بخشی از مقاله
چکیده
عناصر سمی موجود در خاک و سنگ حاصل واکنش های ژئوشیمیایی طبیعی یا فعالیت های انسانی هستند و معمولا بر سلامتی انسان اثر می گذارند؛ در واقع این عناصر از طریق غذا یا نوشیدنی وارد بدن می شوند. جیوه ماده سمی بسیار خطرناکی است که به آسانی از طریق بافتهای پوستی ، تنفسی و گوارشی جذب می شود. جیوه در هر دو حالت گازی و مایع به شدت سمی است. اگراین فلز سنگین و سمی خورده شود منجر به ضایعات مغزی و کبدی می شود. .تماس با مقدار زیاد جیوه ودر مدت طولانی باعث آسیبهای مغزی و در نهایت منجر به مرگ خواهد شد. جیوه به طور طبیعی در غذا وجود ندارد اما از طریق جانداران کوچکتری که انسان آنها را می خورد، نظیر ماهیها، وارد زنجیره غذایی می شود. معمولا غلظت جیوه موجود در ماهی ها بیشتر از غلظت جیوه موجود در آبی که در آن زندگی می کنند، بیشتر است. محصولات لبنی گاوها هم ممکن است دارای غلظت بالایی جیوه باشد. معمولا جیوه در مواد گیاهی وجود ندارد اما وقتی در کشاورزی اسپری های حاوی جیوه مورد استفاده قرار گیرد، این جیوه از طریق گیاهان وارد بدن انسان می شود. خوشبختانه برخی از ترکیبات قابل اشتعال جیوه ای تبخیر شده و بخشی بوسیله باکتریها تجزیه می گردند. گفته می شود و به صورت خیلی کند بوسیله باکتریها تجزیه می شود.
کلمات کلیدی: جیوه ، بیماری ، زمین پزشکی ، آلودگی
مقدمه
جیوه - Hg - به رغم فراوانی کم خود را در پوسته زمین ، توجه افراد زیادی را تحریک کرده است ، به دلیل برنامه های متعدد که در آنها جیوه نقش اساسی دارد و سمیت آن واستفاده گسترده از جیوه و آلودگی قابل توجهی خاک های محلی و منطقه ای و گاهی اوقات در معرض قرار گرفتن انسان و حیوان در سطوح سمی جیوه می باشد. استفاده بشر از جیوه در در دوران باستان آغاز شده است و ازسال 1975 به بعد برنامه های کاربردی بزرگ شده اند و در بسیاری از کشورها به شدت کاهش یافته اند. تمام فرم های شیمیایی جیوه به خصوص متیل جیوه برای انسان و حیوانات سمی هستند . جیوه موجوددر خاک ممکن است از مواد معدنی جیوه باشند ، آلودگی منتشرشده در هوا و منابع آلودگی محلی مانند کارخانجات کلر- قلیایی و استفاده از لجن فاضلاب و ترکیبات جیوه آلی در کشاورزی سرچشمه بگیرد . جیوه در خاک، به اشکال مختلف جیوه - II - ، به طور کلی به صورت ترکیب با مواد آلی و سولفیدها دیده می شود . میزان جیوه به طور کلی در خاکهای آلی نسبت به خاکهای معدنی بالاتر است . جذب جیوه در ریشه گیاهان به طور کلی کم است ، و جیوه در مواد گیاهی بالای سطح زمین است که عمدتا از رسوبگذاری اتمسفری مشتق شده است . - - Heavy Metals in Soil,2006
عوامل انسان زاد جیوه
مهم ترین فعالیت های انسانی کمک کننده به ظهور و تولید جیوه در گذشته و حال به نظر می رسد موارد زیر میاشند :
الف - معدن کاری و ذوب سنگ معدن، به ویژه ذوب مس و روی.
ب - احتراق سوخت های فسیلی، عمدتا زغال سنگ.
ج - فرآیندهای تولید صنعتی، به ویژه فرآیند تولید کلر قلیایی و تولید سیمان.
د - ترشحات مصرفی مرتبط، از جمله سوزاندن زباله.
