بخشی از مقاله
چکیده
مزرعه وژه در ٧٠ کیلومتري شمال شرق شهرستان اصفهان و در غرب روستاي فشارك قرار گرفته است. توده نفوذي وژه با ترکیب گرانودیوریتی و تونالیتی با جایگیري در سنگ هاي آهکی کرتاسه زیرین، منجر به اسکارن زایی در این سنگ ها شده است. مشاهدات صحرایی و مطالعات کانی شناسی نشانگر کلسیک بودن این اسکارن می باشد، که شامل دو زون درون اسکارن و برون اسکارن است.
برون اسکارن زون اصلی اسکارن بوده و کانی هاي شکل گرفته در این زون طی دو مرحله پیش رونده و پس رونده شکل گرفته اند: در مرحله پیش رونده با نفوذ سیالات هیدروترمال، ولاستونیت و پیروکسن - دیوپسید- هدنبرژیت - و سپس در نتیجه دگرسانی پیروکسن ها، گارنت - گروسولار- آندرادیت - در اطراف ولاستونیت هاي رشته اي شکل گرفته است.
در طی مرحله پس رونده با افزایش فوگاسیته اکسیژن و تحت تأثیر آبهاي جوّي حاوي CO2، کانی گارنت به طور بخشی ناپایدار شده و وزوویانیت و اپیدوت و کلسیت هاي ثانویه و رگه هاي سیلیسی شکل گرفته اند. با توجه به کانی هاي شکل گرفته در این مراحل و استفاده از نمودارهاي پایداري کانی ها می توان گفت که مرحله پیش رونده در دماي بین ٠٠۵ تا ٧٠٠ درجه سانتی گراد رخ داده و مرحله پس رونده در دماي کمتر از ٧٠۴ در جه سانتی گراد شروع شده و در طی آن کالک سیلیکات هاي آبدار - اپیدوت - ، همراه با کوارتز و کلسیت شکل گرفته اند.
١- مقدمه
منطقه مورد بررسی در٧٠کیلومتري شمال شرق اصفهان و در شمال نقشه زمین شناسی ١٠٠٠٠٠:١ کوهپایه قرار گرفته است. این منطقه از لحاظ تقسیمات ساختاري ایران متعلق به کمربند آتشفشانی ایران مرکزي - ارومیه- دختر - می باشد. در منطقه مورد مطالعه رسوبات مزوزوییک - تریاس و کرتاسه - و ترشیاري - کنگلومراي قاعدة ائوسن - ، همراه با ولکانیک هاي ائوسن رخنمون دارند که توسط توده هاي نفوذي الیگوسن - گرانیتوئید - قطع شده اند - احمدي، ٧۶١٣ - . فعالیت آتشفشانی نوار ارومیه- دختر از اواخر کرتاسه شروع شده و در ائوسن به اوج خود رسیده است.
هجوم توده هاي نفوذي الیگومیوسن در سنگ آهک هاي کرتاسه باعث شکل گیري اسکارن وژه شده است - نوربهشت، ٧۶١٣ - . این منطقه در محدوده ي '٠۵ °٣٢ تا '۵۵ °٣٢ عرض شمالی و '١٧ °٢۵ تا '٢٣ °٢۵ طول شرقی قرار دارد - شکل -1١ - . در تقسیم بندي زمین شناسی و ساختمانی ایران، این ناحیه در کمربند آتشفشانی ارومیه – دختر قرار می گیرد - معین وزیري، ۵١٣٧ - . در این پژوهش با توجه به مطالعات پتروگرافی و پاراژنز کانی ها و استفاده از نمودارهاي تجربی، شرایط فیزیکوشیمیایی و همچنین دماي تشکیل اسکارن مورد بررسی قرار گرفته است.
