بخشی از مقاله
چکیده
خصوصیات فیزیکی شیمیایی خاک روی تحول و پیدایش رواناب اثر داشته و در محاسبات مربوط به هرزآب باید مد نظر قرار گیرد. هنگامیکه هرزآب ناشی از یک رگبار جهت مطالعه سیلاب ها مورد مطالعه باشد. خصوصیات خاک میتواند با یک پارامتر هیدرولوژیکی بیان گردد. در این رابطه افقهای خاک نیز در نظر گرفته میشود. تمام خاکهای حوزه بر اساس پتانسیل تولید هرزآب در یک گروه چهارتائی تقسیم بندی میشوند .طبقهبندی تناسب اراضی شامل بررسی گروهبندی تیپهای مختلف اراضی و درجه بندی تناسب آنها میباشد که هم در شرایط حاضر - current land suitability - و هم در شرایط آتی - potential land suitability - میتواند به صورت کمی و کیفی انجام شود.
در این تحقیق، تناسب اراضی را برای استفادههای اصلی زراعتهای آبی، دیم، مرتع، جنگل، بیان شده و عوامل مؤثر در تعیین تناسب اراضی و شدت محدودیتهای موجود در اراضی و میزان عملیات عمرانی که برای اصلاح و بهبود کیفیت و وضعیت اراضی پیشنهاد میشود. بصورت کیفی مطالعه و درجهبندی گردید. در نهایت استعداد اراضی و یا بعبارت دیگر قابلیت اراضی پس از عملیات اصلاحی که میبایست در مبحث محدودیت های خاک ذکر شود.
بنابراین در ابتدای سعی شد که مفهوم محدودیت قابل اصلاح و غیرقابل اصلاح ذکر گردد و سپس قابلیت اراضی بعد از عملیات اصلاحی تعیین گردید. دراین حوزه جزء واحدهای اراضی مختلف برای اصلاح نیاز به عملیاتهای اصلاحی متفاوتی دارند. جزء واحد 1,1,1 رخنمون سنگی است و قابلیت اصلاح ندارد. جزء واحدهای 1,3,2 و3,2,4 نیاز به عملیات تسطیح به مقدار زیاد و عملیات جمعآوری سنگریزه به مقدار کم دارند و جزء واحد3,4,1 نیاز به عملیات تسطیح و جمع آوری سنگریزه به مقدار کم دارد.
مقدمه
طبق نظر بنت در یک خاک معمولاً در شرایط دست نخورده حدود 300 سال طول میکشد تا 25 میلیمتر خاک سطحی تشکیل شود . این مقدار خاک تشکیل شده به مراتب کمتر از مقدار خاک فرسایش یافته می باشد . در یک زمین تحت کشت و بدون رعایت همه جانبه اصول خاکداری برای تشکیل همین 25 میلیمتر خاک حدود 100 سال وقت لازم است. بنابراین در چنین شرایطی در هر سال حدود چهار تن خاک در هکتار ایجاد میشود در حالی که میزان فرسایش در این خاکها معمولاً بیشتر از این رقم میباشد .
در شرایط بهینه و با بکار بردن روشهای مناسب کاشت ، داشت و برداشت هر 30 سال حدود 25 میلیمتر خاک میتواند تشکیل شود که این مقدار خاک تشکیل شده برابر 12/5 تن خاک در هکتار در سال میباشد که تقریباً حد میزان فرسایش به عنوان مثال در چک واسلواکی برای خاکهای کمتر از 30 سانتیمتر و کم عمق حد مجاز فرسایش یک تن در هکتار میباشد . مطالعه حاضر در حوزه آبخیز دوراهان با سطحی معادل 78/87 کیلومتر مربع با هدف تعیین گروه هیدرولوژیکی خاک و گروههای اصلی خاک و تناسب اراضی برای تعیین الگوی بهره وری از اراضی صورت گرفته است.