ه - تولید طلا با استفاده از تکنولوژی جیوه - . - Heavy Metals in Soil,2006 تاریخچه و بیشینه استفاده از جیوه
در دوران امپراتوری روم مس، روی و جیوه نیز گسترده مورد استفاده قرار میگرفتند مثلا در رم با تولید سالانه حدود14000تن، 9000 تن و 2 تن، به ترتیب استخراج می شدند Nriagu - ، . - 1996در طول امپراتوری روم از سرب بالغ بر 550 گرم به ازای هر فرد در هر سال استفاده می شد. به عنوان مثال، جیوه در دوران امپراطوری روم برای کاهش درد دندان و درآوردن دندان در نوزاد استفاده میشد و همچنین در بازیابی طلا و نقره از جیوه استفاده میکردند، این روش نیز به طور گسترده ای در مصر در قرن th12 و در آمریکای مرکزی و جنوبی در قرن th16 استفاده می شد - ایتون و رابرتسون، 1994، راتمن، - 1995 در طول قرن th16 و در روند نمد مالی و برای درمان سیفلیس استفاده می شد - فرگوسن، . 1990 - Charlotte A . Bowman & et al,2003 - - در قرن 18 و قرن 19 از نیترات جیوه برای کندن موی حیوانات جهت ساختن کلاههای نمدی استفاده میکردند. این مسئله موجب بروز آسیبهای مغزی در بین کلاهدوزان شد که گفته میشود عبارت: " دیوانه مثل یک کلاهدوز " و شهرت Mad hatter آلیس در سرزمین عجایب از آنجا آمده است. - . - Charlotte A. Bowman & et al,2003
اثرات مضر جیوه
هیچ عملکرد بیولوژیکی ضروری برای جیوه شناخته نشده است. بر خلاف انتظار، جیوه در میان عناصر بالاترین حد سمیت را برای انسان و بسیاری از حیوانات دارد. تمام فرم های شیمیایی جیوه برای انسان سمی هستند. - - Dock & et al. ,2000 اشکال غیر آلی جیوه سمیت حاد و بالا یی را با انواع علائم و آسیب به اندام ها را نشان می دهد. به خصوص متیل جیوه - CH3Hg+ - در این رابطه قابل توجه است به دلیل آن که در طبیعت توسط میکروارگانیسم ها در شرایط کاهش تولید می شود . متیل جیوه اثرات تراتوژن قوی را نشان می دهد ، و فعالیت های سرطان زا و جهش زا را نیز باعث می شود. - Heavy Metals in Soil,2006 - مثالی از مسمومیت جیوه ، در معدنچیان چند قرن گذشته شناخته شده است. اولین مورد شناخته شده در ژاپن در اواخر سال1950 که در آن ساکنان شهر کوچک میناماتا توسط مصرف ماهی حاوی سطح بالایی از متیل جیوه مسموم شدند.چندین مورد مسمومیت های حیات وحش از دانه آلوده با متیل جیوه در سوئد در دوره 1965-1948 ثبت شد . - Heavy . - Metals in Soil,2006
نمکهای متیل جیوه
متیل جیوه بعد از بخار جیوه خطرناکترین شکل جیوه است. متیل جیوه نسبت به نمکهایسمّ قویتری است، زیرا در بافت چربی حیوانات ، انحلالپذیر است و در آنجا تجمع و بزرگنمایی زیستی دارد. همچنین میتواند از سد خون ، مغز و از سد جفت جنین انسان عبور کند. از منابع دیگر متیل جیوه میتوان ترکیبات آلی جیوه را که بصورت قارچکشها در کشاورزی استفاده میشود، نام برد که در نتیجه تماس با خاک این ترکیبات شکسته شده و جیوه با اتصال به گروههای گوگرددار در خاکهای رس و ماده آلی بصورت ترکیبهای نامحلول به دام میافتد.استفاده از متیل جیوه بهعنوان قارچکش برای محافظت دانهها سبب کاهش قابل ملاحظه پرندگانی شد که از این دانهها مصرف کرده بودند و همچنین صدها مرگ در عراق و آمریکا از مصرف نانی که دانههای گندم آن با متیل جیوه در تماس بوده گزارش شده است . - Essentials of Medical Geology ,2006 -
