مقاله رویکردهای یادگیری و رفتار اطلاع جویی : مطالعه موردی

بخشی از مقاله

چکیده

این پژوهش بر آن بود که چگونگی رفتار اطلاع جویی را در جامعه مورد پژوهش 370 - نفر از 9523 نفر دانشجویان دانشگاه زابل - بررسی نماید و رابطه آن را با رویکردهای یادگیری دانشجویان بیازماید. روش پژوهش پیمایشی و از نوع کاربردی است. برای گردآوری داده ها از دو پرسشنامه رفتار اطلاع جویی هینستورم - 2000 - و پرسشنامه رویکردهای یادگیری بیگز، کمبر و لانگ - 2001 - استفاده شد. نتایج نشان داد که در سطح - 0.01 - رابطه مثبت و معناداری بین رویکردهای یادگیری - یادگیری عمیق، یادگیری سطحی، انگیزه عمیق، راهبرد عمیق، انگیزه سطحی، راهبرد سطحی - و رفتار اطلاع جویی - قضاوت ربط، تایید دانش پیشین، خلق اندیشه نوین، زمان، و تلاش برای جستجوی اطلاعات - در بین دانشجویان وجود دارد.

به عبارتی، افزایش مقادیر رویکردهای یادگیری باعث افزایش مقادیر رفتار اطلاع جویی در بین دانشجویان می گردد. همچنین بین رویکردهای یادگیری و رفتار اطلاع جویی در دانشجویان پسر و دختر تفاوت وجود دارد. به طور کلی مقادیر همبستگی در رویکردهای یادگیری و رفتار اطلاع جویی در پسران بیشتر از دختران است. و رابطه معناداری بین خلق اندیشه نوین، انگیزه سطحی در دانشجویان پسر، و در دانشجویان دختر خلق اندیشه نوین با انگیزه سطحی و راهبرد سطحی، و قضاوت ربط در انگیزه سطحی و راهبرد سطحی، و تلاش برای کاوش اطلاعات در راهبرد سطحی رابطه معناداری وجود نداشت.

کلمات کلیدی: : رویکردهای یادگیری- رفتاراطلاع جویی- دانشجویان، دانشگاه زابل

.1 مقدمه

یکی از اهداف مهم رشته علم اطلاعات و دانش شناسی درک و شناخت فرآیند جستجوی اطلاعات و توسعه سامانه ها و راهبردهای حمایت از آن است. بحث جستجو، بازیابی، استفاده از اطلاعات در مرکز توجه مطالعات این رشته است. پی بردن به اینکه افراد با چه میزانی از مهارت جستجو و چه ساز و کارهایی برای سنجش منابع اطلاعاتی و ابزارهای جستجو، به جستجو در اینترنت و پایگاه های اطلاعاتی می پردازند، از موضوعات مهم پژوهش های رفتار اطلاع جویی است.یافته های پژوهش های مختلف نشان می دهد که انگیزه، نوع تفکر، شخصیت افراد، و عادات افراد بر نوع رفتاری که برای جستجوی اطلاعات از خود نشان می دهند، تاثیر می گذارد - ادهمی، . - 1383

همچنین رفتار اطلاع جویی افراد تحت تاثیر متغیرهای روانشناختی مختلفی مانند شخصیت، باورهای روانشناختی، تفکر انتقادی و دیگر متغیرها قرار دارد.توجه به اینکه رویکردهای یادگیری در رفتار اطلاع جویی نقش دارند، می تواند درک ما را از نیازهای کاربران خدمات اطلاعاتی افزایش دهد. آگاهی کتابداران و مراکز اطلاع رسانی از رویکردهای یادگیری افراد برای جهت دهی مناسب فعالیت های آموزشی و طراحی رابط کاربر موثر خواهد بود. افراد در فرآیندهای یادگیری در هر موقعیتی، واکنش خاصی از خود نشان می دهند. بنابراین رفتارها، نگرش ها و شخصیت کاربران در اطلاع جویی آنها تاثیر می گذارد.

با توجه به اینکه در عصر اطلاعات و جامعه دانش محور، اطلاعات نقش اساسی در زندگی افراد دارد و به لحاظ اینکه شیوه های جستجو در وب و رفتارهای اطلاع جویی بسیار مهم و حیاتی است. بنابراین پژوهش حاضر درصدد است به بررسی رابطه بین ابعاد رویکردهای یادگیری - یادگیری عمیق، یادگیری سطحی، انگیزه عمیق، راهبرد عمیق، انگیزه سطحی، راهبرد سطحی - و رفتار اطلاع جویی - قضاوت ربط، تایید دانش پیشین، خلق اندیشه نوین، زمان، و تلاش برای جستجوی اطلاعات - در بین دانشجویان بپردازد و دنبال پاسخگویی به این دو فرضیه است.بین رویکردهای یادگیری و رفتار اطلاع جویی رابطه معناداری وجود دارد.بین جنسیت و رویکردهای یادگیری و رفتار اطلاع جویی رابطه معناداری وجود دارد.

