بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش تعیین رابطه ی بین طرح واره های نا سازگار اولیه با شکایات روان تنی در دان شجویان دان شگاه آزاد اسلامی واحد اهواز بود. به همین منظور از بین کلیه ی دانشجویان تعداد 122 نفر به روش نمونه گیری در دسترس و بر اساس توان آزمون انتخاب شدند. روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی بوده و به منظور تعیین روابط بین متغیرها از پرسشنامه ی طرح واره ی یانگ - فرم کوتاه - و مقیاس شکایات روان تنی تاکاتا و ساکاتا استفاده گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها، از شاخصهای آماری همب ستگی پیر سون و رگر سیون چندگانه به و سیله ی نرم افزارSPSS ا ستفاده شد. یافته های پژوهش نشان دادند که بین طرح واره های ناسازگار اولیه با شکایات روان تنی دانشجویان رابطهی معناداری وجود دارد - . - p<0/0001 همچنین نتایج تحلیل رگر سیون ن شان داد که طرح واره های نا سازگار اولیه در حوزهی خودگردانی و عملکرد مختل به ترتیب پیش بینی کنندههای بهتری برای شکایات روانتنی هستند.
کلید واژه : طرح واره های ناسازگار اولیه، ویژگی های شخصیتی، استرس ادراک شده و شکایات روان تنی
مقدمه
مو ضوع ارتباط روان و تن از دیرباز مورد بحث بوده ا ست. به طوری که امروزه اغلب متخ ص صان و د ست اندرکاران حوزه های علمی اعتقاد دارند که انسان موجودی روانی، اجتماعی و جسمانی است و برای شناخت او باید هر سه بعد او را مدنظر قرارداد و توجه داشت که این سه بعد اثر متقابلی بر یکدیگر دارند. اعتقاد به یکپارچگی روان و تن و اثر متقابل آنها بریکدیگر موجب پیدایش رشته ای در پزشکی شده است به نام سایکوسوماتیک یا روان تنی. با آغاز قرن حاضر به موازات تغییر علل مرگ و میر نا شی از بیماری های عفونی و تغذیه ای به بیماری های مزمن و بیماری های روان تنی، نقش رفتار بر سلامت به گونه ای روز اف زون مورد توجه قرار گرفته ا ست. در صورت انتخاب شیوه و سبک زندگی منا سب که موجب ارتقای سلامت شود ، مرگ و میرهای ناشی از این عوامل، تا اندازه ای چشمگیر کاهش خواهد یافت. بیماری های روانتنی از قبیل بیماری گرفتگی عروق کرونر قلب، آسم، اختلالات گوارشی و... امروزه جان بسیاری از ساکنین کرهی زمین را می گیرد .
نقش استرس و سبک زندگی به عنوان یک عامل مهم و مؤثر به همراه عوامل دیگر در تمامی اختلالات فوق الذکر دیده می شود. از نظر متخصصان ، اساس تمامی بیماری های روان تنی تأثیر مسائل روانی و مشکلات شخصیتی و حتی سبک زندگی بر جسم میباشد. لذا اندیشمندان و دانش پژوهان علم روان شنا سی برآنند تا با شناخت راه های پی شگیری و درمان اختلالات روانی ان سانها راه را برای درمان بیماری های ج سمی هموار نموده و با یاری ر ساندن به جامعه ی پز شکی در جهت ارتقای سلامت جوامع ان سانی گام بردارند - ایمانی ، . - 1392تشخیص اختلالات روان تنی1زمانی صورت میگیرد که یک اختلال یا آ سیب ج سمانی شناخته شده وجود دا شته با شد و رویدادهایی که از نظر روان شناختی معنادار هستند، قبل از اختلال واقع شده وبه شروع و وخیم تر شدن آن کمک کنند.
