بخشی از مقاله
چکیده
آوج در جنوب استان قزوین واقع شده است. گستره مورد بررسی، با توجه به ویژگیهاي زمینشناسی، سنگشناسی و ساختمانی، بخشی از پهنه ایران مرکزي است. بازالتهاي جوان وابسته به کواترنر همراه با آبرفتهاي سازندهي پادگانههاي کهنتر، تراورتن و آبرفتهاي جوان که در دشتها و بستر رودخانهها وجود دارند جوانترین سنگها و نهشتههاي این ناحیه را شامل میشوند. محدوده نهشته تراورتن، با استفاده از روش دورسنجی، نقشه زمینشناسی و بازدیدهاي میدانی شناسایی شد. ریختشناسی توده تراورتن برپایه ردهبنديهاي مختلف از نوع کمپلکس پشته/شکاف تیغه، پشتههاي شیبدار، بادبزنهاي آبرفتی و مخروطها و یا از نوع زیرمحیط با شیب ملایم معرفی گردید. بقایاي گیاهی و لامیناسیون در مقیاس میکروسکوپی و ماکروسکوپی، همچنین انواع تخلخل از جمله تخلخل میانبلوري و قالبی - بقایاي گیاهی - دربرشهاي نازك سنگ دیدهشد. از میکروفابریکهاي شناسایی شده در پتروگرافی تراورتن میتوان؛ لامیناسیون میکرایت و میکرواسپار، اسپار شعاعی، کلسیت دروزي و فابریک بوتهاي را نام برد.
کلیدواژهها: تراورتن؛ سنگشناسی؛ ریختشناسی؛ آوج.
مقدمه
تراورتن را به عنوان سنگآهک قارهاي رسوبی- شیمیایی معرفی میکنند که در پیرامون نشتابها - seepages - ، چشمهها، در امتداد جویبارها و رودخانهها و گاهی در دریاچهها ساخته میشود. این سنگ از کلسیت یا آراگونیت، با تخلخل میان بلوري پایین تا متوسط و بیشتر تخلخل داربستی یا قالبی بالا، در محیطهاي وادوز یا گاهی آبزایی کم ژرفا ساخته میشود. ته نشست در درجه نخست نتیجه انتقال دي اکسید کربن از یک منبع آب زیرزمینی که منجر به بسیار سیرشدن کربنات کلسیم میشود، که با هسته بندي/ رشد بلوري بر روي یک سطح، در زیر آب رخ میدهد - ۵٢٠٠ . - Pentecost, تراورتنها و توفا سنگهاي تزئینی و ساختمانی با اهمیتی هستند که از زمانهاي کهن مورد استفاده بودهاند. تراورتنهاي با کیفیت بالا، در مقایسه با دیگر سنگهاي ساختمانی، داراي استحکام مکانیکی خوب و مقاومت بسیار در برابر هوازدگی هستند.
کیفیت تکنولوژیکی تراورتنها به شدت توسط رخساره رسوبی و دیاژنزي کنترل میشود. تغییرات در تخلخل، تراوایی، ناحیه سطح ویژه و جذب آب به دلیل انحلال و رسوب کلسیت درون روزنهاي منجر به افزایش سختی سنگ در زمان میگردد - ٢٠١٠ . - Alonso Zarza and Tanner, مناسب بودن تراورتن براي صنعت سنگ ارتباط نزدیکی با خواص فیزیکی آنها دارد، که رفتار تراورتنها را در شرایط بار گیري، پانچ، خمش و غیره کنترل میکند - ۵٢٠٠ . - Akyol et al., ریختشناسی دیدنی برخی از تراورتنها آنها را به سایتهاي مهم گردشگردي مبدل ساخته است. ویژگی گردشگري بعدي مرتبط با ذخایر تراورتن، منابع گرمابی و معدنی است - ٢٠١٠ . - Alonso Zarza and Tanner,گستره مورد بررسی، با توجه به ویژگیهاي زمینشناسی، سنگشناسی و ساختمانی بخشی از پهنه ایران مرکزي است. ناحیه آوج را میتوان بدو زیرپهنه جدا از هم مربوط دانست.
یکی در شمال بنام زیرپهنه آبگرم که بخشی از پهنه ایران مرکزي است و دیگري در جنوب بنام زیرپهنهرزن که بخشی از پهنه سنندج- سیرجان است. این دو پهنه بوسیله یک گسل اصلی بنام گسل آوج که داراي راستاي شمال باختري- جنوب خاوري است از هم جدا شده-اند. ویژگیهاي چینهشناسی و زمینشناسی ساختمانی در دو زیرپهنه یادشده به گونهاي است که نشان میدهد؛ چگونگی رسوبگذاري در دوران میانهزیستی و اوایل دورهي ترشیر و همچنین پدیدههاي دگرگونی و ماگماتیسم بوسیلهي گسل آوج کنترل میشده است - ١٩٧٩ . - Bolourchi et al., ردیف سنگهاي رسوبی که در زیرپهنه آبگرم مورد مطالعه قرار گرفته است ستبرایی نزدیک به 10000 متر دارد. دیرینهترین سنگهایی که در این زون رخنمون دارند شامل یک سري یکنواخت از شیلهاي اسلیتی است که به سازندکَهر معروف است و سن آن پرکامبرین پسین میباشد. بازالتهاي جوان وابسته به کواترنر همراه با آبرفتهاي سازندهي تراسهاي کهنتر، تراورتن و آبرفتهاي جوان که در دشتها و بستر رودخانهها وجود دارند جوانترین سنگها و نهشتههاي این ناحیه را شامل میشوند - ١٩٧٩ . - Bolourchi et al.,
روش مطالعه
به منظور شناسایی دقیقتر محدوده تراورتنی، با توجه به نقشه زمینشناسی و با در نظر گرفتن طیفهاي بازتابی دورسنجی، از روش نسبتگیري باندي استفاده شد. در بررسی میدانی براي شناسایی تغییرات عمودي سنگشناسی، شمار 12 نمونه برداشت شد. از نمونهها برشهاي نازك تهیه شد و توسط میکروسکوپ نور عبوري مورد بررسی و عکسبرداري قرارگرفتند. با توجه به ویژگیهاي میکروسکوپی عمده شناسایی شده دربرش نازك و نیز ویژگیهاي قابل مشاهده در نمونه دستی فابریک تراورتن شناسایی شد. نامگذاري نمونهها به روش - Folk, ٢۶١٩ - انجام شد.
بحث
دورسنجی به عنوان ابزار اصلی کار زمین شناسان میتواند جهت انجام مهم ترین مطالعات میدانی مانند شناسایی جایگاه قرارگیري، نقشهبرداري ساختاري، سنگشناسی و جایگاه زونهاي دگرسانی از طریق کنترلهاي میدانی بکار گرفته شود - عیسوند و همکاران، . - 1390 ترکیب RGB از نسبتهاي 5/3، 5/1 و 7/5 پیشنهاد شده توسط گاد و کوسکی - ۶٢٠٠ - در شکل 1 ارائه شده است. همانطور که دیده میشود نهشته تراورتن همانند دیگر سنگآهکها به رنگ سبز متمایل به زرد مشخص شده است.واژه تراویتونیک - Travitonics - براي نخستین بار توسط هانکوك و همکاران - ١٩٩٩ - پیشنهاد شد. امروزه ارتباط بین نهشتههاي تراورتن و گسلهاي فعال و سایر سیستمهاي گسیختگیکاملاً به اثبات رسیده است - تقیپور و عباسی، - 1384 - شکل . - 2