٢- روش مطالعه
این پژوهش براساس مطالعات صحرایی، مطالعه میکروسکوپی مقاطع نازك و آنالیز شیمیایی کانی ها به روش میکروپروب صورت گرفته است. مطالعات کانی شناسی و پتروگرافی با استفاده از میکروسکوپ دوچشمی پلاریزان نوع OLYMPUS مدل BH2 در گروه زمین شناسی دانشگاه اصفهان صورت گرفته است، همچنین به منظور مطالعات دقیق تر از آنالیز هاي میکروپروب صورت گرفته توسط - نوربهشت، ٧۶١٣ - استفاده شده است.
-3 بحث
از نظر سنگ شناسی اسکارن منطقه وژه به دو دسته اندو اسکارن و اگزواسکارن قابل تقسیم است، گسترش اندواسکارن در منطقه ي مورد مطالعه محدود می باشد. توده نفوذي در بخش اندواسکارن دچار یک سري تغییرات کانی شناسی شده است، به طوریکه در اندو اسکارن پلاژیوکلاز به طور عمده به اپیدوت و سریسیت تبدیل شده است همچنین پیروکسن ها اورالیتی شده و باعث شکل گیري ترمولیت – اکتینولیت شده اند. بخشهایی از بیوتیت و آمفیبول ها نیز دچار دگرسانی شده و کانی کلریت را شکل داده اند.
بخش اگزواسکارن با انواع مختلف کالک سیلیکاتهاي آبدار و بدون آب، سیلیکاتها و کربناتها در طی مراحل مختلف اسکارنی شدن بوجود آمده است و از کسترش نسبتاً زیادي برخوردار است. مطالعات صحرایی و میکروسکوپی نشان می دهد که مراحل مختلف تکامل اسکارن که با جایگزینی توده نفوذي شروع شده است، شامل دو مرحله پیش رونده و پس رونده می باشد که هر کدام از این مراحل با مجموعه هاي پاراژنزي و بافت هاي شاخص هر مرحله مشخص می شوند.
در طی مرحله پیش رونده که با تبلور و سرد شدن توده نفوذي همراه است، قسمتی از سنگ میزبان دچار دگرسانی شده، طوریکه که قسمت کوچکی از سنگ هاي آهکی به میزان خیلی کم مرمري شده اند. در ادامه مرحله پیش رونده، هجوم سیالات دماي بالا >580 Cͦ - - ، باعث کربن زدایی و جابجایی مقادیر قابل توجهی Fe , Mg, Si از توده نفوذي به سمت سطوح لایه بندي سنگ هاي کربناته شده است. طی این مرحله کالک سیلیکاتهاي بدون آب شکل می گیرند. در مرحله پس رونده کالک سیلیکاتهاي بدون آب همچون، گارنت و پیروکسن ها در اثر ورود محلول هاي هیدروترمال دماي پایین و آبهاي جوّي حاوي CO2، به سیلیکاتهاي آبدار - اپیدوت - تبدیل می شوند.
- 4 کانی شناسی و روابط پاراژنزي کانی ها در اسکارن وژه
ولاستونیت: در اثر نفوذ سیالات ماگمایی غنی از SiO2 به درون درز و شکافها و سطوح لایه بندي سنگ هاي کربناته، کلسیم با سیلیس واکنش نشان داده و ولاستونیت ایجاد شده است، با توجه به تشکیل ولاستونیت در اسکارن وژه می توان گفت که دماي تشکیل این اسکارن بیش از 550°C بوده است. در سنگ هاي اسکارنی این منطقه اغلب بلورهاي ولاستونیت بصورت تیغه هاي کشیده در مرکز گارنت قرار دارند - شکل ۴-١ - .
پیروکسن: با توجه به ویژگی هاي نوري می توان گفت که پیروکسن موجود در اسکارن وژه، از نوع محلول جامد دیوپسید- هدنبرژیت می باشد. پیروکسن ها در نتیجه ترکیب Mg, Fe, Si موجود در سیالات ماگمایی با Al و Ca موجود در سنگ میزبان - آهک مارنی - شکل گرفته اند.
