بخشی از مقاله
مقدمه :
فهرست برداری از اطلاعات خاک ها و پردازش آن ها یکی از دغدغه های تمام مجامع ملی و بین المللی می باشد. نقشه خاک ها معمولاً توزیع انواع خاک و یا خصوصیات خاک - اسیدیته، هدایت الکتریکی، بافت خاک، ساخنمان خاک، مواد آلی خاک، مشخصات پروفیل های خاک - را در منطقه مورد نظر نشان می دهند. این نقشه ها معمولاً نتیجه نهایی مطالعاتخاکشناسی می باشند. نقشه خاک ها معمولاً برای ارزیابی زمین، برنامه ریزی مکانی، توسعه کشاورزی، حمایت از محیط زیست و اعمال مشابه به کار می روند. نقشه های سنتی - قدیمی - خاک به طور معمول فقط توزیع خصوصیات عمومی خاک ها را نشان می دهند. بسیاری از نقشه های جدید خاک به روش تکنیکهای نقشه برداری رقومی - دیجیتالی - خاک تهیه می شوند.
این نقشه ها از نظر داده های خاک غنی تر بوده و جزئیات مکانی بیشتری را نسبت به نقشه های سنتی نشان می دهند. یکی از روشهای تهیه نقشه های خاک روش های زمین آماری می باشند. به طور معمول بیشترین روش زمین آماری که در تهیه نقشه خاک ها استفاده می شود روش کریجینگ می باشد. و به طور خیلی وسیع برای به نقشه در آوردن متغییر های کمی خاک مانند پهنه بندی آلودگی خاک یا دیگر متغییر های کمی خاک استفاده می شود.
نمود ازانواع مدل های ژئواستاتیستیکز - زمین آمار - می توان به کریجینگ یا میانیابی معمولی و شاخص اشاره کرد,از کریجینگ معمولی برای پهنه بندی متغیرهای کمی واز کریجینگ شاخص برای پهنه بندی متغیرهای کیفی مانند آلودگی خاک و همچنین بافت خاک ها استفاده می شود. در روش کریجینگ معمولی فرض بر این است که دادههای مشاهده ای دارای توزیع نرمال میباشند. در شرایطی که متغیر ها در ارتباط با یک شاخص مقادیر صفر و یک می گیرند و یا در ارتباط با قرار گیری یا عدم قرار گیری در کلاس هائی مقادیر صقر و یک می گیرند کیفی هستند و دارای توزیع غیر نرمال می باشند، از میانیاب کریجینگ شاخص - IK - استفاده می شود. در این روش میانیابی متغیرهای آلودگی یاکلاس خاک ها و یا متغیرهای حرفی مورد مطالعه قرار می گیرند.
مواد و روش ها :
منطقه مورد مطالعه :
منطقه مورد مطالعه شامل اراضی دامنه ای جدید و قدیم در غرب روستای حسن آباد جرقویه علیا است و 7789 هکتار مساحت دارد. ارتفاع منطقه از سطح دریا از حدود 1900 متر در ارتفاعات کوه ریزآب تا 1500 متر در قسمت شمالی منطقه مورد مطالعه متغیر است. این منطقه دارای رژیم های رطوبتی و حرارتی اریدیک و ترمیک می باشد .
مطالعات خاکشناسی :
در این مطالعه 120نقطه مورد تشریح و آنالیز قرار گرفت که مختصات آنها در جدول شماره 1ارائه شده است. پس از برداشت نمونه های خاک از لایه های سطحی میزان شن ,سیلت و رس آنها برای پی بردن به بافت خاک در آزمایشگاه تعیین شد.
میانیاب شاخص :
اساساً برای انجام هر میانیابی شاخص مثلاً متغییر آلودگی مراحل زیر به ترتیب اجرا می شود:
-1 تهیه جدول شاخص معادله مربوطه.
-2 ترسیم واریوگرام تجربی از روی داده های شاخص شده.
-3 فیت نمودن مدل ریاضی واریوگرام تجربی و مشخص نمودن پارامترهای واریوگرام.
-4 ارزیابی مدل فیت شده.
-5 تخمین اوزان، پهنه بندی و ارائه نقشه چگونگی توزیع و پراکنش نقاط آلوده و یا غیر آلوده محدوده مورد مطالعه. در حقیقت نتیجه نهایی عبارت خواهد بود از محاسبه میزان احتمال تعلق داشتن نقاط نمونه برداری نشده به هر یک از شاخص های صفر و یک یعنی تشخیص اینکه میزان کمی متغیر هدف در نقاط مختلف با چه احتمالی از حد آستانه آلودگی گذشته اند یا نگذاشته اند. در این مطالعه پس از تعیین بافت لایه سطحی هر کدام از پروفیل های حفر شده در منطقه یک فایل شاخص برای هر کدام از بافت های تعیین شده در منطقه تهیه گردید.
فایل شاخص بدین صورت می باشد که وجود یا عدم وجود هر کدام از بافت های تعیین شده در پروفیل های حفر شده را به وسیله اعداد صفر و یک نمایش می دهد - عدد صفر برای عدم وجود و عدد یک برای وجود - . بعد از تهیه فایل شاخص آن را به محیط نرم افزار الویس منتقل کرده و تجزیه و تحلیل زمین آماری بر روی هر کدام از فایل ها برای رسم واریوگرام ,فیت نمودن مدل ریاضی واریوگرام تجربی و تعیین مقادیر دامنه , آستانه و ناگت انجام شد . سپس با استفاده از این اعداد بدست آمده و با استفاده از گزینه میانیابی شاخصی نقشه پراکنش هر کدام از بافت ها تعیین شده در منطقه رسم گردید.
نتایج و بحث
به طور کلی 6 بافت خاک در منطقه مورد شناسایی قرار گرفتند که این بافت ها شامل شنی،رسی، رسی لوم ، شنی لوم ، شنی رسی لوم و شنی رسی می باشند . پارمترها و مدل های فیت شده برای واریوگرام های تهیه شده برای بافت خاک سطحی در جدول - 1 - وجود دارند همچنین نقشه پراکنش یا پهنه بندی هر کدام از بافت های خاک تشخیص داده شده در منطقه در شکل های 1 تا 7 دیده می شوند .