.2 رویکردهای یادگیری

اساس رفتار آدمی، یادگیری است و رفتار هر فردی حاصل این یادگیری است. انسان از راه یادگیری بر روی محیط خود تاثیر می گذارد و از آن تاثیر می پذیرد. رویکردهای یادگیری نشان دهنده انگیزش و راهبردهای متناظر با آنها هستند که فرد برای برآوردن تقاضاهای مطالعاتی خود از آنها استفاده می کنند . - Diseth, 2003 - همچنین رویکردهای یادگیری معرف تصورات یادگیرنده از یادگیری است و بر چگونگی تجربه و تعریف موقعیت یادگیری خود، استفاده از راهبردهای متفاوت برای یادگیری و انگیزه زیربنایی یادگیرنده از یادگیری اشاره دارد . - Cano , 2005 - یادگیرندگان به طور عمومی به دو شکل اصلی با تکالیف درگیر می شوند که با نام های رویکردهای عمیق و سطحی معرفی می شوند. این رویکردها به رفتار حاصل از تفسیر آموزشی یادگیرنده وابسته است. این تفسیرها باعث شکل گیری انگیزش یادگیری و باعث شکل گیری فرآیندهای متمایزی در قالب راهبردهای یادگیری می شود - Cano . - DQG %HUEHʼQ' 2009

بر این اساس رویکرد عمیق با هدف درک واقعی مطالب به کار می رود و راهبردهای متناظر با این رویکرد شامل ارتباط برقرار کردن بین ایده ها و استفاده از شواهد است و انگیزه غالب نیز علاقه مندی به ایده های بدیع است. در رویکرد عمیق یادگیرنده به شکل درونی برانگیخته می شود و برای فهم مقاصد نویسنده، استفاده از راهبردهای معنادار، جستجو برای یافتن معنا، ارتباط دادن دانش رسمی به تجارب شخصی تلاش می کند. در مقابل، رویکرد سطحی به تولید مجدد مطالب به کمک راهبرد یادگیری طوطی وار اشاره دارد و انگیزه اصلی در این رویکرد ترس از شکست است. یادگیرنده با رویکرد سطحی به منظور برآوردن نیازهای درسی، با کمترین تلاش و درگیری و اجتناب از شکست، تمایل به انگیزش های بیرونی دارد. استفاده از راهبردهای تکراری، متمرکز شدن بر روی اطلاعات خاص، حفظ کردن مطالب و باز تولید دقیق آنها در رویکرد سطحی صورت می پذیرد . - Cano , 2005 -

در رویکرد راهبردی، یادگیرنده با بکارگیری راهبردهای سازماندهی مطالعه و مدیریت زمان، تلاش می کند تا به کسب موفقیت نایل آید. ویژگی این رویکرد، تمرکز بر استفاده از راهبردهایی است که یادگیرنده را در حصول پیشرفت و موفقیت تحصیلی هدایت میکند. بنابراین چنین یادگیرنده ای در صورتی که فهم عمیق مطلب و مرتبط ساختن و منسجم نمودن اندیشه ها و حقایق را مانعی در راه حصول پاداش بیرونی بداند و احساس کند که از لحاظ منابع زمانی در مضیقه است، امکان دارد که از فهم عمیق مطلب صرف نظر نماید . - Entwistle,2000 - به بیانی دیگر رویکردهای سطحی: دربردارنده باز تولید مطالب آموزش داده شده، جهت برآوردن حداقل مقتضیات است؛ رویکردهای عمقی: دربردارنده فهم واقعی مطالب یاد گرفته شده می باشد؛ انکیزه: چرایی تصمیم به یادگیری دانش آموزان را بیان می کند؛ و راهبرد: توصیف می کند چگونه دانش آموزان فرایند یادگیری خود را هدایت میکنند - شکری و همکاران،. - 1385

-3 رفتار اطلاع جویی

ویلسون - 2000 - رفتار اطلاعجویی را جستجوی هدفمند اطلاعات به منظور ارضای هدفی خاص در جریان جستجو، میداند که ممکن است با نظامهای اطلاعرسانی دستی - مانند روزنامه یا کتابخانه - یا با نظامهای مبتنی بر رایانه - وب جهانگستر - در تعامل باشد. یکی از موضوعات مهم پژوهشی در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی، شناسایی نیازهای اطلاعاتی کاربران از طریق مطالعه رفتار و الگوهای اطلاع یابی است. هینستورم - 2000 - بیان می کند که رفتار اطلاعاتی دارای پنج بعد می باشد: داوری ربط - داوری درباره مربوط بودن اطلاعات به دست آمده از طریق جستجو در منبع اطلاعات - ؛ زمان به عنوان عاملی انگیزاننده - اضطرابی که هنگام جستجو در منبع اطلاعاتی بر فرد تحمیل می شود، واکنشی که فرد نسبت به این متغیر بر حسب زمان نشان می دهد - ؛ تایید دانش پیشین - اتکا به دانش پیشین و فقدان نوآوری و جستجوگری فرد - ؛ خلق اندیشه های نو - نوآوری فرد در حوزه فعالیت خویش، این بعد رفتار اشاره به خلاقیت دارد و اتکای صرف به دانش پیشین را مردود می شمارد - ؛ و تلاش برای جستجوی اطلاعات - تلاشی که فرد در تعامل با منبع اطلاعات، برای به دست آوردن اطلاعات مورد نیازش انجام می دهد - . به عبارتی دیگر رفتار اطلاع جویی دلالت بر فرآیند جستجوی اطلاعات توسط پژوهشگران مختلف در تعامل با انواع نظام های اطلاعاتی دارد و فعالیتهای ذهنی مانند قضاوت درباره ربط داده ها یا اطلاعات بازیابی شده را در بر می گیرد - خسروجردی، . - 1387