مواد و روشها
موقعیت جغرافیایی حوزه
حوزه آبخیز دوراهان با مساحت 78,87 کیلومتر مربع در فاصله 110کیلومتری جنوب شرقی شهرکرد قرار دارد.این حوزه بین طولهای جغرافیایی 51 3 تا 51 12 شرقی وعرضهای جغرافیایی 31 36 تا 31 42شمالی واقع گردیده است.این حوزه بین رقوم ارتفاعی 2050 تا 2969 متر از سطح در یا قراردارد. راه دسترسی به این منطقه جاده بروجن - لردگان می باشد که از قسمت شرقی حوزه عبور می کند.حوزه مذکور از نظر توپوگرافی جزء مناطق کوهستانی بوده و در قسمت شمال غرب به ارتفاعات سبز کوه ختم می گردد.
نقشه : - 1 - تصویر ماهواره ای حوزه دوراهان
گروه هیدرولوژیکی خاک
خصوصیات فیزیکی شیمیایی خاک روی تحول و پیدایش رواناب اثر داشته و در محاسبات مربوط به هرزآب باید مد نظر قرار گیرد. هنگامیکه هرزآب ناشی از یک رگبار جهت مطالعه سیلابها مورد مطالعه باشد. خصوصیات خاک می تواند با یک پارامتر هیدرولوژیکی بیان گردد.در این رابطه افقهای خاک نیز در نظر گرفته می شود.تمام خاکهای حوزه بر اساس پتانسیل تولید هرزآب در یک گروه چهارتائی تقسیم بندی می شوند.
تعیین گروههای اصلی خاک به روش SCS
گروههای اصلی خاک که توسط سازمان حفاظت خاک آمریکا تعیین شده عبارتند از :
گروه : A
خاکهائی که رواناب کمی تولید می کنند . این خاکها حتی در اثر شرایط مرطوب دارای شدت نفوذ پذیری زیادی هستند . اغلب شامل خاکهای غمیق با زهکشی بسیار خوب با بافت سبک دارای قدرت نگهداری آب کم و قدرت انتقال آب در پروفیل زیاد می باشد .
گروه : B
این گروه خاکهائی هستند که توانائی متوسطی از نظر تولید رواناب دارند . این خاک ها حتی در اثر شرایط مرطوب دارای شدت نفوذ پذیری متوسط هستند و دارای بافت خاک متوسط می باشند و عمق خاک نیمه عمیق تا قمیق و زهکشی متوسط تا خوب و قدرت نگهداری آب متوسط و انتقال آب در پروفیل متوسط می باشد .
گروه : C
خاکهایی هستند دارای پتانسیل نسبتاً زیادی برای تولید رواناب که در شرایط مرطوب نیز دارای نفوذپذیری کمی می باشند و غالباً دارای یک لایه غیر قابل نفوذ در زیر بافت بسیار سنگین می باشد.
گروه : D
خاکهایی است با توانایی تولید هرزآب زیاد که در شرایط خیس دارای نفوذ پذیری بسیار کمی می باشد که عمدتاً خاکهای رسی دارای خاصیت تورم قوی ودارای سفره آب زیر زمینی بالا و دائمی با لایه سخت رسی در سطح و یا نزدیکی آن، وهمچنین خاکهای کم عمق روی تشکیلات تقریباً غیر قابل نفوذ از سنگ مادر شامل این گروه می شوند . این خاکها دارای قدرت انتقال آب خیلی کم بوده و قسمتهای سنگی حوزه ه و جاده ها را نیز شامل می شود .
تناسب اراضی برای تعیین الگوی بهره وری از اراضی
تعیین قدرت تولیدی و ارزیابی استعداد اراضی برای انواع استفاده های اصلی از قبیل زراعت آبی ، زراعت دیم ، مرتع ، جنگل ، تفرجگاهی ، توسعه مکانهای صنعتی را تناسب اراضی می نامند - خسروشاهی. - 1380 بر اساس نشریات مؤسسه آب و خاک - نشریه - 32 منظور از تناسب اراضی تطابق داشتن مشخصات نوعی از اراضی با نوع مشخصی از انواع استفاده های ممکنه از اراضی است که هم برای انواع استفاده های اصلی و هم برای استفاده های دیگر از اراضی می تواند انجام گیرد .
