بخشی از مقاله
چکیده
مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان وحضور آنان در امور سیاسی در کشورهای در حال توسعه و بسیج آنها در قالب مشارکت موثر در فرایند تحقق دموکراسی از جایگاه ویژه ای برخوردار است و هر گونه در اقلیت ماندن یا کنار گذاشتن آنها موجب عقیم ماندن دموکراسی می شود. ظهور فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی به ویژه رشد شبکه های اینترنتی زمینه مساعدی برای مشارکت تک تک اعضای جامعه به ویژه زنان را فراهم می نماید و زمینه ساز رشد مشارکت و فعالیت زنان در عرصه سیاسی می شود که این امر خود در گسترش و رشد دموکراسی تاثیر گذار است.
از این رو هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش شبکه های اینترنتی در رشد مشارکت سیاسی آنلاین زنان به عنوان فرایند ارتقاء دموکراسی الکترونیک می باشد.یعنی آیا فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی - شبکه های اینترنتی - موجب ارتقاءدموکراسی الکترونیکی در بین زنان را فراهم نموده است. جامعه آماری این پژوهش دانشجویان دختر دانشگاه مازندران می باشد.روش تحقیق پیمایشی و ابزار به کار رفته پرسشنامه محقق ساخته می باشد . نتایج تحقیق مبین این نکته است که میزان مشارکت الکترونیکی زنان در عرصه سیاسی و اجتماعی در حد متوسط و کم قرار دارد .با وجود اینکه میزان استفاده زنان از شبکه های اینترنتی در سطح متوسط و بالا قرار دارد.
نتایج حاصل از آزمون فرضیات اصلی نشانگر تایید فرضیه های اصلی تحقیق می باشند به عبارتی بین استفاده ازشبکه های اینترنتی و دموکراسی الکترونیک رابطه وجود دارد .همچنین وجود رابطه بین شبکه های اینترنتی و ابعاد مختلف دموکراسی الکترونیک یعنی دسترسی به اطلاعات،آزادی بیان،ارتباط ،مشارکت،دولت الکترونیک - 1حکومت گری الکترونیک - - تنها بعد دولت الکترونیک - حکومتگری الکترونیک - تایید نشد و بین سایر ابعاد دموکراسی الکترونیک و شبکه های اینترنتی رابطه مستقیم و مثبت وجود دارد.
.1مقدمه
در آغاز قرن 21 میلادی،دموکراسی رایج ترین نظام سیاسی به شمار می رود.دموکراسی به عنوان شیوی زندگی سیاسی در جهان مدرن بر مبنای اصولی استوار است، مشارکت حق اولیه و ضروری در یک سیستم دموکراتیک محسوب می شود و میزان دموکراتیک بودن یک نظام سیاسی با شاخص هایی مانند توسعه حق رای و کاندیداتوری و رعایت حقوق متقابل مردم و حکام برای اداره حکومت و مشارکت در اهداف سیاسی سنجیده می شود. - مک کلاسکی،. - 253:1968
مشارکت آحاد مردم به ویژه زنان در فرایند توسعه سیاسی یکی از شاخص های مهم رشد دموکراسی می باشد. بر اساس آمارهای رسمی کشور زنان نیمی از جمعیت را تشکیل می دهند که مشارکت گسترده آنان در امور سیاسی -اجتماعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است .در نتیجه افزایش آگاهی زنان و گسترش آموزش عالی و رشد فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی که موجب ارتقاء توانمندی زنان در عرصه های مختلف سیاسی و اجتماعی شده است ،دیگر نمی توان زنان را در حاشیه مناسبات سیاسی -اجتماعی نگه داشت .اکنون زنان خواهان پایگاه هایی هستند تا به موقعیت های بهتری دست یابند.
همچنین ،در نتیجه رشد آگاهی زنان و توسعه روز افزون فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی بویژه ظهور پدیده اینترنت تاثیر شگرفی بر زندگی مردم و نیز رفتار و مناسبات اجتماعی آنها گذاشته است ،اینترنت موجب مبادله اطلاعات و دانش های گوناگون مابین افراد و گروه های مختلف شده است .با استفاده از این پدیده نوین ،امکان دسترسی سریع و آسان مردم به منابع اطلاعات و عملکرد های حکومتی فراهم شده است .
اینترنت از طریق رشد شبکه های اجتماعی و افزایش آگاهی و رشد فضای عمومی ،زمینه های شکل گیری شبکه های ارتباط جمعی خودانگیخته را فراهم می کند .که شکلگیری این حوزه جدید در فضای ارتباطات جدید و اینترنت موجب تشویق گروه های در حاشیه مانده ای همچون زنان و اقلیت ها و جوانان می شود. که زمینه مشارکت گسترده تر کنشگران را فراهم می کند - کاستلز،. - 1393:736 هدف دموکراسی در اصل دسترسی مردم به قدرت سیاسی و کنترل آن است و در این عرصه دسترسی بیشتر به اطلاعات ،دستمایه تحقق دموکراسی اصیل است زیرا این امر شهروندان معمولی را قادر می سازد تا به مشارکت آگاهانه در سیاست بپردازند.