عوامل روانی، شناختی، باورها و طرحوارههای فرد میتوانند شرایط ج سمانی متعدد را در تعداد زیادی از د ستگاه های ع ضوی تحت تأثیر قرار دهند. د ستگاههایی نظیر د ستگاه تنف سی، قلبی- عروقی، پو ست، معدی – روده ای و اندام های ح سی و غیره - روزنهان و سلیگمن2،. - 1386یانگ3، طرحواره های ناسازگار اولیه4 را زیر بنای اختلالات متعدد برشمرد و معتقد است این طرحواره ها ناکارآمد و خود تداوم بخش هستند، در طول زندگی با تحریف واقعیات، استرس و اضطراب و بدبینی فرد را وادار می کنند تا بر مبنای الگوی ناسازگارانه عمل کنند، بنابراین داشتن دانش کافی درمورد طرحواره هایی که ممکن است در اختلال روان تنی نقش داشته باشند، چگونگی ساز و کار آنها در سیستم پردازش اطلاعات و چگونگی عملکرد این طرحواره ها میتواند ضروری باشد. - یانگ ،. - 2003
بیان مسأله
دانشجویان از اقشار برگزیده ی جامعه هستند که در دوران تحصیل ممکن است با مسائل و مشکلاتی از نظر امور آموزشی ، اقتصادی ، تغییرات فرهنگی و اجتماعی رو به رو شوند. این عوامل همراه با ایجاد افسردگی، استرس و اضطراب می توانند شکایات روان تنی را در فرد به وجود آورند.یکی از متغیرهای مرتبط با شکایات روان تنی، طرح وارههای ناسازگار اولیه است.طرحوارههای اولیه باورهایی هستند که افراد درباره خود، دیگران و محیط دارند و به طور معمول از ارضا نشدن نیازهای عاطفی در دوران کودکی سرچشمه میگیرند. - زانگ وهه5، . - 2010در واقع طرحواره های نا سازگار اولیه در طول زندگی ثابت و پابرجا ه ستند و ا ساس ساختهای شناختی فرد را ت شکیل می دهند ، این طرحواره ها به شخص کمک می کنند تا تجارب خود را راجع به جهان پیرامون سازمان دهند و اطلاعات دریافتی را پردازش کنند.
یانگ - 1999 - بر این است که طرحواره های ناسازگار اولیه در افراد به تجربه رویدادهای منفی در زندگی منجر می شود و حضور چنین رویدادهایی در زندگی شخص، باعث احساس فشار روانی بیش از حد و نارضایتی از زندگی می شود.به این صورت که این افراد دیدگاه های بسیار انعطاف نا پذیر و کمال گرایانه دارند، این باورها خود موجبات فشار روانی را فراهم می کنند، فشار روانی نیز واکنش های جسمانی گوناگون در قلب، بدن، دستگاه گردش خون، عضلات و... را موجب می شود و هنگامی که این علائم در دورهی زمانی طولانی تداوم داشته باشند، احتمال وقوع اختلالات جسمانی و روان تنی در آنها افزایش مییابد. - یوسف نژاد شیروانی و پیوسته گر، - 1390 لذا این تحقیق در پی پاسخ به این سؤال است که آیا بین طرح واره های ناسازگار اولیه با شکایات روان تنی در دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز رابطه وجود دارد ؟
فرضیه ها
فرضیه -1 بین طرح واره های ناسازگار اولیه در حوزه ی بریدگی و طرد6با شکایات روان تنی رابطه وجود دارد.
فرضیه -2 بین طرح واره های ناسازگار اولیه در حوزه ی خود گردانی و عملکرد مختل7با شکایات روان تنی رابطه وجود دارد. فرضیه -3بین طرح واره های ناسازگار اولیه در حوزه ی دیگر جهت مندی8 با شکایات روان تنی رابطه وجود دارد.
روش
طرح تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی بود که به بررسی ارتباط ساده ی بین متغیرها میپردازد، جامعه ی آماری شامل کلیه ی دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز در سال 94 بود. نمونه ی این پژوهش 122 نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز بود که به روش نمونه گیری در دسترس صورت گرفت. تعیین حجم نمونه با توجه به توان آزمون و با استفاده از نرم افزار آماریSPSS19 محاسبه شد که بیشتر از 80 درصد بود و این نشان می دهد که حجم نمونه کافی است. پژوهش حاضر، همچنین مبتنی بر تحلیل رگرسیون چند متغیری است که در آن می توان یک متغیر ملاک را با استفاده از دو یا چند متغیر پیش بین، پیش بینی کرد. متغیر طرحواره های ناسازگار اولیه، در این پژوهش متغیر پیش بین وشکایات روان تنی به عنوان متغیر ملاک می باشد.
