بخشی از مقاله
چکیده
درحوزهی دوراهان در مجموع چهار پروفیل حفر و مطالعه گردید و تعداد سه مقطع طبیعی نیز تشریح گردید و پس از کنترل باندریها در صحرا و مطالعه پروفیل ها و نقاط مشاهداتی و استفاده از یادداشتهای صحرائی و تکمیل کارتهای اجزاء واحد اراضی که خصوصیات هر واحد را مشخص مینماید. راهنمای مقدماتی منابع اراضی و خاک تهیه گردید. بطور کلی مطالعات فوقالذکر منتج به جدا کردن تیپ land type و واحد اراضی land unit و اجزای واحد اراضی land component شد.
در مطالعه حوزه دوراهان تعداد دو تیپ اراضی و تعداد سه واحد اراضی و تعداد چهار جزء واحد اراضی مشخص گردید. دو نوع تیپ اراضی شامل کوه و فلات بوده و واحدهای اراضی شامل واحد اراضی 1,1 و 1,3 و 3,3 بود و اجزای واحد اراضی شامل جزء واحد اراضی 1,1,1 یا R جزء واحد اراضی 1,3,2 جزء واحد ارضی 3,2,4 جزء واحد اراضی 3,3,4 می باشد.
در مورد رژیمهای رطوبتی و حرارتی خاکها با توجه به مطالعات موجود در این زمینه که به صورت متعدد انجام پذیرفت رژیم رطوبتی ایستگاه بروجن و امام قیس Xerric و رژیم حرارتی Mesic تشخیص داده شد که نشان دهنده آب وهوای مدیترانه ای است البته قلل برفگیر کوهها نظیر کوه جهان بین رژیم حرارتی تا حد Cryic نیز تغییر پیدا می کند . نهایتأ ردهبندی خاکهای منطقه در هر جزء واحد اراضی صورت گرفت که در واحد خاک S1 تحت گروه بزرگ خاک Typic calcixerolles تعیین شد که مساحت3969/2 کیلومتر مربع دارد و در واحد خاک S2 تحت گروه بزرگ خاک Ccalci xerolles ochrept تعیین شد که مساحتی برابر2725/7 کیلومتر مربع دارد .
مقدمه
تخریب منابع آب و خاک و ارتباط این دو مقوله مهم باعث کاهش شدید محصولات کشاورزی و به دنبال آن وابستگی شدید به کشورهای خارجی می گردد . حال با توجه به این موضوع نیل به خود کفایی اقتصادی - سیاسی و حتی فرهنگی بدون توجه داشتن به پروژه های منابع طبیعی بالاخص پروژه های مربوط به بخش آبخیز داری رویائی بیش نمی باشد
وقایع چند سال گذشته نظیر بروز سیل های مکرر در بعضی نقاط کشور و یا کم آبی و نیز خشک شدن رودخانه ها ، چشمه ها و قنوات و سایر منابع آبی حوزه های آبخیز و همچنین تخریب شدید مراتع و جنگل ها بعنوان مهمترین معضل منابع طبیعی و به دنبال آن افزایش شدید بهای فراورده های وابسته به دام ، تخریب جنگلها و مهمتر از همه گسترش بی سابقه کویر و تبدیل شدن بسیاری از مناطق کشاورزی با بازدهی بالا به اراضی بایر و فاقد ارزش کشاورزی ناشی از عدم توجه به منابع طبیعی آبخیزداری و وقایع مربوط به آن در سالهای اخیر می باشد .امید است که مطالعات پایه و جامع در خصوص منابع فوق الذکر راهی مطمئن جهت نیل به توسعه پایدار باشد
روش مطالعه موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی حوزه آبخیز دوراهان
حوزه آبخیز دوراهان که یکی از زیر حوزه بزرگ ونک می باشد مثل سایر نقاط استان چهارمحال و بختیاری دارای تیپ های فیزیوگرافی مختلف و متنوعی است و همین تنوع در منابع اراضی سبب گردیده است که تنوع خاصی نیز در وضعیت توپوگرافی حوزه بوجود آید.این حوزه دارای تیپ های مختلف کوه و فلات می باشد که کوهها در دو سمت غربی و شرقی حوزه باشیبی معادل 40-70 درصدو فلات ها در مرکز حوزه با شیبی معادل25-12درصد قرار گرفته اند و به دو سمت شمال و جنوبی گسترش یافته اند. این حوزه با مساحت 78/87 کیلومترمربع در فاصله 110 کیلومتری جنوب شرقی شهرکرد است و گستره این حوزه بین مختصات 7و3و51 تا 47و12و51 طول شرقی و 42و36و31 تا 40و42و31 عرض شمالی واقع شده است. این حوزه برای انجام مطالعات دقیق تر به7 زیر حوزه تقسیم شده است.
نقشه - : - 1 نقشه زیر حوزه های دوراهان
مطالعات خاکشناسی ، ارزیابی منابع و قابلیت اراضی حوزه دوراهان بطور کلی در چهار مرحله مقدماتی ، صحرائی ، آزمایشگاهی ، تکمیلی بدست آمده که شرح مختصری از هر مرحله در ذیل ارائه گردیده است .
الف - مطالعات مقدماتی :
این مرحله شامل موارد ذیل می گردد .
