بخشی از مقاله
چکیده:
بلوچی هزاران سال زبان قوم بلوچ بوده است وتا امروز به عنوان یک زبان زنده در رده ی دیگر زبانهای جهان ایستاده است. گاه به خطا بعضی از ناآگاهان به مسائل زبان شناسی ، بلوچی و بعضی دیگر از زبانهای ایرانی را گویشی از یکدیگر و به خصوص گویشی از " زبان فارسی" قلمداد میکنند. این اندیشه کاملا خطاست. حقیقت آن است که بلوچی مستقیما از " زبان فرضی ایرانی باستان" منشعب شده، و گویشی از آن" زبان فرضی ایرانی باستان" است. بلوچی کنونی گویشی از هیچ کدام از دیگر زبان های ایرانی مانند فارسی، تاجیکی، آسی، کردی، پشتو، و ... نیست.
زبان بلوچی کنونی خود دارای چندین گویش شناخته شده است. وجود تشابه بین زبان بلوچی و دیگر زبان های ایرانی مانند فارسی، تاجیکی، آسی، کردی، پشتو، و ... ، در نتیجه خویشاوندی بنیادی آنهاست و هیچ کدام را نمی توان گویشی از دیگری دانست. در حال حاضر،علاقه بلوچ ها برای گسترش وپایداری زبانشان از وضعیت مطلوبی برخوردار است.این علاقه مندی حافظ پایداری این زبان در میان دیگر زبانهای دنیاست. در این تحقیق زبان بلوچی از جنبه های مختلف زبانشناختی آوایی، واژگانی و دستوری تحلیل و بررسی میگردد.
.1 مقدمه :
هنوز به درستی مشخص نیست که از چه زمان نام" بلوچی" به این زبان داده شده است. تا کنون نیز کسی اشاره نکرده است که پیش از این نام ، این زبان به نام دیگری موسوم بوده باشد. به همین سبب دشواراست که بدانیم که در طول تحول تاریخی زبان های ایرانی ، از چه زمان بلوچی از پیکره اصلی زبان های ایرانی منشعب شده و استقلال یافته است.آنچه بر ما روشن تر است، اینکه نام "بلوچی" در چند قرن اخیر،در پی آغاز تحقیقات جدید بر روی زبان بلوچی ، به قیاس با نام قوم بلوچ به آن داده شده است.
دوم این که تاریخ حیات این زبان به تاریخ حیات قوم بلوچ وابسته بوده و می توان با احتمال قریب به یقین فرض کرد که این زبان همیشه به عنوان یک زبان زنده در میان قوم بلوچ وشاید اقوام دیگری که امروزه هیچ قرابت و تشابهی با قوم بلوچ ندارند، رایج بوده است. بلوچ ها از هزاران سال دارای یک هویت آشکار به عنوان یک قوم مستقل ایرانی بوده اند . این موضوع بر اساس یک شاهد زبانی که نشان می دهد که بلوچ ها از حدود 3000 سال پیش دارای زبان مستقل و به تبع آن هویت مستقل قومی بوده اند ، قابل اثبات است - ابوالقاسمی ، 1384، ص. . - 14
در زمینه واژگان ، ریشه شناسی، و دیگر خصوصیات زبانی، برای اعتبار زبان بلوچی در میان مجموعه زبان های ایرانی ، همین بس که صاحب نظرانی چون گایگر، نیبرگ، مایر، موکسلر، اسپونر، گیلبرستون، مکنزی، کارلتون، فارل، هوبشمان، مورگن استیرنه، لیچ، مارستون، شوارتز، بارتولومه، پوکرنی ، بیلی، الفنباین، ارانسکی ، جهانی،و ... ، که هر یک چهره های شناخته شده ای در زبان شناسی هستند ، در جای جای آثار خود از زبان بلوچی به عنوان یک زبان مشخص در میان زبان های ایرانی یاد کرده اند. تعمق در آثار این صاحب نظران ، اهمیت مطالعه بر روی زبان بلوچی را در کنار دیگر زبان های ایرانی ، هم در ایران و هم در خارج از ایران بیش از پیش آشکار می سازد.
قدمت کهنترین منابع مکتوب به زبان بلوچی به حدود کمتر از دو قرن می رسد. به همین دلیل اطلاعاتی از دوران کهن تر این زبان - یعنی بلوچی باستان، میانه و متاخر- در دست نیست. گویشوران این زبان اکنون به طور عمده در بخش هایی از جنوب غربی کشور پاکستان، در جنوب شرق ایران در استان سیستان و بلوچستان، به صورت پراکنده در چند استان دیگر ایران، در بخشی از جنوب افغانستان، در داخل و اطراف کشورهای حوزه خلیج فارس زندگی می کنند. گروه های کوچکتری از بلوچ زبانان به صورت جمعیت های پراکنده ی قبیله ای یا خانوادگی در مرو در کشورترکمنستان، ودر بعضی از کشورهای آفریقایی و اروپایی به سر می برند. با توجه به پراکندگی سخنگویان زبان بلوچی در قسمت های مختلف جهان، و نداشتن پشتوانه سیاسی دولتی، این زبان هنوز امکان رسمی شدن در هیچ یک از کشورهای یاد شده را به دست نیاورده است.
الف - -1 رده شناسی
زبان بلوچی یکی از وابستگان و اعضای شناخته شده زبان های ایرانی ، و متعلق به دستهشمالِ غربی این زبان هاست. بلوچی بعضی از ویژگی های زبان های ایرانی شرقی را نیز در خود دارد - محمود زهی،1377 - . بلوچی از طریق گروه زبان های ایرانی ، به شاخه زبان های هند و ایرانی ، و از آن جا به خانواده فرضی زبان های هند و اروپایی می پیوندد. پیشتر نظریاتی دال بر غیر ایرانی بودن زبان بلوچی رایج بود که با بررسی زبان شناسانه و مقایسه آن با مجموعه زبان های ایرانی ، این دیدگاه به طور کلی مردود اعلام شد.اکنون با دلایل کافی ثابت شده است که این زبان ریشه در زبانهای ایرانی دارد.
