بخشی از مقاله
چکیده
بازالتهاي پلیوکواترنري محور قروه بیجار در امتداد زاگرس و به فاصله 100 کیلومتري از تراست اصلی زاگر قرار گرفته اند. این سنگ-ها بخشی از بازوي شمالی سنندج سیرجان هستند که همدان تبریز نامیده میشود. الیوینهاي موجود در سنگهاي بازالتی آلکالن محور قروه بیجار بطور عمده ترکیب فورستریتی دارند. این کانیها که همراه با کلینوپیروکسن و میکرولیتهاي پلاژیوکلاز و پیروکن در یک خمیره شیشهاي با بافت پورفیري و میکرولیتک پورفیري قرار گرفته اند.
مذابهاي درگیر موجود در این کانیها اغلب بیضی شکل و در برخی موارد داراي شکل نا منظم هستند. نتایج حاصل از سنجش دما وفشار بر مبناي تعادل بین مذابهاي درگیر و هسته بلورهاي کلینوپیروکسن دما بدام افتادن این مذابها را بین 1118 تا 1324 درجه سانتیگراد و فشار 5 تا 12 کیلو بار تخمین زده است که با دماي تبلور بلورهاي الیوین و تشکیل هسته بلورهاي کلینوپیروکسن معادل است.
کلیدواژهها: مذاب درگیر، کلینوپیروکسن، زمین دمافشارسنجی، بازالت، کردستان.
مقدمه
مذابهاي درگیر سیلیکاته نخستین بار توسط بهعنوان ذرات کوچکی از مذاب سیلیکاته، بهطور معمول با اندازهاي بین 1 تا 100 میکرون، که در بی نظمیهاي سطحی یا کاستیهاي بلورها در طی رشد آنها درون ماگما، به دام میافتند تعریف شدند. بعدها چنین بیان کرد که این ذرات به دام افتاده در واقع آثار مذابهاي سیلیکاته به دام افتاده در کانیها در طی رشد بلور هستند. مذاب هاي درگیر می توانند ابزاري باشند.
جهت بازسازي تریکب ماگما در مراحل مختلف تحول آن از زمان شکل گیري در منشا تا صعود و فوران در سطح زمین البته مشروط بر اینکه مانند یک سیستم بسته عمل کنند. به عقیده مطالعه مذابهاي درگیر موجود در یک نمونه سنگ و گاهی حتی مذابهاي درگیر موجود در یک بلور میتواند دادههاي ارزشمندي جهت بررسی و تفسیر همه آنچه در طی تحول سنگ گذشته است فراهم کند چرا که بازه ترکیبی که این ذرات مذاب شامل میشوند بسیار وسیعتر از سنگ میزبان است.
در این پژوهش تلاش شده است تا با استفاده از داده هاي مذاب درگیر در تعامل با شیمی بلور کلینوپیروکسن دماي بدام افتادن ذرات مذاب مورد بررسی قرار گیرد. از طرفی کلینوپیروکسن از فراوانترین کانیهاي موجود در سنگهاي آذرین است. ترکیب شیمیایی این کانی همواره به عنوان یکی از مهمترین ابزارهاي تشخیصی جهت تعیین دما و فشار تشکیل سنگهاي آتشفشانی مورد استفاده قرار گرفته است. در بررسی ژنز گدازههاي بازالتی همواره ترکیب کلینوپیروکسن به عنوان یک کانی کلیدي درساختار این سنگها مورد توجه بوده است. در این پژوهش تلاش بر این است تا با بکارگیري دادههاي حاصل از آنالیز شیمی این کانیر روانههاي بازالتی کوه طهمورث شرایط دما و فشار تشکیل آنها مورد بررسی قرار گیرد.
مواد و روشها
بمنظور انجام این پژوهش پس از بررسیهاي صحرایی و انجام نمونهبرداريهاي سیستماتیک تعدادي بلور الیوین جهت تهیه مقاطع اپوکسی مونت به دانشگاه تاسمانیا کشور استرالیا و از این بین 15 نمونه سنگ جهت تهیه مقاطع دوبر صیقلی به کارگاه تهیه مقطع نازك دانشگاه تربیت مدرس ارسال شد. نمونههاي آماده شده پس از بررسی با استفاده از میکروسکوپ پلاریزان به منظور انجام انالیز به روش الکترون میکروپروپ نمونهها به دانشگاه پنسیلوانیا کشور امریکا ارسال گردیدند.
بحث
سنگهاي آتشفشانی محور قروه-بیجار در واقع بخشی از کمربند همدان تبریز است که به عقیده Azizi و پاره شمالی زون سنندج سیرجان را تشکیل میدهد و بطور عمده از سنگهاي آتشفشانی اسیدي و مافیک تشکیل شده است. بازالت هاي مورد بررسی در جنوب بیجار و به فاصله 24 کیلومتري این شهرستان در طول جغرافیایی 47°37'19.5"تا 47°37'03.1 شرقی عرض جغرافیایی"35°41'15 تا"35°41'28 شمالی قرار گرفته است این سنگ¬ها در تمامی رخنمونها تقریبا یکنواخت، فاقد دگرسانی و نهان بلور هستند. تنها در بررخی موارد آثار فرسایش پوست پیازي در این روانهها قابل مشاهده است.
نقشه زمین شناسی منطقه مورد مطالعه
بازالتهاي محور قروه بیجار در مقاطع میکروسکوپی داراي ترکیب تقریبا یکنواختی هستند. ساخت حفرهاي بافت میکرولیتیک پورفیري و در برخی موارد گلومروپورفیري بطور عمده در این سنگها قابل مشاهده است. فنوکریستهاي غالب بازالتهاي مورد بررسی عبارتند از الیوین و کلینوپیروکسن. میکرولیتهاي پلاژیوکلاز همراه با شیشه قهوهاي رنگ و کانیهاي اپک خمیره این سنگها را تشکیل میدهند . کلینوپیروکسنها با ابعادي بین 0,2 تا 2 میلیمتر بطور غالب در تمامی نمونه دیده میشوند.
تصاویر مقاطع میکروسکوپی نمونه هاي مورد بررسی
در این پژوهش ذرات مذاب سیلیکاته به دام افتاده در بلورهاي الیوین مورد بررسی قرار گرفته اند. بهطور کلی در سنگهاي آتشفشانی مذابهاي درگیر سیلیکاتهدر صورت تبلور معمولاً شامل فازهاي شیشه، یک یا تعداد بیشتري حباب گاز و کانیهاي دختر میباشند. نمونههاي مورد بررسی در این پژوهش نیز از این قاعده مستثنی نیستند ادخالهاي مذاب موجود در نمونههاي مورد بررسی با توجه به اینکه در اغلب موارد اثر نشت در آنها دیده نمیشود اولیه هستند.