ابزار الف - مقیاس شکایات روان تنی تاکاتا و ساکاتا
این مقیاس در سال - 2004 - ساخته و اعتباریابی شد. این مقیاس از 30 بخش ت شکیل شده و از ساختار تک عاملی برخوردار ا ست. پا سخ به هر بخش از طریق انتخاب یکی از گزینه های "هرگز" نمره ی - 0 - تا " به طور مکرر" نمره ی - 3 - صورت می گیرد. دامنه ی نمرات این مقیاس بین - 0 تا - 90 ا ست. سازندگان این مقیاس از طریق محا سبه ی همب ستگی آن با مقیاس سلامت روانی گلدبرگ، روایی همزمان » را در دو مطالعه جداگانه، 0/64 و 0/65 به دست آوردند. همچنین برای بررسی اعتبار سازه مقیاس در دو مطالعه از تحلیل عاملی استفاده کردند و معلوم شد در مطالعه ی اول که در سال - 1997 - انجام شد، 34/1 در صد و در مطالعه ی دوم که در سال - 1999 - انجام شد،31/1 در صد واریانس بخش ها تو سط یک عامل تبیین می شود. پایایی این مقیاس به روش آلفای کرونباخ در سال - 1997 - برابر با 0/93، در سال - 1998 - برابر با 0/91 ودرسال - - 1999 برابر با 0/92 به دست آمد.در تحقیق حاضر پایایی مقیاس شکایات روان تنی بر اساس ضریب کرونباخ و تنصیف به شرح زیر به دست آمد:
ب - پرسشنامه ی طرحواره ی یانگ - فرم کوتاه - SF- YSQ
برای اندازه گیری طرحواره های ناسازگار اولیه از پرسشنامه ای که یانگ - 2005 - با 75 سؤال، مقیاس پاسخگویی 6 درجه ای لیکرت - کاملا نادر ست 1 = تا کاملا در ست - 6 = و 15 خرده مقیاس شامل محرومیت هیجانی، طرد شدگی/ رها شدگی، بی اعتمادی/ بد رفتاری، انزوای اجتماعی، نقص/ شرم، شک ست، واب ستگی/ بی کفایتی، آ سیب پذیری به ضرر، گرفتاری/ در دام افتادگی، اطاعت، از خود گذ شتگی، بازداری هیجانی، معیارهای سر سختانه، ا ستحقاق، خوی شتن داری و خود ان ضباطی ناکافی ا ستفاده می شود. هر پنج سؤال این پر س شنامه مربوط به یک طرحواره و برای به د ست آوردن نمره ی طرحواره ها، میانگین نمره در هر 5 سؤال محا سبه می گردد. در هر کدام از طرحواره ها که فرد نمره ی بی شتری ک سب کند، آن طرحواره به عنوان طرحواره ی ترجیحی وی در نظر گرفته می شود.
اولین پژوهش جامع در مورد ویژگی های روان سنجی این طرحواره ها را اسمیت، جونز و یانگوتلچ - 1995 - انجام دادند و ضریب آلفای کرونباخ در جمعیت غیر بالینی برای خرده مقیاس های این پرسشنام ه بین 0/5 تا 0/82 به دس ت آمد. همچنی ن این پژوهشگ ران نشان دادند که پرسشنام ه ی طرحواره ی یانگ با مقیاس های پری شانی روان شناختی9، و اختلالات شخ صیت همب ستگی بالایی دارد و بنابراین از روایی مطلوبی برخوردار ا ست، این پرس شنامه را در ایران آهی - 1385 - ترجمه و آماده ی اجرا کرده و همسانی درونی آن را بر ح سب آلفای کرونباخ در گروه مؤنث 0/97 و در گروه مذکر 0/98 گزارش کرده ا ست. - به نقل از یو سف نژاد شیروانی و پیو سته گر . - 1390در تحقیق حا ضر پایایی پرسشنامه ی طرح واره ی یانگ بر اساس ضریب کرونباخ و تنصیف به شرح زیر به دست آمد:
