مقاله رویکری بر اهمیت گردشگری

بخشی از مقاله

چکیده

آدمی از دیرباز میل به کوچ کردن و از جایی به جایی رفتن داشته و دارد. از این مقوله تحت عنوان توریسم یا گردشگری نام برده شده است. در سال های اخیر گردشگری به عنوان صنعت بدون دود، منبع درآمد سرشار در تجارت جهانی و عنصر مهمی در بهبود و تنظیم موازنه بازرگانی و تراز پرداخت های بسیاری از کشورها شده است، این صنعت یک صنعت منحصر به فرد اقتصادی تلقی شده و طرفداران بسیاری دارد. گردشگری در سطوح بالای اقتصادی واجتماعی باعث شکوفایی استعدادها و ارتقای آموزشی در همه زمینهها میشود.

کشورهایی که در صنعت گردشگری فعال میشوند میلیونها گردشگر را جذب می نمایند، در کنار تولیدات انبوه صنعتی کم ارزش، در زمینه تولیدات هنری با کیفیت عالی به مقدار کم ولی با ارزش زیاد نیز موفق میگردند. هدف این مطالعه بررسی اهمیت گردشگری و انواع مختلف گردشگری است. این تحقیق از نوع تحلیلی- توصیفی است و اطلاعات مورد نظر از طریق روش کتابخانهای و اسنادی گردآوری شده است.

مقدمه

این یکی از موضوعات اصلی و مورد بحث کارشناسان،کاربرد رویکرد توسعه زیست محیطی و توسعه پایدار است. امروزه ارتباط نزدیک میان گردشگری و محیط زیست و اهمیت رویکرد برنامه ریزی زیست محیطی و برنامه ریزی توسعه پایدار توجه به این رویکردها را افزایش داده است. بیانیه مانیل، به عنوان جامع ترین اعلامیه مطابق با اهداف گردشگری مدرن، نیز بر اهمیت منابع طبیعی و فرهنگی در گردشگری و همچنین ضرورت استفاده و حفاظت از آنها در جهت جامعه محلی و گردشگری تاکید زیادی کرده است.

به دنبال بیانیه مانیل، بیانیه مشترک سازمان جهانی گردشگری و سازمان جهانی برنامه محیط زیست، که هماهنگی ها و همکاری های بین سازمانی در حوزه گردشگری و محیط زیست را دنبال می کند، این گونه اظهار کرده است که: »حفاظت، ارتقا و تقویت عناصر و اجزای مختلف محیط زیست انسان، شرط اساسی در توسعه موزون و هماهنگ گردشگری است. بر این اساس، مدیریت عقلایی و منطقی گردشگری منجر به حفاظت و توسعه فیزیکی محیط زیست ویادمان های تاریخی B فرهنگی انسان و در نتیجه ارتقای کیفیت زندگی خواهد شد.«اهمیت برنامه ریزی ملی و منطقه ای گردشگری به عنوان تکنیکی در حفاظت و توسعه پایدار در کارگاه آموزشی مشترک برنامه محیط زیست سازمان ملل و سازمان جهانی گردشگری در سال 1983 نیز مورد تاکید قرار گرفته است.

در بیانیه لاهه در سال 1989، که بیانیه ای بین المجالس است و میان اتحادیه بین المجالس و سازمان جهانی گردشگری منعقد شده است به ارتباط مؤثر گردشگری و محیط زیست اشاره شده است. در تعریفی عام و گسترده، محیط زیست تمامی عرصه های طبیعی و فرهنگی اطراف انسان را در بر می گیرد. محیط زیست طبیعی شامل هرآن چیزی است که در طبیعت وجود دارد ودر بر گیرنده اقلیم، آب وهوا، زمین، خاک، و اشکال زمین، منابع آب، پوشش گیاهی، حیات جانوری و اکو سیستم های طبیعی است.

محیط زیست انسان ساخت نیز شامل اشکال فیزیکی انسان ساخت است که از آن جمله می توان به انواع مختلف ابنیه، زیر ساخت ها و همچنین سایت های تاریخی و باستانی اشاره کرد. در تجزیه وتحلیل جامع اثرات زیست محیطی گردشگری، عوامل اجتماعی - فرهنگی و اقتصادی مربوط به محیط زیست مورد توجه قرار می گیرند؛ چون که در حقیقت تفکیک عناصر فیزیکی و اجتماعی- اقتصادی از یکدیگر کاری دشوار و نامطلوب است، اگر چه به دلیل سهولت سازماندهی و مدیریت اغلب ارزیابی این عوامل به صورت جداگانه صورت می پذیرد.

تعریف و اهمیت گردشگری

به طور کلی به علت خصلت بین رشتهای خود قابلیت نگرشهای متفاوت را دارا میباشد، که خود سبب ارائه تعاریف بسیاری از آن گردیده است. در تعاریف اولیه بیشتر بر بعد فاصله تأکید گردیده و گردشگران بر مبنای فاصلهای که از محل مسکونی داشتند، طبقهبندی میشدند. به گونهای که کمیسیون ملی گردشگری آمریکا - 1973 - در تعریف گردشگری داخلی فاصله پنجاه مایل را در نظر گرفته که دربر گیرنده تمامی سفرها به جز سفر برای کار میشد.

- Gartner , 1996, 5 - تعاریف فاصلهای صرف نظر از خطا و اشتباهات، تنها به این دلیل که کمیتی اقتصادی و آماری را برای پدیده گردشگری آماده میکند، مورد قبول واقع گردید. در حالی که این تعاریف فاصلهای به تنهایی نمیتوانست گردشگری را به خوبی توصیف کند. آنها تنها بر جنبه تقاضا تأکید داشتند و عرضه و همچنین اثرات ناشی از گردشگری را نادیده میگیرند. از این رو گردشگری به تعاریف دیگری احتیاج پیدا میکند.

بر این مبنا تعاریف دیگری ارائه میگردد که هر یک از آنها در ابعاد مختلف، گردشگری را توصیف میکنند. در بعد جغرافیایی گردشگری زمانی از فعالیتگذران اوقات فراغت یا تفریح که مستلزم غیب شبانه از مکان مسکونی عادی است تعریف میشود . - Skinner, 1999, 280 - از بعد اجتماعی نیز تعریف گردشگری، فصل مشترک بین زندگی عادی ساکنان بومی و زندگی غیرعادی گردشگران را دربر میگیرد - Barnard, 1996, . - 552 این دو تعریف خود نشان تمایز مابین تعاریف مختلف از گردشگری است. که هر یک بر گرفته از آیتمهای مورد نظر در مطالعات گردشگری میباشند.گردشگری، سیاحت یا توریسم و نیز جهانگردی به طور کلی به عنوان مسافرت تفریحی در نظر گرفته میشود. هر چند که در سالهای اخیر شامل هرگونه مسافرتی میشود که شخص به واسطه آن از محیط کار یا زندگی خود خارج شود. به کسی که گردشگری میکند گردشگر، سیاح یا توریست گفته میشود.

واژه گردشگر از زمانی پدید آمد که افراد طبقه متوسط اقدام به مسافرت کردن نمودند. از زمانی که مردم توانایی مالی بیشتری پیدا کردند و عمرشان طولانیتر شد، این امر ممکن شد. اغلب گردشگرها بیش از هر چیز به آب و هوا، فرهنگ یا طبیعت مقصد خود علاقهمند هستند. ثروتمندان همیشه به مناطق دوردست سفر کردهاند، البته نه به صورت اتفاقی، بلکه در نهایت به یک منظور خاص. به طور مثال برای دیدن ساختمانهای معروف و آثار هنری، آموختن زبانهای جدید و چشیدن غذاهای متفاوت. گردشگری سازمانیافته امروزه یک صنعت بسیار مهم در تمام جهان است

انواع گردشگری

در سال های اخیر گردشگری به عنوان صنعت بدون دود, منبع درآمد سرشار در تجارت جهانی و عنصر مهمی در بهبود و تنظیم موازنه بازرگانی و تراز پرداخت های بسیاری از کشورها شده است, این صنعت یک صنعت منحصر به فرد اقتصادی تلقی شده و طرفداران بسیاری دارد در سالهای اخیر گردشگری به عنوان صنعت بدون دود، منبع درآمد سرشار در تجارت جهانی و عنصر مهمی در بهبود و تنظیم موازنه بازرگانی و تراز پرداختهای بسیاری از کشورها شده است، این صنعت یک صنعت منحصر به فرد اقتصادی تلقی شده و طرفداران بسیاری دارد.رشد قابل توجه و چشمگیر گردشگری در پنجاه سال اخیر نشان دهنده اهمیت فراوان اقتصادی و اجتماعی این پدیده است.

گردشگری در تولید ناخالص ملی نقش مهمی ایفا میکند، »تراز پرداختها، که نشان دهنده معاملات بینالمللی هر کشور است،را متوازن می سازد. لوئیس ترنر - Terner - گردشگری را امیدبخشترین و پیچیدهترین صنعتی میداند که جهان سوم با آن روبرو است و معتقد است گردشگری بیشترین قابلیت را برای جانشینی دیگر صنایع درآمدزا دارد.« - لی، - 1 :1378توسعه گردشگری موجب رونق اقتصادی و کاهش فقر میشود همچنین تأثیر به سزایی در افزایش درآمد و کاهش بیکاری و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی مردم و افزایش رفاه اجتماعی دارد. علاوه بر آن گردشگری عاملی است برای گفتگوی بین فرهنگها و تمدنها و از نظر سیاسی نیز، روابط بین ملل و دول را متعادلتر و نزدیکترمیسازد.از لحاظ مذهبی نیز بسیاری از ادیان تأکید ویژهای بر سیر و سفر در نقاط مختلف جهان به منظور کسب علم و دانش داشتهاند.

گردشگری در سطوح بالای اقتصادی واجتماعی باعث شکوفایی استعدادها و ارتقای آموزشی در همه زمینهها میشود.کشورهایی که در صنعت گردشگری فعال میشوند میلیونها گردشگر را جذب می نمایند، در کنار تولیدات انبوه صنعتی کم ارزش، در زمینه تولیدات هنری با کیفیت عالی به مقدار کم ولی با ارزش زیاد نیز موفق میگردند. از سوی دیگر به دلیل زیرساختهای تکنولوژیکی فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایجاد شده در قرن بیست و یکم پدیده گردشگری یک واقعیت اجتنابناپذیردررفتاروعمل انسان برای ارضای روح کنجکاو اوخواهد بود. گردشگری به دلیل ماهیت و توانایی در جهت اقتصاد عصر پساساختاری، موجب تسریع در شکل گیری دهکده جهانی خواهد شد. گردشگری در روند رو به رشد خود حتی حکومتهای غیردموکراتیک،سنتّی و درونگرا را نیز مجبور خواهد کرد تسهیلاتی در کلیه زمینهها برای توسعه آن ایجاد کنند.

کشور ایران که دارای تواناییهای بالقوه عظیمی در زمینههای زیست محیطی، تاریخی، میراث فرهنگی و غیره است نمیتواند و نباید به دلیل مسائل سیاسی و نگرانیهای فرهنگی اجتماعی خود را از این جریان اقتصادی دور نگه دارد و از سوی دیگر بازار بینالمللی گردشگری نیز نمیتواند ازجاذبههای ایران برای گردشگری چشمپوشی کند.در این مبحث به تحلیل انواع گردشگری و وضیعت موجود ایران می پردازیم گردشگری انواع مختلفی دارد و شناخت انواع گردشگری برای برنامهریزی در عرصه گردشگری اهمیت اساسی دارد.

چرا که تقاضاها و خدمات مورد نیاز گردشگران مختلف یکسان نیست؛ برای مثال گردشگرانی که به قصد دیدار اقوام و دوستان مسافرت میکنندمعمولاً به هتل و حتی رستوران بیرون از منزل نیاز ندارند، اما از سایر امکانات و تسهیلات استفاده میکنند. در مقابل، برای گردشگرانی که به قصد تجارت سفر میکنند، ممکن است امکاناتی همچون هتل و تسهیلات اقامتی اهمیت زیادی داشته باشد و از طرفی علاقهای به بازارهای محل نداشته باشند. همچنین احتمال دارد گردشگر روستایی - rural tourist - هیچ تمایلی به خدمات شهری نداشته باشد و تمام مدت سفر خود را در روستا اقامت نماید. بر این اساس تاکنون صاحبنظران و سازمانهای بینالمللی با توجه به معیارهای مختلف، دستهبندیهای متعددی از گردشگری، ارائه کردهاند برای مثال میتوان به mass tourism و alternative tourism اشاره کرد.

گردشگری انبوه عبارت است از گردشگری معمولی که در سطح گسترده در سراسر جهان وجود دارد. گردشگری جایگزین نوعی از گردشگری است که در واکنش به توسعه عنان گسیخته گردشگری انبوه در دهههای 1970 و 1980 مطرح شده و هدف آن به کارگیری شیوههای نوین در گردشگری به جای روشهای مخرب گردشگری است. - کاظمی، - 25 :1385در یک تقسیمبندی دیگر، گردشگری به سه نوع فرهنگی، طبیعتگرای و ماجراجویانه تقسیم شده است که به طور مختصر از آن به عنوان گردشگری Adventure Culture Ecotourism - ACE - یاد میشود. Fennel - ، - 33: 2003 نمودار این طبقه بندی در نمودار............نشان داده می شود.

- 1 گردشگری فرهنگی:

گردشگری فرهنگی ، بخش مهمی از تقاضای جهانی گردشگری را تشکیل میدهد. طبق آمار سازمان جهانی گردشگری 37 درصد گردشگری بینالمللی با انگیزه فرهنگی انجام میشود و این تقاضا در حال افزایش است. رشد گردشگری فرهنگی و گردشگری میراث - heritage - tourism به عنوان عناصر گردشگری نوین، توجه سیاستگزاران و محققان را در سراسر دنیا به خود جلب کرده است.»گردشگری فرهنگی عبارت است از مسافرت افراد از محل سکونت خود به مکانهایی که جاذبههای فرهنگی دارند. این جا به جایی به قصد کسب اطلاعات و تجارت برای ارضای نیازهای فرهنگی گردشگران انجام میشود.« - کاظمی، - 154 : 1385

از جمله ویژگیهای گردشگران فرهنگی میتوان به سطح بالای تحصیلات آنان، بالا بردن میانگین سنی آنان و شاغل بودن آنان اشاره کرد. »گردشگری فرهنگی مایل به آشنایی با فرهنگ مناطف مختلف، خواهان کاوش در چشماندازهای فرهنگی جوامع انسانی و درک آنها است - tribe, - 73, 1997 در این نوع گردشگری به جذابیتهای فرهنگی توجه میشود. از قبیل موزهها، نمایشگاهها، ارکسترها، نمایشنامهها، هنرهای دستی، معماری در ایران علاوه بر موارد فوق، آئینهای سنتی نظیر تعزیه، مراسم چهارشنبه سوری، جشنهای مذهبی زرتشتی و اسلامی، عزاداریها مانند محرم و ... نیز از جذابیتهای فرهنگی میتواند تعریف شود. در سالهای اخیر از سوی مسئولان گردشگری ایران بارها درخصوص میزان اهمیت گردشگری فرهنگی و سهمی که ایران میتواند در این زمینه به دست آورد تأکید شده است و ایران در تلاش است در نبود امکانات و شرایط مناسب در دیگر انواع گردشگری، این نوع گردشگری را تبلیغ و رواج دهد.

- 2 گردشگری هنری:

» گردشگری هنری در پی شناخت هنرهای ملل دیگروآگاهی از آنان است« - پاپلی، 47 ،1385 - ایرانیان از هزاران سال پیش در زمینه انواع هنرها مانند سفالگری ،معرق کاری، کاشیکاری، قالیبافی، نمدمالی،نقاشی ،خوشنویسی، مینیاتوروغیزه دارای ابداعات وآثار با ارزشی بوده اند که خوشبختانه بسیاری از آنها باقی مانده اند و از جاذبه های ایران برای گردشگران هستند.