بخشی از مقاله
چکیده
تالاب میانگران ایذه در فاصله 210 کیلومتری شمال شرقی مرکز استان خوزستان، اهواز، در قلب اکوسیستم زاگرس جنوبی با مساحتی بالغ بر 40 کیلومترمربع و ارتفاعی بین 822 تا 828 متر از سطح دریا قرار دارد. تالاب ها و اکوسیستم های آبی به مثابه سرمایه های گرانقدرند که بر شمردن تمامی ارزشهای آنها کار ساده ای نیست. این اکوسیستم های به ظاهر ساده، زیستگاه تعداد کثیری از جانداران هستند که حداقل پرندگان آبزی آنها برای شکارچیان، ماهیهای آن برای ماهیگیران و لاله های مردابی آنها برای توریست ها نامی آشنا می باشند. این مطلب با هدف معرفی تالاب میانگران ایذه واقع در منطقه زاگرس جنوبی ئ ارائه پیشنهاداتی جهت حفاظت و احیای تالاب یاد شده بعنوان یکی از اکوسیستم های موثر در منطقه مذکور انجام شده است.
کلمات کلیدی: اکوسیستم آبی، زاگرس جنوبی، تالاب میانگران، ایذه، خوزستان
مقدمه
تالابها به عنوان اکوسیستم هایی منحصر به فرد، غنی و حاصلخیز، از مولدترین محیط های جهان و حیاتیترین عواملی هستند که آبراهه ها و رودخانه ها را حفظ و خوراک انسان ها را تأمین میکنند. این اکوسیستمها دارای فواید و ارزشهای بی شماری هستند که از جمله آنها تأمین آب کیفی و کمی، نگهداری مواد غذائی حاصل از دشت های غرقابی، تولید چوب، نگهداری رسوبات رودخانه و ته نشست گل و لای، ترابری آبی و فرصت های تفریحی و گردشگری و ذخیره سازی و تنظیم جریان آب، کنترل سیلاب، جلوگیری از نفوذ آب های شور از دریا به خشکی، حفاظت در برابر نیروهای طبیعی، کنترل و مهار فرسایش و تثبیت آب و هوای محلی بخصوص حفظ میزان بارندگی به عنوان منبع آبی عمل کرده با تشکیل ابر به بارندگی ها کمک می کنند و به رطوبت خاک و هوا می افزایند و دما با تبخیر و ایجاد رطوبت در هوا از حرارت زیاد جلوگیری کرده و در زمستان سرمای بیش از حد را کاهش می دهند به عبارتی کارکردها و فواید بی شمار تالاب ها، آنها را غیرقابل جانشین ساخته است. متأسفانه علیرغم پیشرفت های مهم در دهه های اخیر، تالاب ها همچنان در شمار تهدید شده ترین اکوسیستم های جهان قرار دارند که از جمله آن ها استمرار در خشکاندن، آلودگی ها و بهره برداری های بی رویه از منابع آنها می باشد .
لذا حفظ و نگهداری تالاب ها به عنوان اکوسیستم های کارکردی برای پایداری توسعه امری اجتناب ناپذیر است. باید توجه داشت که بخش قابل توجهی از گونه های گیاهی و جانوری در اکوسیستم تالاب زندگی می کنند و به همین دلیل حفظ تنوع زیستی کره زمین ارتباط مستقیمی با حفاظت تالاب ها دارد. از همین رو بود که پس از دهه های طولانی که تالاب ها یکی پس از دیگری برای توسعه زمین های کشاورزی خشکانده می شدند، در توافقنامه بین المللی رامسر، تالاب های سراسر جهان مناطق تحت حفاظت اعلام و دولت ها موظف به نگهداری از آنها شدند. متأسفانه در دهه های اخیر به دلیل استفاده های غیراصولی از جنگل ها، مراتع و آبزیان و ورود فاضلاب های شهری و صنعتی و زهاب های کشاورزی از طریق رودخانه ها سلامت این مناطق حفاظت شده به شدت تهدید شده است.
منطقه مورد مطالعه
ایذه در فاصله 210 کیلومتری شمال شرقی مرکز استان خوزستان، اهواز واقع شده است. دریاچه میانگران ایذه در شمال این شهرستان و با مسافتی بالغ بر40 کیلومتر مربع و ارتفاعی بین 822 تا 828 متر از سطح دریا به چشم می خورد . منطقه طرح شامل اراضی حاشیه دریاچه بین طول های جغرافیایی 50 49 تا 54 49 و عرض های 31 51 و 31 55 می گردد. در این منطقه باد غالب از سمت شمال شرقی می وزد و معمولاً در تابستان به همراه گرد و غبار است. بیشترین رطوبت نسبی مربوط به آذرماه و %69 و کمترین آن در مرداد ماه معادل%23/2 می باشد. برآورد رژیم آبدهی نشان می دهد که میانگین آب ورودی سالانه به تالاب میانگران معادل 48/2 میلیون مترمکعب است. میانگین تبخیر سالانه از سطح آب مخزن در شرایط طبیعی 48 میلیون مترمکعب می باشد. از نظر مرکز جمعیتی در این منطقه 13روستا و شهر ایذه وجود دارد. که حدود 146731 نفر را در خود جای داده است. ترکیب مشاغل در این شهرستان نشان می دهد که 52/37 درصد این جمعیت در بخش زراعت، جنگل و دامپروری مشغول می باشند - شکل-. - 1
هواشناسی و اقلیم منطقه
دشت ایذه یکی از دشت های شرقی استان خوزستان محسوب می گردد و در بین دشتهای پیون در شمال، بارانگرد و مرغاب از طرف غرب و جنوب و محدوده دهدز در شرق محصور شده است. شهر ایذه در مرکز این دشت جای دارد. در این دشت، ایستگاه کاشکل در شمال، ایستگاه ده شیخ در شمال شرق و ایستگاه های ایذه در مرکز و جنوب واقع شده است. جدول زیر مشخصات ایستگاه های موجود در دشت را نشان می دهد.منطقه مورد مطالعه از نظر اقلیمی در سیستم طبقه بندی آمبرژه از نوع نیم مرطوب معتدل و در سیتم دومارتن از نوع مدیترانه ای تا نیمه مرطوب می باشد. بارندگی از جمله پارامترهایی است که در تعیین میزان روانابها، آورد سالانه تالاب و نیاز آبی گیاهان نقش عمده ای ایفا میکند.
براساس جدول ارائه شده مشخص شده است کم باران ترین ماه های سال تیر، مرداد و شهریور و پر باران ترین ماه سال نیز دی می باشد. در مطالعه تبخیر، سه پارام تر تبخیر از طشت، تبخیر از سطح آزاد و تعرق پتانسیل از روش های مختلف محاسبه شده است نتایج نشان می دهد که بیشترین میزان تبخیر در ماههای تیر و مرداد و کمترین میزان تبخیر در ماههای دی و بهمن صورت میگیرد در جدول زیر ارقام تبخیر از طشت ایستگاه تبخیرسنجی ایذه همراه ضریب ماهانه و سالانه طشت و تبخیر از سطح آزاد آب ارائه شده است.