- لاک،. - 1990:40 شبکه های اینترنتی یا به عبارتی رسانه های اجتماعی آنلاین از طریق امکان دسترسی آسان و سریع به منابع اطلاعات و شکل گیری گروه ها و انجمن های آنلاین امکان بحث و مبادله اطلاعات را در بین افراد افزایش می دهند .به عبارتی شبکه های اینترنتی این توانایی را دارا می باشند که زمینه های شکلگیری آزادی ،مردم سالاری و دموکراسی دیجیتال را فراهم سازند و آزادی انتخاب افراد را تقویت می کنند و زمینه فعال شدن مخاطبان به ویژه مخاطبان در حاشیه مانده مانند زنان را تسهیل می نمایند - ون دایک، . - 1999
از این رو در این پژوهش هدف ،بررسی نقش شبکه های اینترنتی در رشد مشارکت سیاسی آنلاین زنان به عنوان فرایند ارتقاء دموکراسی الکترونیک می باشد .به عبارتی هدف اصلی این پژوهش ،بررسی این امر می باشد که تا چه اندازه شبکه های اینترنتی از طریق دسترسی به اطلاعات و حوزه عمومی در بین زنان زمینه های مشارکت بیشتر گروه های حاشیه ای همچون زنان را فراهم کرده است تا موجب ارتقاءدموکراسی الکترونیک گردد.
سوال پژوهش مشارکت زنان در فرایند توسعه دموکراسی الکترونیک به چه میزان است؟
مشارکت آنلاین زنان در شبکه های اینترنتی به چه میزان است؟
آیا استفاده ازشبکه های اینترنتی باعث مشارکت زنان در فرآیند ارتقاء دموکراسی الکترونیک شده است ؟
.2ادبیات تحقیق پیشینه تجربی تحقیق
بیژن خوجه نوری و علی اصغر قدسی در مطالعه خود بررسی نقش جهانی شدن و مشارکت سیاسی زنان در ایران در تهران ،شیراز و استهبان در سال 1387 پرداخته .محقق در این پژوهش رابطه معناداری بین متغیر های سکولار بودن ،شهر در معرض 1ict،سرمایه اجتماعی ،نوگرایی ،سالهای ازدواج ،اعتماد اجتماعی و وسایل ارتباط جمعی و مشارکت سیاسی زنان بدست اورده است.
هادی خانیکی در مقاله ای تحت عنوان "دموکراسی دیجیتال" در سال 1383 به بررسی نقش فناوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطی بر الگو های مختلف دموکراسی و پیامد ها و دلالت های دیجیتالی شدن دموکراسی پرداخته است و نقش حوزه عمومی و آزادی هایی مدنی در رشد و تحقق دموکراسی دیجیتال را بیان نموده است. پژوهش های خارج از کشور :که در پژوهشی که توسط کولاک2تحت عنوان "دیدگاه معلمان قبل از خدمت در خصوص دموکراسی الکترونیک در ترکیه " در سال 2010 انجام شده محقق به نقش متغیر هایی چون مهارت های استفاده از اینترنت ،فراوانی استفاده از اینترنت، رای گیری و عضویت در گروه های مدنی که اثرات قابل توجهی در سنجش دموکراسی دارد پرداخته است.
در پژوهشی که تحت عنوان "گسترش حوزه عمومی از طریق فضای مجازی :مطالعه موردی ایالت مینه سوتا در خصوص دموکراسی دیجیتال" در سال 2001 توسط دالبرگ انجام شد ،محقق به بررسی نقش فناوری های مجازی در رشد و گسترش دموکراسی دیجیتال پرداخته است .و به فرصت هایی که اینترنت در رشد حوزه عمومی دارد اشاره نموده است .
تعریف مفاهیم
دموکراسی الکترونیک ؛به معنای استفاده از فناوری ها و استراتژیهای ارتباطی و اطلاعاتی توسط بخشهای دموکراتیک موجود در فرایند های سیاسی جوامع محلی ،ایالات،مناطق ،ملل و البته در عرصه جهانی است .دموکراسی الکترونیک به معنای به کارگیری فناوری های اطلاعات برای پشتیبانی و توسعه مردم سالاری است - فتحیان و تقوی،. - 38 : 1387در واقع دموکراسی الکترونیک فرصتی برای پل زدن بر روی شکاف های بین حاکمان و افراد تحت حکومت است که فرصت مشارکت در فرایند های تصمیم گیری را برای افراد تحت حکومت فراهم می سازد . و زمینه افزایش مشارکت شهروندان را فراهم می سازد.
شبکه اینترنتی: شبکه اینترنتی ،سایت هایی هستند که از یک سایت ساده مانند متور جستجوگر با اضافه شدن امکاناتی مانند چت ، ایمیل و امکانات دیگر که خاصیت به اشتراک گذاری را به کاربران خود ارائه می دهند - سلطانی فر،53 :1389 - .شبکه های اجتماعی محل گردهمایی صد ها میلیون کاربر اینترنت است که بدون توجه به مرز،زبان ، جنسیت و فرهنگ به تعامل و تبادل اطلاعات می پردازند.
مبانی نظری پژوهش
دیدگاه های نظری مختلفی در خصوص دموکراسی و مشارکت زنان مطرح شده است . دیدگاههای روانشناختی:3این دیدگاه افزایش مشارکت در جامعه را ناشی از تغییر در نگرش، افکار و شخصیت افراد میدانند. بهمنظور بالا رفتن میزان مشارکت مردم در جامعه، ایجاد سلسلهتغییرات مطلوبی در ساخت شخصیت آنها الزامی است.
