهادهای مربوط به ارتباطات خارجی میتوانند در احیای دین نقش برجستهای داشته باشند همچنین برای حکومت دینی استفاده از شیوه الگویی در برنامه های فرهنگی هنری نظام مانند سینما و تلویزیون یکی از شیوه های معقول و منطقی می باشد. در مورد راهکارهای مقابله با انحرافات اجتماعی نیز مناسب است به سیره عقلا مراجعه شود.
یکی از نویسندگان، در کتاب خود، بر آن است که نحوه مبارزه با انحرافات اجتماعی، ارائه سیره عملی بزرگان دین ، نحوه سلوک و مشی ایشان در مورد بیت المال و برخورد با ظلم و ظالم و مظلوم می تواند به طور غیرمستقیم انسان را ترغیب به پیروی از مشی بزرگان و در نتیجه مبارزه با انحرافات بنماید. - رک به: ابراهیم زاده و عابدی، - 1377 آنچه که در اینجا بسیار مهم است، آن است که حکومت دینی، تغذیه فرهنگی صحیح از منابع اصلی، مانند قرآن و سنت و اهل بیت به نهادهای اجتماعی ارائه کند و همچنین به معرفی مواد فرهنگی صحیح بپردازد و در صورت لزوم از ورود غذاهای مسموم فرهنگی جلوگیری نماید.
در صدر اسلام ما شاهد آن بودیم که شخص پیامبر، حضرت زهرا - س - و ائمه دوازدگانه - ع - به طور دقیق به بازشناسی خوراکهای مسموم فکری که در غالب احادیث جعلی صورت می گرفت می پرداختند. این یکی از بهترین شیوه های عقلایی است که حکومت دینی می تواند در احیای دین بکار گیرد. چراکه کسانی با بهانه اینکه حدیث جعلی وارد دین می شود و نیز کسانی با این بهانه که کتاب خدا کفایت میکند، به جمعآوری و سوزاندن احادیث پیامبر و ائمه معصومین مبادرت ورزیدند.
همچنین در جبهه دیگر تهاجم به دین، شاهد آن بودیم که برخی از محافل یهودی و سران ایشان مانند کعب الاحبار و ابوحریره و ابومیثم - علامه عسکری، 1357، ج2، ص - 42 تعداد زیادی احادیث مجعول که در اصطلاح علم الحدیث1 از آن به اسرائیلیات تعبیر می شود وارد کتبدر روائی و صِحّاح برادران اهل سنت نمودند که یکی از آن ها در کتاب آیات شیطانی، دست مایه سلمان رشدی قرار گرفته است.
حال با چنین وضع تهاجم فرهنگی دشمن، ائمه معصومین - ع - که در حداقل امکانات اجتماعی بودند و از طرفی تحت فشار حاکمان بنی عباس قرار داشتند تمام عمر خود را مصروف مبارزه با بدعتهای خلفا نمودند این مبارزه بیشتر به کسانی که به شکل افشای کسانی که به نام صحابی معروف شده ولی وجود خارجی نداشتند، جریان داشت. - علامه عسکری، بیتا، صص35 - 40 نوع دیگر مبارزه فرهنگی ائمه - ع - کشف و معرفی احادث دروغین که در تضاد با قرآن قرار داشتند بود.
علامه عسکری این شیوه ائمه در برخورد با احادیث جعلی را در کتاب خود با عنوان نقش ائمه در احیاء دین تعبیر نموده است. البته احیاء دین طرق دیگری نیز دارد که مبارزه امام علی - ع - و امام حسن - ع - و امام حسین - ع - و هر یک از دیگر ائمه با حاکمان زمان خود و به تفاوت اقتضاء زمان، تأثیر خاصی در احیاء و بقاء دین در جامعه آن زمان داشتند. به گمان نگارنده حکومت دینی و آحاد مردم می توانند از شیوه ائمه الهام بگیرند به این معنا که متعهدین و آگاهان دینی با استفاده از مدرن ترین و جذاب ترین شیوه های هنری پیام زلال انقلاب اسلامی ایران را به نسل حاضر ایران و جهان منتقل نمایند. برای نمونه لازم است پاسخ برخی محافل ضد اسلامی که به شبهات خود، چهره اسلام و انقلاب را مشوب مینمایند را در قالب مناسب ارائه دهند.
