بخشی از مقاله
خلاصه
یکی از پدیده های ناشی از وقوع زلزله که همواره سبب ایجاد خسارت های زیادی شده است، پدیده روانگرایی می باشد. این پدیدهاکثراً به هنگام وقوع زلزله در خاک های اشباع غیر متراکم از نوع ماسه ای ریز دانه یا لای درشت مشاهده می شود. در این تحقیق پتانسیل خطر روانگرایی در قسمتی از شهر بندرعباس که مستعد این پدیده است مورد بررسی قرار گرفته است. به این منظور و با توجه به اهمیت شرایط زمین شناسی در وقوع این پدیده، ابتدا ویژگیهای زمین شناسی و سپس موقعیت لرزه ای منطقه مورد نظر مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه با استفاده از عکس های هوایی منطقه، نقشه بافت خاک سطحی محدوده مطالعاتی رسم و سپس برای ارزیابی دقیق تر بافت خاک زیر سطحی، یک سری مقاطع عرضی ازگمانه های حفر شده در محدوده مطالعاتی ترسیم گردید. نتایج این بررسی نشان می دهد که در قسمتی از شهر بندرعباس که سطح تراز آب زیرزمینی در این مناطق بالاتر است و از ماسه سیلتی و ماسه های بد دانه بندی شده تشکیل شده است. پتانسیل خطر روانگرایی نسبت به سایر نقاط متفاوت است.
کلمات کلیدی: اشباع،ریزدانه،روانگرایی،گمانه ها
1. مقدمه
مقاومت خاکهای غیر چسبنده، ناشی از مقاومت اصطکاکی میان ذرات است. خاکهای غیر چسبنده اشباع هنگامی که تحت تأثیر ارتعاش، به ویژه حرکات لرزه قرار می گیرند ممکن است ناگهان به صورت یک سیال در آیند. در این نوع خاکها قبل از شروع زلزله، به دلیل تماس ذرات خاک با یکدیگر که موجب ایجاد مقاومت برشی می شود، خاک پایداری می ماند. هنگامی که خاک در اثر تنش های ناشی از ارتعاش های زمین لرزه، تغییر شکل می دهد، تماس بین ذرات از بین می رود، در نتیجه نیروهایی کهاصولاً به وسیله تماس بین ذرات در امتداد قائم تحمل می شوند به آب منفذی منتقل شده و این امر موجب کاهش تنش موثر و بروز پدیده روانگرایی می شود (شکل .(1 (ارومیه ای و همکاران، .(1385 این شرایط بیشتر در ماسه های بد دانه بندی شده و سست یا ماسه های لای دار وجود دارد (انصاری، .(1389 عوامل کنترل کننده روانگرایی عبارتند از: تراز آب زیرزمینی، شدت و مدت زلزله، نوع خاک، چگالی نسبی، دانه بندی، شرایط زهکشی، شرایط زمین¬شناسی و تاریخچه¬ی تنش. آقای هازن (Hazen) اولین شخصی بود که این افت مقاومت (روان شدن) را گزارش کرد اما ترزاقی (Terzaghi) اولین محققی بود که اصطلاح روانگرایی را چنین بیان داشت، اگر خاک اشباع فرو ریزد روانگرایی رخ می دهد که منجر به انتقال وزن ذرات جامد به داخل آب احاطه کننده می شود. یکی از پیامدهای این پدیده این است که فشار آب هیدرواستاتیک، که در آن هنگام نزدیک به سطح غوطه وری خاک است، در هر عمقی افزایش می یابد .(Castro, 1969) کاساگراند (Casagrande, 1936) اولین محققی بود که این پدیده را مورد مطالعه قرار داد. مفهوم روانگرایی در دهه 1960، به دنبال وقوع زلزله ها 1964 در انکریج آلاسکا و نیگاتای ژاپن که گسیختگی خاک در آنها موجب آسیب های سازه ای عظیمی شد، در سرتاسر جهان مورد توجه قرار گرفت.
1 دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی خاک و پی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان 2 هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی،واحدتهران جنوب
1
اولین کنفرانسملّی مکانیک خاک و مهندسی پی
دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران 12 و 13 آذرماه1393
شکل -1 تصاویر به ترتیب از چپ به راست چگونگی کاهش نیروی تماس به دانهای را نشان می دهد. نوار آبی رنگ کنار هر تصویر نشان دهنده میزان
فشار آب منفی است )www.ce.washigton.edu)
شهر بندر عباس از نظر سیاسی، اقتصادی و صنعتی یکی از شهرهای مهم کشور محسوب میشود. هدف از انجام این تحقیق بررسی خطر پدیده
روانگرایی در قسمتی از شهر بندرعباس میباشد که از نظر وقوع این پدیده بسیار مستعد است. این محدوده به موازات ساحل و در شرق شهر بندرعباس،
بین مختصات جغرافیایی 27° 10' تا 27°12' و عرض شمالی 56° 18' تا 56° 21' طول شرقی واقع شده است
