بخشی از مقاله
مطالعه بريل هاي موجود در پگماتيت هاي منطقه ابراهيم عطار واقع در قروه کردستان
چکيده
منطقه مورد مطالعه در شمال غرب ايران و در ٣٨ کيلومتري جنوب غربي شهرستان قروه واقع شده است و در تقسيمات زمين شناسي جزء کوچکي از زون سنندج - سيرجان به حساب مي آيد. ليتولوژي توده اغلب از سينو گرانيت تا گرانوديوريت پگماتيتي متغير است که اين پگماتيتها در مرمرهاي دولوميتي منطقه نفوذ کرده اند. در قسمت جنوب غربي معدن در کنتاکت سنگهاي غني از فلدسپات سديک و پتاسيک رگه اي بريل دار بصورت دايکي شکل با ضخامت ٢٥ الي ٣٥ سانتي متر و طول ٥٠ متر و شيب قائم و امتداد شمالي جنـوبي تشکيل شده است که نشان مي دهد که در اثر تجمع يون بريليوم در مذابهاي پگماتيتي و محتواي گازي اين محلولها شرايط لازم براي تشکيل اين بلورهاي پگماتيتي فراهم شده است . مطالعات انجام شده به روشـهاي ميکروسکپي، XRD و XRF حضور بريل را در منطقه تاييد کرده اند. در آزمايشهايXRF کـه بـر روي بريلهاي منطقه صورت گرفت عناصر ديگري غير از اکسيدهاي Be و Al و Si نيز در ترکيب بريلها بدست آمد (نظير Na,K ,Rb ,Cr و Fe و...) که اين عناصر ناشي از جانشيني در ترکيب بريل مي باشد.
- واژگان کليدي: پگماتيت ، بريل ، ابراهيم عطار
مقدمه
منطقه مورد مطالعه (ابراهيم عطار) در جنوب شرقي استان کردستان و در ٣٨ کيلـومتري جنـوب غربـي شهرسـتان قروه واقع شده است . اين منطقه در حد فاصل عرضهاي جغرافيـاييَ ٠٨، °٣٥ و"١٥،َ ٠٨، °٣٥ شـمالي و طولهـاي جغرافيايي "٤٥،َ ٤٠، °٤٧ و"٥٨ ،َ ٤٠، °٤٧ شرقي قرار دارد.
از طريق روستاي شاهنوره به سمت پيربابا علي و سپس به سمت معدن امکان رسيدن به معدن پگماتيـت ابـراهيم عطار وجود دارد. در زون بندي ساختاري ايران جزء کوچکي از زون سـنندج – سـيرجان بـه حسـاب مـي آيـد .
ليتولوژي منطقه مورد مطالعه از سينوگرانيت تا مونزوگرانيت و گرانوديوريت پگماتيتي متغير است که در مرمرهاي دولوميتي منطقه نفوذ کرده اند. مرمرهاي دولوميتي که پگماتيتها در آنهـا نفـوذ کـرده انـد نيـز بـر اسـاس شـدت دگرگوني به دو دسته تقسيم مي شوند :١- مرمريت هاي دانه ريز ٢- مرمريت هاي دانه درشت و تبلـور مجـدد يافته .
پگماتيتهاي اين منطقه داراي بريل مي باشند. بريل جزء يلييکاتهاي با ساختار حلقوي مي باشد وجود حلقه هاي هگزاگونال با شش تترائدر SiO٤ خاصيت اصلي ساختمان بريل ميباشد [٦]، حلقه هاي مزبور تشکيل ستون هاي توخالي را مي دهد که به موازات محور C ميباشد. در داخل حلقه ها دو تا از اتمهاي اکسيژن موجود در هر گروه SiO٤ دو به دو به گروه ديگر SiO٤ ديگر متصل است و بدين طريق نسـبت اکسـيژن بـه سيليسـي ماننـد متاسيليکاتها (پيروکسن و آمفيبولها) مي باشد. بين حلقه هاي شش گوش مذکور اتم هاي Al و Be قرار گرفته است هر اتم آلومنيوم بوسيله شش اتم اکسيژن (کورديناسيون اکتائدري ) و هر بريليم بوسيله چهار اتم اکسيژن که بصورت تترائدر نامنظمي مي باشد (کورديناسيون تترائدري ) احاطه شده اسـت . بريلهـاي منطقـه مـورد نظـر بـه روشهاي XRD و XRF مورد بررسي و مطالعه قرار گرفتند.
بحث
پگماتيت هاي اين منطقه هم از نظر دانه بندي و هم از نظر کاني شناسي داراي زون بندي مي باشند. کاني هـايي که تا به حال در پگماتيتهاي اين منطقه شناخته شده اند شامل : کوارتز، پلاژيوکلاز، فلدسپات پتاسـيم ، مسـکويت ، بيوتيت ، گارنت ، بريل ، تورمالين وکاني هاي فلزي مي باشند. در قسمت جنوب غربي معدن در کنتاکت سـنگهاي غني از فلدسپات سديک و پتاسيک رگه اي بريل دار بصورت دايکي شکل با ضخامت ٢٥ الي ٣٥ سـانتي متـر و طول ٥٠ متر و شيب قائم و امتداد شمالي جنوبي تشکيل شده است [١].
بريلهاي کشف شده به رنگهاي سبز و سبز مايل به زرد مي باشند و از نظر دانه بندي نيز بسيار متفاوت مي باشند و در اندازه هاي چند سانتي متر تا بيش از نيم متر هم يافت شده اند.
بريل در زير ميکروسکپ شبيه کاني هاي کوارتز ، نفلين و آپاتيت مي باشد که از روي خصوصيات نوري مربوطه قابل شناسايي مي باشد.
شکل ٣ مقطع نازک بريل که داراي ميانبار فلزي مي باشد
گاهي نيز در کنتاکت بريل با فلدسپاتهاي زمينه کانيهاي فلزي تشکيل شده است (شکل ٣و٤). در حاشيه رگـه بـه فاصله نيم متر و تا عمق ٦ متر و حتي در مناطق مختلف معدن نيز حفاري به عمل آمده اما هيچ گونه اثري از کاني بريل يا کاني کمياب ديگر وجود نداشت و تنها کاني بريل موجود در معدن شامل رگه مزبور است که آن هـم در قسمتي از رگه محو و ناپديد مي شود پس اين رگه بريل دار بصورت يک رگه غير ممتد در داخـل پگماتيـت هـا قرار گرفته است ولي ممکن است در اثر استخراج بيشتر معدن ، به رگه هاي بريل دار ديگـ ي نيـز دسـت يافـت .
بريل هاي استخراج شده از اين معدن ارزش جواهري ندارند اما از تک بلورهاي استخراج شده اين معدن بعنوان نرماکوتنوه رهاي تهيپسيتک ه ادير ووبه زه صهاوراست تفادليه ژمدير شدوسدت.گاههمهاچنون قطعمايت ت اولاکن رزکعي صرال بکري يوونيم بادستسفات ده آنممدوه دا.ز اين يلهـا در همدان نگهداري مي شود اين بريلها در حاشيه داراي ميانبارهاي فلزي اند.
به منظور مطالعه بيشتر بريلهاي منطقه ، به روش XRD نمونه اي از بريل را از توده پگماتيتي جدا