قرار گرفتن در معرض جیوه می تواند اثرات جانبی در طول هر دوره را سبب گردد. جیوه یک عنصر بسیار سمی است ، از قرار گرفتن در معرض آن سطح ایمنی وجود ندارد . در حالت ایده آل، نه تنها بچه ها بلکه بزرگسالان نیز نباید هیچ گونه ترکیبات جیوه را در بدن داشته باشند زیرا هیچ فایده فیزیولوژیکی برای آن شناخته نشده است . قرار گرفتن در معرض جیوه در دوران بارداری و بعد از تولد غالبا در بسیاری از زمینه های مختلف رخ می دهد. پیشگیری کلیدی برای کاهش مسمومیت جیوه است . جیوه در اشکال مختلف شیمیایی وجود دارد عنصری - یا فلزی - ، مواد معدنی، و آلی - متیل و اتیل جیوه - . قرار گرفتن در معرض جیوه می تواند مسمومیت های حاد و مزمن را حتی در سطوح پایین ایجاد کند.در دوران رشد کودک در یا دوران جنینی و در اوایل زندگی قرار گرفتن در برابر جیوه باعث ایجاد مشکلات عصبی و مغذی شدید میگردد. ج
یوه یک آلاینده جهانی ، زیستی محیطی می باشد که عمدتا از طریق زنجیره غذایی آبزیان وارد بدن انسان میگردد ، و در نتیجه یکی از خطرات جدی برای کودکان است. این مقاله به ارائه یک روش بررسی گسترده از روش های مقابله در برابر قرار گرفتن انسان ها خصوصا کودکان در معرض جیوه می پردازد . با توجه به افزایش روز افزون استفاده از دارو های گیاهی در ایران متاسفانه تحقیقات کافی در مورد آلودگی های این فراورده ها صورت نگرفته است. برای بیمارانی که این داروها را استفاده کرده اند، به طور مکرر عوارض جانبی جدی گزارش شده است که یکی از این عوارض مربوط به حضور فلزات سنگین سمی در این داروها بوده است. از جمله این فلزات می توان کادمیم، سرب و جیوه را نام برد. - اصغری و همکاران ، - 1387
تشخیص مسمویت با جیوه
مسمویت حاد با جیوه را می توان بر اساس شرح حال بیمار تشخیص داد. در مسمومیت با جیوه غیر آلی ،شناخت ماهیت ماده خورده شده در بیماری که با علایم مصرف خواراکی چنین موادی مراجع کرده است ضروری می باشد. تشخیص استنشاق جیوه عنصری به صورت حاد به ویژه در کودکان ممکن نیست ، مگر شرح حال بیمار دال بر آن باشد. تشخیص مصمومیت مزمن و یا تحت حاد با جیوه ممکن است دشوار باشد ، زیرا بافت های اصلی درگیر در این مسمومیت سیستم اعصاب مرکزی ، کلیه ها ، پوست ، مخاط و استخوان است. هر بیماری که با وضعیت هوشیاری متغیر و نارسایی کلیه با یا بدون یافته های پوستی مراجعه کند ، باید از نظر مسمومیت با جیوه بررسی شود. - صلاحی ، - 1389 استنشاق بخارات جیوه موجب مسمومیت جدی و بالقوه کشنده می شود. بخارات جیوه موجب پنومونیت و مرگ به علت نارسایی تنفسی می شود. سایر تظاهرات مسمومیت با جیوه، مشکلات تنفسی، گوارشی و عصبی است. - طلیعه و پروین ، - 1382
جیوه سمی
جیوه سمی - همچنین به عنوان hydrargyria یا mercurialism شناخته می شود - . یک فلز سنگین است که در اشکال مختلف آن می تواند سمی باشد اثرات سمی شدید در دوزهای بالا رخ می دهد. شکل صفر درجه آن اکسیداسیون