-4 پیشینه
هینستورم - 2000 - در پژوهشی با عنوان تاثیر شخصیت و رویکردهای یادگیری بر رفتار اطلاع جویی دانشجویان، به بررسی تاثیر رویکردهای یادگیری بر رفتار اطلاع جویی پرداخته است. نتایج نشان داد که رویکرد سطحی به یادگیری و رفتار اطلاع جویی رابطه همبستگی دارند ولی بین رویکرد عمیق به فراگیری و رفتار اطلاع جویی، رابطه معناداری وجود نداشت.هینستورم - 2005 - در پژوهشی دیگر با عنوان تاثیر شخصیت و رویکردهای یادگیری بر رفتار اطلاع جویی دانشجویان کارشناسی ارشد پرداخته است. یافته ها نشان می دهد که رابطه مثبت و معناداری بین رویکرد یادگیری سطحی با رفتار اطلاع جویی وجود دارد. و رابطه ای بین رویکرد یادگیری عمیق و رفتار اطلاع جویی مشاهده نشد.همچنین یافته های پژوهشی که به تحقیق مبانی و مشکلات یادگیری با رفتار اطلاع جویی در دانشگاه دوبلین انجام شده است نشان داد که بین سطوح یادگیری و رفتار اطلاع جویی رابطه معناداری وجود دارد . - Dodd, 2007 - سنگری - 1391 -

در پژوهش خود به بررسی رویکردهای یادگیری با رفتار اطلاع جویی دانشجویان دانشگاه فردوسی پرداخته است. یافته ها نشان می دهد که رویکرد یادگیری سطحی با رفتار اطلاع جویی - خلق اندیشه نوین - ، رویکرد یادگیری عمیق، رویکرد یادگیری سطحی، انگیزه عمیق، راهبرد عمیق، انگیزه سطحی با رفتار اطلاع جویی - تلاش برای جستجوی اطلاعات - ، مثبت اما غیر معنادار است.سدلر اسمیت و تسانگ - 1998 - اشاره دارد که بررسی جنسیت در رویکردهای یادگیری در مطالعات متفاوت نتایج مختلفی داشته است. نتایج روز و همکاران - 1996 - ، ویلسون و همکاران - 1996 - حاکی از آن است که جنسیت تاثیری ندارد. در حالی که پژوهش سدلر- اسمیت، 1997؛ سدلر- اسمیت و تسانگ، 1998؛ ژانگ، 2000؛ ژانگ و استنبرگ، 2000، معتقدند که جنسیت بر رویکردهای یادگیری تاثیر دارد.

-5 روش پژوهش

این پژوهش از نظر نوع، کاربردی و با روش پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش، شامل 9523 نفر از دانشجویان دانشگاه زابل بودند. نمونه گیری به روش تصادفی نسبی انجام شد. از میان دانشکده ها به نسبت دانشجویان آن، 370 نمونه - با استفاده از جدول کرجسی و مورگان - در نظر گرفته شد. از این تعداد 322 پرسشنامه - 87/02 - بازگردانده شد. ابزار گردآوری داده ها، دو پرسشنامه با سوالات بسته بود. پرسشنامه رفتار اطلاع جویی، بر پایه پرسشنامه مبتنی بر تعریف هینستوم - 2000 - از رفتار اطلاع جویی است، که دارای22 گویه است. روایی و پایایی این پرسشنامه توسط - سنگری، 1391 ؛خسروجردی و دیگران، - 1387 مورد تایید قرار گرفته است. و همچنین پرسشنامه رویکردهای یادگیری براساس پرسشنامه بیگز، کمبر و لانگ - 2001 - که تعداد 20 سوال با مقیاس لیکرت به سنجش رویکردهای عمیق و سطحی، در حالی که هر رویکرد خود از دو بعد انگیزه و پیشرفت تشکیل شده است، را می سنجد. روایی و پایایی پرسشنامه از طر یق پژوهش - سنگری، - 1391 مورد تایید قرار گرفته است. جهت تجزیه و تحلیل دادهها از نرمافزار آماری spss استفاده شد.

-6 یافته های پژوهش

بین رویکردهای یادگیری و رفتار اطلاع جویی رابطه معناداری وجود دارد.به منظور بررسی ارتباط بین رویکردهای یادگیری و رفتار اطلاع جویی، همبستگی بین این دو متغیر محاسبه گردید. نتایج آن در جدول 1 آورده شده است.