بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف شناسایی تجارب کاربران از نقض حریم خصوصی در شبکه های اجتماعی تلفن همراه انجام گرفت. بدین منظور با استفاده از روش پژوهش کیفی از نوع پدیدار شناسی، تعداد 20 نفر از کاربران دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان با استفاده از نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند که اطلاعات آنها با مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری و با روش 7 مرحله ای کلایزی مورد تحلیل قرار گرفت.
یافته های اصلی این پژوهش شامل؛ "دسترسی غیر مجاز به اطلاعات شخصی دیگران"، "وجود هویت های مستعار و غیر واقعی"، "ورود به حریم خصوصی افراد"، "تهدید آبروی کاربران" و "ایجاد مزاحمت برای دیگران" بود که در این مقاله بدان پرداخته می شود.
یافته ها بیانگر این بود که کاربران در جریان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی تلفن همراه در معرض آسیب های فرهنگی مختلفی در حوزه نقض حریم خصوصی قرار داشته اند که بر روند زندگی خانوادگی و هویت فرهنگی استفاده کنندگان بسیار تاثیر گذار بوده است. آگاهی از این آسیب ها ضمن کاهش معضلات اجتماعی، امکان استفاده بهینه از فناوری های نوین را فراهم و مسیر برنامه ریزی و سیاستگذاری خرد و کلان فرهنگی کشور را برای متولیان امر هموارتر می نماید.
.1 مقدمه
متن رشد و توسعه رسانه های دیجیتالی در دنیای امروز به گونه ای است که به نظر می رسد عصر جدیدی در حوزه جامعه شناسی و روابط انسانی پیش روی باشد؛ عصری که در آن مفاهیم زمان و مکان به شکل قابل توجهی تغییر کرده و انقلابی فراگیر در عرصه ارتباطات انسانی به وجود آمده است.
»رسانه های جدید مجموعه متمایزی از فناوری های ارتباطات بوده که دیجیتالی بودن و دسترسی گسترده برای استفاده شخصی از ویژگیهای مشترک آن می باشد -
تلفن همراه، پدیده نوظهور عصر ارتباطات است که در بیش از دو دهه حضور فراگیر در جامعه ایرانی و کارکردهای متنوع آن، رفته رفته این وسیله ارتباطی نقش و جایگاه ویژه و متمایزی نسبت به سایر رسانه ها، وسایل ارتباطی و حتی سایر ابزارهای زندگی ما به خود گرفته است.
کارکردهایی همچون امکان عکاسی و فیلم برداری، ارسال و دریافت پیامک و پیام چند رسانه ای، بالا بودن سرعت انتقال اطلاعات و پیام ها، امکان ارسال تصویر و فیلم، امکان ضبط صدا، دریافت امواج رادیو و تلویزیون، امکانات رایانه ای، اتصال به شبکه و...
در کنار خدمات اینترنت جهاتی باعث شد که این وسیله جذاب، بدون محدودیت زمانی حجم زیادی از اطلاعات صوتی، تصویری و متنی را تولید و ذخیره و با استفاده از خدمات اینترنت و شبکه های اجتماعی مجازی در کسری از دقیقه به هر نقطه از جهان منتقل نماید.
»یک شبکه اجتماعی مجازی وب سایتی است که در مرحله اول به افراد و سازمان ها اجازه می دهد صفحات خود را روی آن ایجاد و در مرحله دوم این امکان را می دهد که این صفحات بر اساس مشترکات گوناگون به هم متصل شود -
فیس بوک1، تانگو2، گوگل پلاس3، اینستگرام 4، توییتر 5، دیدی6، وایبر 7، اوو8، واتس اپ 9، وی چت10 ، لاین11 و... از رایج ترین نرم افزارهایی هستند که امکان ارتباط کاربران خود با یکدیگر را به عنوان یک شبکه اجتماعی مجازی بر روی تلفن همراه فراهم می سازند.
با وجود اینکه تلفن همراه و شبکه های اجتماعی مجازی به نوبه خود یک ابزار ارتباطی مناسب و دارای کارکردهای مفید و موثری می باشد که مورد توجه بسیاری از جوانان و روشنفکران است، در سوی دیگر نهادهای سنتی مانند خانواده ها و مذهب از ظهور این شبکه ها بر روی تلفن همراه ابراز نگرانی نموده و اصل وجود آن را به واسطه تهدیدهای متعددی همچون؛ تبلیغات ضد دینی و القای شبهات، کمرنگ کردن ارزشهای اسلامی و اخلاقی، به مخاطره افتادن سلامت اجتماعی جامعه، بوجود آوردن اعتیاد، حاکم کردن ادبیات غیر متعارف - اکبری، - 1389 ، نقض حریم خصوصی افراد - سلیمانی پور، - 1389، انزوای اجتماعی، بحران هویت، به خطر افتادن هویت ملی، سوء استفاده جنسی، شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذب، گسترش ارتباطات نامتعارف میان جوانان - رحیمی و پرنده، - 1392، تعارض ارزش ها - زنجانی زاده، - 1384، ظهور تخلفات سایبری، مزاحمت مجازی - سبحانی نژاد و همکاران، - 1388 و...زیانبار دانسته و بر جلوگیری و محدود کردن استفاده از آن تاکید داشته اند. به ویژه آنکه در چند سال اخیر ظهور نرم افزارها و شبکه های اجتماعی مجازی و استفاده های ناصحیح و در پاره ای موارد افراطی از این شبکه ها در کنار وب سایت های مخلتف اینترنتی بر آسیب های فرهنگی تلفن همراه افزوده است.