- جمع آوری اطلاعات موجود درباره مطالعه انجام شده در منطقه نظیر زمین شناسی - خاکشناسی - هیدرولوژی
- پوشش گیاهی - فیزیوگرافی و غیره…
- تهیه نقشه توپوگرافی 1/250000 و پیاده کردن محدوده مورد مطالعه بر روی نقشه .
- مشخص نمودن منطقه برروی عکسهای ماهواره ای لندست موجود و تفسیر نمودن عکسهای و مشخص نمودن حدود تیپ ها و واحد های اراضی بر روی نقشه و تهیه راهنمای مقدماتی و نقشه تفسیری اولیه.
- مطالعه و استفاده از کلیه اطلاعات موجود جهت تهیه نقشه های اولیه .
ب - مطالعات صحرائی :
این مرحله از مطالعات عبارت است از عملیات انجام شده در صحرا که شامل اهداف زیر است .
- کنترل واحد های اراضی در صحرا و مقایسه آنها با نقشه های تفسیری اولیه و تصحیح باندریهای ترسیمی اولیه .
- تکمیل کارتهای واحد های اراضی و یادداشت نمودن خصوصیات مختلف واحد اراضی از لحاظ زمین شناسی ، پوشش گیاهی ،طبیعت فرسایش خاک ، توپوگرافی منطقه و ذکر محدودیتهای موجود و راههای پیشنهادی برای رفع محدودیتها.
- تعیین محل حفر پروفیلها و نقاط مطالعاتی در اجزاء واحد های اراضی مختلف جهت بررسی خاک اجزاء واحد اراضی و جدا کردن حدود خاکها و تعیین محل حفر پروفیلها ، در حفر پروفیل باید دقت کافی مبذول داشت که گویای خاک منطقه باشد .
- نمونه برداری ار افقهای مختلف و تشریح کامل پروفیلها در اجزاء واحد اراضی و یادداشت خصوصیات مختلف افقهای خاک نظیر رنگ ، بافت ، ساختمان ، مقاومت ذرات خاک ، میزان خلل و فرج ، میزان آهک ، گچ ، تعداد و اندازه ریشه ، میزان سنگریزه وجود یا عدم وجود پوشش رسی بر روی خاکدانه ها ، شیب ، پستی و بلندی ، گیاهان بومی ، نوع استفاده از اراضی ، در این رابطه برای حوزه دوراهان در مجموع 4 پروفیل حفر و مطالعه گردید و تعداد
3 مقطع طبیعی نیز تشریح گردید .
- تعیین محل حفر پروفیلها برروی نقشه های توپوگرافی
- پس از کنترل باندریها در صحرا و مطالعه پروفیلها و نقاط مشاهداتی و استفاده از یادداشت های صحرائی و تکمیل کارتهای اجزاء واحد اراضی که خصوصیات هر واحد را مشخص می نماید.راهنمای مقدماتی منابع اراضی و خاک تهیه می گردد .
بطور کلی مطالعات فوق الذکر منتج به جدا کردن تیپ های اراضی land type و واحد های اراضی land unit و اجزاء واحد اراضی land compenent شده است.
ج - مطالعات آزمایشگاهی :
نمونه خاک تهیه شده از نقاط مختلف منطقه مطالعاتی پس از شماره گذاری و تهیه لیست مربوط جهت انجام آزمایشات فیزیکی و شیمیایی به آزمایشگاه خاک و آب ارسال گردید و آزمایشات تعیین بافت ، هدایت الکتریکی گل اشباع ، واکنش خاک ، درصد مواد آلی، ازت کل ، میزان فسفر ، پتانسیم قابل جذب ، میزان آهک بر روی نمونه های تهیه شده انجام شد.
د - مطالعات تکمیلی :
در ادامه مطالعات پس از عملیات صحرائی و ارائه نتایج آزمایشگاه جهت تهیه و تکمیل گزارش اقدامات ذیل صورت گرفت .
- تفسیر مجدد عکسهای ماهواره ای با توجه به مشاهدات صحرایی و تصحیح حدود اجزاء واحد اراضی بر روی نقشه
- تجزیه و تحلیل نتایج آزمایشگاهی نمونه های خاک
- تعیین رژیم حرارتی و رطوبتی خاک و ترسیم منحنی های مربوطه
- تشخیص نوع خاک ها و تعیین تحت گروههای خاک و هماهنگ نمودن آنها با روشهای قدیمی
- تفسیر نتایج آزمایشگاهی نمونه های خاک
- تشریح پروفیل های شاهد هر یک از اجزاء واحد اراضی
- تعیین حدود تغییرات خاکها در اجزاء واحد های اراضی مختلف
- بررسی مشخصات اجزاء واحد اراضی و تعیین محدودیتهای آنها برای استفاده های مختلف و تعیین بهترین نوع استفاده از اراضی در هر یک از اجزاء واحد اراضی - قابلیت اراضی - و یا بعبارت بهتر تعیین تناسب اراضی و یا نوع استفاده بهینه در حال
- پیش بینی عملیات اصلاحی و مکانیکی مورد نیاز جهت بهبود وضع خاک در هر یک از اجزاء واحد اراضی .
- تهیه نقشه های نهایی منابع اراضی خاک همراه با راهنمای قابلیت اجزاء واحد اراضی
- جمع بندی نهایی گزارش
