بخشی از مقاله
چکیده :
در جهان امروز جذب منابع مالی به قدری برای بانک ها مهم و حیاتی می باشد که رقابت بسیار شدیدی در این زمینه بین آنها ایجاد نموده است. یکی از شواهد عمده ارائه خدمات نوین، جلب اطمینان و توجه و تشویق بیشتر مردم برای سپرده گذاری در بانک ها می باشد. در این راستا و طی چند دهه اخیر زمینه های جدیدی جهت جذب بیشتر منابع بانکی و ارائه خدمات بهتر و سریع تر به مشتریان به وجود آمده است.
بنابراین ضرورت دارد با بررسی ابعاد و عوامل مؤثر بر جذب منابع بانکی بتوانیم هر چه بهتر و بیشتر و کاراتر از این منابع، استفاده بهینه نمائیم. یکی از این ابعاد که در بانکداری دوره جدید به شدت مورد توجه می باشد بانکداری الکترونیک می باشد. در این مقاله سعی بر این است تا مواردی از قبیل بانکداری الکترونیک و انواع آن ،خدمات ،ترویج فرهنگ،اصلاح زیرساختها، عوامل بازدارنده و.... در بانکداری الکترونیک مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
مقدمه :
در بانکداری نوین عوامل متعددی وجود دارند که بر روند تجهیز منابع پولی بانکها تاثیر میگذارند، شناسایی و تعیین میزان تاثیر و نوع ارتباط این عوامل با موفقیت بانکها در تجهیز منابع پولی مقولهای مهم میباشد، امروزه شرایط و موقعیت بانکها با یکدیگر یکسان نیست و ممکن است عوامل تاثیرگذار بر تجهیز منابع پولی حتی برای هر یک از شعب یک گروه بانکی متفاوت باشد. یکی از عوامل موثر در جذب منابع مالی استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات - بانکداری الکترونیک - است.
دربخش بانکداری، نوآوریهای جدید مانند پول الکترونیکی، پایانههای انتقال ودریافت و پرداخت اتوماتیک، بانکداری مجازی و بانکداری اینترنتی لحظهای تحول عظیمی رادراین بخش ایجاد کردهاند وباعث ارتقای کارایی، بهرهوری، سرعت دربرقراری ارتباطات وکاهش هزینههای عملیاتی برای بانکها شدهاند. لذا بانکها برای کسب مزیت رقابتی درعرصههای بازارهای مالی برای جذب منابع مالی باید ازبانکداری الکترونیکی و تکنولوژی مربوطه استفاده کنند.
- حسینی ، . - 1390 بنابراین یکی از ابزارهای ضروری برای تحقق وتوسعه تجارت الکترونیک، گسترش بانکداری الکترونیک است که همگام با سیستم های جهانی مالی وپولی عمل و فعالیتهای مربوط به تجارت الکترونیک را تسهیل مینماید. در چند دهه اخیر صنعت بانکداری، به دلیل تغییر و تحولات شگرف و عمده ای که در زمینه های فناوری و توسعهی ارتباطات به وجود آمده، تغییرات چشمگیری داشته است - حسنی، . - 1389
ادبیات موضوع :
بانکداری الکترونیک:
واژه بانکداری الکترونیک در جهان عمری کمتر از دو دهه دارد. این واژه بعد از ایجاد و توسعه شبکه های فراگیر رایانه ای در جهان وارد عرصه ادبیات بانکداری بین الملل شده است. بانکها به عنوان رکنی مهم در ساختارهای اقتصادی و نظام های مالی باید همگام با تحولات جهانی، خود نیز سرمنشا تحولات تازه تری باشند. با این دیدگاه که فناوری اطلاعات به عنوان ابزاری موثر در سازمان های مالی مورد استفاده قرار گیرد و با بهره گیری از آن بگونه ای عمل شود که علاوه بر ایجاد رضایت در مشتریان، خود نیز در این روند اثرگذار واقع شوند. با این هدف، توسعه خدمات بانکداری الکترونیکی نیز باید دقیقاٌ متوجه کلیه آثار داخلی و خارجی در سیاست اقتصادی کشور باشد - آماده و همکاران ، . - 1388
تاریخچه بانکداری الکترونیکی در دنیا:
از سال 1959 میلادی، با تبدیل سیستم خدمات دهی بانکها از شکل سنتی به سیستم نوین، نوع جدیدی از خدمات به نام کارتهای اعتباری شکل گرفت که با استقبال عمومی مواجه شد، به نحوی که اولین سیستم بانکی ارائه کننده کارتهای اعتباری در سال 1959 از سوی بانک آمریکا در کالیفرنیا رواج یافت. سپس اتاقهای پایاپای سنتی، اسناد بین بانکی خود را با اتاقهای پایاپای خودکار تعویض کردند. همزمان با رشد سرعت استفاده از ماشینهای تحویلداری خودکار ٌ در دهه 1990، نقش بانکداری الکترونیکی در سطح دنیا بارزتر و برجستهتر شد و به نظر میرسد که این روند رو به تکامل میباشد. بانکداری الکترونیکی از زمانی که اینترنت به دنیا معرفی شد، یعنی از حدود 10 سال پیش شکل گرفت و رشد کرد؛ البته قبل از آن هم سیستمهای نرم افزاری و الکترونیکی وجود داشتند.
در واقع، یکسری پایانهها در بانکها وجود داشت که مشتری میتوانستند خدماتی را بدون مراجعه به گیشه، دریافت کند. آمریکا اولین کشوری بود که توانست به بانکداری الکترونیکی مجهز شود. بعد از آن، کشورهای اروپایی مثل انگلیس و دانمارک در این زمینه پیشرفت قابل ملاحظهای داشتند. بعد از این کشورها، ژاپن و مالزی در منطقه آسیای جنوب غربی به رشد سریعی در زمینه بانکداری الکترونیکی دست یافتند - ملکی و اکبری، . - 1389
تاریخچه بانکداری الکترونیکی در ایران :
1 ATM بانکداری الکترونیکی نه فقط یک نیاز، بلکه یک ضرورت اجتناب ناپذیر در بانکداری نوین در دنیای امروز بهشمار میرود. اگر چه این پدیده سالهاست که در کشورهای غربی رایج شده است، لیکن در ایران هنوز پدیدهای جدید و نوپا به حساب میآید. هر چند در کشور ایران برای نخستین بار در سال 1350، از دستگاه خودپرداز استفاده شد، در آن زمان بانک تهران با در اختیار گرفتن 7 تا 10 دستگاه خودپرداز در شعب خود نخستین تجربه پرداخت خودکار پول را تجربه کرد - علی پور و همکاران، . - 1391 اما بعد از انقلاب به تدریج به دست فراموشی سپرده شد.
بعد از فراغت از جنگ و از نخستین سالهای دهه 1370، گامهای اولیه در مسیر استفاده از بانکداری الکترونیکی با تأسیس شرکت ملّی انفورماتیک ایران برداشته شد و فعالیت بانکداری الکترونیکی در ایران از حدود هفت تا هشت سال پیش با ایجاد خدماتی برای مشتری به صورت الکترونیکی آغاز شد. اولین محصول بانکداری الکترونیکی در ایران از بانک ملّی آغاز شد که به نام سیستم سیبا شهرت دارد. البته در زمینه رایانهای شدن شعب، بانک صادرات با سرمایه گذاری سنگین، سیستم سپهر را راه اندازی کرد و استفاده از کارت برای اولین بار در بانک صادرات و سپه آغاز شد که از سیستم خودپرداز استفاده کردند.
با تأسیس بانکهای خصوصی، روند الکترونیکی شدن فعالیتهای بانکی شتاب بیشتری گرفت و هم اکنون، خدمات مختلفی مانند افتتاح حساب، پرداخت آنلاین بهای کالاها و خدمات خریداری شده، انتقال وجوه بین حساب ها و... ارائه میشود. برنامه چهارم توسعه کشور هم نقطه عطفی در قانونگذاری بانکداری الکترونیکی به شمار میرود که الکترونیکی شدن بانکها و ایجاد زیرساختهای لازم مانند گسترش شبکههای مخابراتی، ایجاد نظام سنجش اعتبار و... را خواستار شد - ملکی و همکاران، . - 1389
انواع بانکداری الکترونیکی :
. - 1بانکداری الکترونیکی بین بانکی در سطح کلی: یکی از مهمترین اهداف بانکداری الکترونیکی، رفع الزمات مردم به شعب بانک ها برای دریافت خدمات بانکی و مرتبط ساختن سامانه مرکز بانک ها با یکدیگر از طریق سامانه های اتوماسیون عملیات بین بانکی است. برای استقرار این نوع بانکداری، وجود سامانه های مبادله های الکترونیکی بین بانکی ضروری میباشد. این سامانه ها دارای نظام قراردادی هستند که بانک ها و دیگر مؤسسه های مالی برای تبادل سریع مبلغ بین بانکی از آن استفاده می کنند و توسط بانک مرکزی کشورها با ائتلافی از بانک ها و موسسات مالی اداره میشوند. مبادله های بانکی به دو گروه عمده زیر تقسیم میشوند:
.1مبادله هایی که می باید در یک فاصله زمانی کوتاه 10 - تا 15 دقیقه - انجام شوند. این مبادلهها از نوع مبادله های بین بانکی فوری می باشد.
.2مبادله هایی که انجام آنها در یک فاصله زمانی کوتاه ضرورت ندارد. این نوع مبادله ها برای هر بانک طی روز به صورت گروهی جمع آوری شده و در مقطع مناسبی در همان روز به بانک ها مبادله می شوند. . - 2بانکداری الکترونیکی درون بانکی: این نوع بانکداری شامل استفاده از سامانههای مکانیزهای است که در درون شبکه یک بانک و به منظور تسهیل در انجام امور داخلی بانک ایجاد شده و ارتباط بین شعب، مناطق و اداره های یک بانک را برقرار کرده است. لازم به ذکر است که سامانههای زیر مجموعه بخش ادارهها، در بانک های مختلف به گونه های متفاوتی دسته بندی شده اند و نمی توان یک دسته بندی یکسان را برای آنها ارائه تمود. به طور کلی این سامانه ها به سه دسته اصلی زیر تقسیم بندی می شوند:
.1سامانههای شعل شامل سامانه های ریالی و ارزی
.2سامانه های موجود در شبکه .3سامانه های اداره ها - ملکی و اکبری، - 1389
خدمات بانکداری الکترونیکی : پایانه فروش :
پایانه فروش یا 2کارتخوان دستگاهی است که در مراکز فروش کالا و خدمات نصب می شود تا در معاملات به جای پرداخت وجه نقد و حمل و نقل فیزیکی پول، مبلغ مورد معامله به صورت الکترونیکی از حساب دارنده ملی کارت - مشتری - کسر و به حساب پذیرنده کارت - فروشنده - واریز گردد. این عمل توسط پایانه مذکور و از طریق برقراری ارتباط با سیستم مرکزی صورت می گیرد.. دستگاه که شامل مودم و چاپگر می باشد توسط بانک تهیه و در اختیار فروشگاه ها و مراکز طرف قرارداد گذاشته می شود. محل استفاده کارتخوان عمدتاً فروشگاهها و مراکز خدماتی می باشد.