وجود همین آسیب ها و تهدیدهای فرهنگی- اجتماعی باعث شد تا حتی پیش از آنکه این شبکه ها از طریق برنامه های تلفن همراه به سادگی در دسترس عمومی کاربران قرار گیرد، امکان دسترسی به برخی از آنها از طرف دولت محدود و سیاست های فرهنگی برای کاهش تقاضای آن در پیش گرفته شود. این درحالی است که ارائه برنامه های شبکه های اجتماعی مبتنی بر تلفن همراه، استفاده از این وسیله و شبکه های آن را به گونه ای با یکدیگر عجین نموده که دستگاه های جدید تلفن همراه بدون این برنامه ها بی معنا شده و از استقبال قابل توجهی برخودار نخواهند بود و همین موضوع نگرانی های زیادی را برای خانواده ها و مسئولین در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، آموزشی و حتی سیاسی به وجود آورده است.
در طول ظهور این شبکه ها و فراگیر شدن آن در میان جوانان کشورمان، بارها شاهد کشمکش میان دولت و مجلس، گروه های سنتی مخالف در مقابل کاربران، حتی در درون نهادهای متولی بوده تا جایی که یک گروه به استناد آسیب ها به شدت استفاده از آن را نفی و گروه دیگر استفاده از این شبکه ها را در راستای آزادی های مدنی جامعه حق مسلم هر فرد دانسته و با دخالت دولت و محدودیت استفاده از آن به مخالفت برخاسته اند.
آنچه مسلم این است که هر دوگروه یاد شده به خوبی از آسیب های آن مطلع و در کمترین احتمال نگرانی هایی از این دست دارند . از این رو پرداختن به کاربردهای تلفن همراه و به ویژه کانال هال ارتباطی آن همچون شبکه های مجازی در کنار سایر قابلیت های این رسانه نوین دارای اهمیت بسیاری می باشد.
در یک نگاه کلی با توجه به اهم مسائل و مشکلات موجود در خصوص ارتباط اعضای خانواده با یکدیگر، تزلزل هویت جوانان، تضعیف باورهای دینی و هویت ملی، وابستگی روانی و اعتیاد به استفاده، ارتباطات نابهنجار اجتماعی، نقض حریم خصوصی وایجاد مزاحمت برای دیگران، رواج بی اعتمادی در جامعه و... محقق در صدد است تا آسیب های فرهنگی شبکه های مجازی تلفن همراه را مورد بررسی قرار دهد.
.2 روش تحقیق
در این پژوهش با توجه به موضوع مورد مطالعه از روش »تحقیق کیفی« با رویکرد »پدیدار شناسی« استفاده شده است. پدیدار شناسی، برای استخراج عصاره ذات تجربه انسانی، شیوه ای از تحقیقات با مختصات توصیفی، انعکاسی و تفسیری را پیشنهاد می کند. در این توصیف شیوه تجربه و آنچه افراد تجربه می کنند، ارائه می شود. پدیدار شناسی به عنصر اساسی تجربه در زندگی روزمره مردم توجه دارد. لذا تجربه، نقطه مرکزی تمرکز پدیدار شناسی قرار گرفته است
از آنجا که محقق در صدد شناخت تجارب دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان - خوراسگان - در خصوص چالش های اجتماعی شبکه های مجازی تلفن همراه بود، روش تحقیق خود را از نوع کیفی بر اساس روش »پدیدارشناسی« انتخاب نموده است و با استفاده از مصاحبه نیمه ساختار مند تا اشباع اطلاعات، از کل دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان - خوراسگان - سال تحصیلی 1393-94، 20نفر از دانشجویان مقاطع مختلف کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری با رده سنی 21 تا52 سال را با روش نمونه گیری هدفمند ناهمگن انتخاب و از تجارب آنها در استفاده از شبکه های مجازی تلفن همراه استفاده نموه است.
در این راستا پژوهشگر با معرفی خود به عنوان دانشجوی هم دانشگاهی، از مشارکت کننده تقاضا می کرد که در صورت تمایل وی را در انجام پژوهش یاری رساند. مصاحبه شوندگان این اختیار را داشتند که به هر سوال در صورت تمایل پاسخ دهند و در هر زمان از مصاحبه خارج شوند یا انصراف دهند.
در این پژوهش تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش پیشنهادی " کلایزی" در هفت مرحله انجام گرفته است.
ابتدا، توصیفات همه شرکتکنندگان به منظور هم احساس شدن با آنها خواندهو عیناً ثبت شد.
دوم، به هر کدام از پروتکلها رجوع شده و عبارات مهم استخراج و در 296 مفهوم دسته بندی گردید.
سوم، معنی یا مفهوم هر عبارت مهم که تحت عنوان مفاهیم تنظیم شده مطرح است توسط محقق شکل گرفت و در 122 مفهوم دسته بندی گردید.
چهارم، مفاهیم تنظیم شده، درون دستههای موضوعی سازماندهی شد که در این زمینه 19 دسته موضوعی به دست آمد.
پنجم، یافتهها به درون یک توصیف جامع از پدیده مورد نظر تلفیق گردید که از این میان 5 مفهوم مربوط به موضوع پژوهش بود.
ششم، توصیف جامع از پدیده مورد تحقیق به شکل یک بیانیه صریح و روشن تنظیم و در قالب گزاره اصلی موضوع پژوهش ارائه گردید
