بخشی از مقاله
چکیده
بندرانزلی یکی از مهمترین بنادر شمالی ایران است . این بندر مواجه با ورود آلاینده های انسانی، باقی مانده مواد شیمیایی از کارخانه ها ، سموم کشاورزی و نشت نفت و عناصر سنگین می باشد. علاوه بر این ها ترافیک سنگین کشتی های تجاری نیز مزیدی بر این علت ها شده و بر مقدار آلاینده ها می افزاید. هدف اصلی از این مطالعه مقدماتی بررسی همبستگی اسیدهای چرب اساسی امگا-3 در گوشت و اشپل ماهی سفید - Rutilus Frisii Kutum - این بندر با مقادیر عناصر سنگین در کبد آن می باشد.
مقادیر عناصر سنگین مس، سرب، کادمیم، روی، از طریق روش عریان سازی آندی با روبش پالسهای تفریقی - DPASV - بر روی الکترود فیلم نازک جیوه اندازه گیری شدند . - TMFE - جیوه از همین طریق بر روی الکترود دیسک چرخان طلا بررسی شد. مقدار سلنیوم از طریق ولتامتری جذبی با عریان سازی کاتدی و روبش با پالسهای تفریقی مورد مطالعه قرار گرفت. شناسایی کیفی اسیدهای چرب امگا-3 از طریق دستگاه GC/MS و بررسی های کمی آنها از طریق دستگاه GC - FID - انجام شد.
نمونه های ماهی از طریق ماهیگیران محلی از چهار منطقه انتخابی در فاصله زمانی آذر تا اسفند ماه سال 1392 در فاصله زمانی یک ماه و هربار از هر منطقه 3 نمونه صید شد. بررسی های آماری انجام شده بیانگر همبستگی منفی مابین مقادیر کادمیم و جیوه در کبد با اسیدهای چرب امگا-3 در گوشت و اشپل ماهی سفید است . ضمن اینکه سلنیوم و روی موجب کاهش اثر جیوه و کادمیم می شوند.
-1 مقدمه
نقش چربیها و روغنها در تغذیه انسان یکی از مهمترین زمینه های مورد بررسی در علم تغذیه است. آنچه که باعث شد تا توجه بسیاری از محققین به اسیدهای چرب جلب شود، نتیجه شگفت آفرین تحقیقاتی بود که در دهه 1970 بر روی وضعیت سلامتی اسکیموهای منطقه گرینلند انجام گرفت. ساکنین این منطقه با وجود اینکه از مقادیر سبزیجات و میوه های کمی استفاده می کنند و بیشتر منبع غذایی آنها جانوران دریایی می باشد، کمتر دچار بیماری ها و حمله های قلبی می شدند.
دانشمندان با بررسی های زیاد متوجه شدند که اسیدهای چرب بلند زنجیره غیراشباع ایکوزاپنتاانوئیک اسید - EPA - و دوکوزاهگزاانوئیک اسید - DHA - که از معروفترین اسیدهای چرب امگا-3 هستند عامل چنین پدیده ای می باشند. در حال حاضر این اسیدها دارای چنان اهمیت علمی هستند که تعداد بیشماری از مقاله های علمی را بخود اختصاص داده اند و به جهت نقشی که در رابطه بین افراد سالم و اقتصاد پویا ایفا می کنند حائز اهمیت فراوان می باشند.
نتایج سی سال تحقیق دانشمندان نشان می دهد که ماهی تنها منبع عمده ای است که می تواند EPA و DHA را در اختیار انسان قراردهد، از طرف دیگر آلودگیهای آبها و مخصوصاً پراکندگی عناصر سنگین در آبهای جهان موجب تردید در استفاده غذایی از ماهی می شود. بطوریکه بسیاری از دانشمندان سودمندی و یا خطر استفاده از ماهی را مطرح می کنند و دلیل آنها حضور عناصر سنگین در ماهیان است
مطالعات متنوع و بسیار زیادی درباره اثر متقابل فلزات سنگین و اسیدهای غیراشباع EPA و DHA انجام شده است
در کشورهایی که ماهی بعنوان غذای اصلی مردم محسوب می شود، این تحقیقات وسیع تر است و گاهی نتایج آورده شده، نظریه های گوناگونی را در مورد همبستگی عناصر سنگین و اسیدچرب غیراشباع امگا-3 مطرح می کند این تفاوت بررسی ها را می توان به شرایط محیطی، نوع ماهیان، وسعت و شرایط جغرافیایی محیط آبی ربط داد.
دریای خزر - دریاچه - یک منطقه آبی بسته است. تجمع آلودگیها در این دریا بسیار حساس و قابل بررسی است. از آنجائیکه ماهی سفید از معروفترین انواع ماهی های موجود در ایران است و طرفداران زیادی دارد در این تحقیق مقدماتی همبستگی مثبت و یا منفی بعضی از عناصر سنگین در کبد با اسیدهای چرب امگا-3 در گوشت و اشپل ماهی سفید مورد بررسی قرار گرفته است. لازم به یادآوری است که این تحقیق بدون انجام طرح های آزمایشگاهی انجام شده و صرفاً کلیه مطالعات بر روی ماهیان صید شده از مناطق آبی با آلودگی بالا بندرانزلی صورت گرفته است و بدیهی است که در منطقه آبی دیگر دریای خزر قطعاً نتایج این بررسی صادق نخواهد بود.
-2 مواد و دستگاه ها
نیتریک اسید %63 ، سولفوریک اسید، کلریدریک اسید%37 ، آب اکسیژنه %30 ، متانول ، اتانول، دی اتیل اتر ، -nهگزان ، پتاسیم هیدروکسید همگی با درجه خلوص pa از مرک - آلمان - تهیه شدند. محلولهای عناصر سنگین همگی از رقیق کردن استانداردهای خریداری شده برای جذب اتمی به غلظت 1 g/lit از شرکت برند کرافت - آلمان - تهیه شدند. ساخت محلولها با استفاده از آب دوبار تقطیر با هدایت ویژه2 S.cm -1 انجام شد. استاندارد اسیدهای چرب امگا- - EPA , DHA - 3 از شرکت سیگما الدریچ بطور غیر مستقیم تهیه شد.
دستگاه ولتاموگرام مترواهم مدل کامپیو-تریس757 با یک سیستم سه الکترودی جهت اندازه گیری عناصر سنگین استفاده شد. الکترود کار موردنظر الکترود دیسکی چرخان کربن شیشه ای و طلا بود. کلیه پتانسیل ها نسبت به الکترود مرجع کالومل سنجیده شد. برای بررسی کیفی اسیدهای چرب از دستگاه GC/MS مدل agilent 6890N واندازه گیری های کمی اسیدها ازدستگاه GC - FID - مدلHP-6890 با ستون کاپیلار - HP-1 Cross Linked Methyl Siloxane - به طول 30 متر و با قطر داخلی0/25 میلی متر و قطر لایه فیلم شده 0/25 میکرومتر استفاده گردید.
-3 روش کار
جمع آوری نمونه ها از چهار منطقه که اندازه گیریهای ابتدایی از محیط آبی آنها نشانگر حضور یونهای جیوه ، کادمیم ، سرب ، روی و سلنیوم بود انجام شد. نمونه های ماهی با وزن های مشابه 900-1100 - گرم - از هر منطقه - در کل 16 ماهی - به فاصله هر ماه یک ماهی صید شد. اندام های نمونه ها - کبد، اشپل، گوشت - پس از انتقال به آزمایشگاه از یکدیگر جدا شدند.
نمونه های گوشت و اشپل هر ماهی به 5 قسمت تقسیم و از هر قسمت 1 گرم بطور تصادفی جدا شد - برای هر منطقه 20گرم - پس از هموژنیزه کردن نمونه ها ، مقدار 5 گرم از آن بداخل سوکسله 50 - میلی لیتری - انتقال و روغن نمونه ها با -nهگزان به مدت 2 ساعت استخراج شد. پس از تبخیر حلال از طریق دستگاه تقطیر گردان ، نمونه های روغنی با KOH الکلی 10 - میلی لیتر، 0/1 مولار - به مدت نیم ساعت صابونی شده و پس از تبخیر الکل مقدار 15 میلی لیتر آب به باقیمانده اضافه گشت و سپس با 10 میلی لیتر دی اتیل اتر - دو بار - استخراج شد تا روغن های صابونی شده به محیط آبی استخراج شوند
