بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این تحقیق شناسایی رستنیهای ارتفاعات کوهستانی رشته کوههشتاد پهلو و سفیدکوه لرستان - خرم آباد - بود. در مناطق مورد مطالعه ، تعداد 66 گونه گیاهی چند ساله شناسایی شدند که به 55 جنس و 25 تیره گیاهی تعلق داشتند. تیرههای Compositae با 11 - % 16/67 گونه - ، 35 mm Rosaceae با 6 - % 9/09 گونه - ، Labiateae و Leguminosae هر کدام با 5 - % 7/57 گونه - ، بیشترین تعداد گونهها را به خود اختصاص می- دهند.
کاموفیتها با 22 گونه - % 33/84 - و همیکریپتوفیت ها با 15 گونه 23/08 - % - ، مهمترین شکلهای زیستی تشکیل میدهند. ناحیه رویشی ایرانو - تورانی با 51 گونه - %78/46 - از مهمترین گروههای کورولوژیک هستند. با توجه به این که گستره مورد مطالعه در بالاترین ارتفاعات دو منطقه وجود دارند، و نیز با در نظر داشتن این که از مجموع 66 گونه موجود 22 کونه آندمیک و 7 گونه نیز در خطر انقراض هستند، مراقبت و صیانت بیش از پیش برای حفاظت و نگهداری از ذخیره گاه های ژنتیکی و تنوع زیستی این ارتفاعات را می طلبد.
1. مقدمه
شناسایی و معرفی رستنی های یک منطقه به طور اختصاصی و محلی اهمیت ویژه ای دارد که از آن جمله می توان امکان دسترسی به گونه های گیاهی خاص در محل و زمان معین، تعیین پتانسیل و قابلیت های رویشی منطقه، امکان افزایش تراکم گونه های منطقه، شناسایی گونه های مقاوم، مهاجم و گونه های در حال انقراض، کمک به تعیین پوشش گیاهی کشور، امکان دستیابی به گونه یا گونه های جدید گیاهی و شناسایی عوامل مخرب رستنی های منطقه را نام برد.
شناخت عناصر گیاهی موجود در یک منطقه به عنوان زیربنایی برای سایر تحقیقات محسوب شده و می تواند نقطه شروعی برای مطالعات بعدی باشد. از آنجایی که انتشار و توسعه گونه های گیاهی در طبیعت بر حسب تصادف نبوده و هر گونه بنا به سرشت اکولوژیکی خود، رویشگاه مناسب خود را انتخاب نموده و همواره بین پوشش گیاهی یک منطقه و شرایط محیطی حاکم بر آن یک همبستگی و ارتباط عمیق برقرار است.
بنابراین شناسایی عناصر گیاهی یک منطقه و تجزیه و تحلیل سرشت اکولوژیکی هریک از آنها می تواند راهنمای خوبی برای تشخیص خصوصیات اکولوژی و پتانسیل رویشی آن منطقه محسوب می شود.[4]در میان تمام عوامل موجود در طبیعت اقلیم تعیین کننده ترین عامل پراکنش جانداران و به ویژه گیاهان می باشد
اقلیم به طور مستقیم یاغیر مستقیم بر تمامی عوامل مؤثر بر محیط و رشد گیاهان تأثیر می گذارد. خاک به عنوان بستر گیاهان در نتیجه تأثیر عوامل اقلیمی چون درجه حرارت، رطوبت، تشعشع و باد شکل گرفته است.اقلیم حتی بر مواد غذایی، خاک و پراکنش آن در پروفیل خاک نیز تأثیر مستقیم دارد
بیشتر عناصر اقلیمی با سایر عوامل اکولوژیکی همبستگی بالایی را نشان می دهد. شناخت عناصر گیاهی موجود در یک منطقه به عنوان مطالعه زیر بنایی برای سایر تحقیقات محسوب می شود
هر گونه گیاهی گستره اکولوژیکی منحصر به فردی دارد و میزان معینی از تغییرات شرایط محیطی را تحمل می کند. عرصه پراکنش هرگونه ممکن است محدود و یا وسیع باشد.[6]منطقه زاگرس به عنوان یکی از مناطق رویشی ایران از دیرباز مورد توجه محققین بوده است و تحقیقات در مورد فلور این منطقه انجام گرفته است.در این راستا ، مطالعه فلورمنطقه کوهستانی زاگرس واقع درلرستان - خرم آباد - مورد توجه قرار گرفت.
2. مواد و روش ها
رشته کوه هشتاد پهلو در جنوب غربی خرم آباد واقع شده است و شیب شمالی این رشته کوه به مساحت 3000 هکتار مورد مطالعه قرار گرفت. منطقه مورد نظر بین عرضهای جغرافیاییَ13 و 33 تاَ16 َ33، و طولهای جغرافیاییَ27 َ48، تاَ23 َ48، قرار دارد. کمترین ارتفاع آن 1000 متر و بیشترین ارتفاع آن 2900 متر می باشد. درجه حرارت، بارندگی، رطوبت نسبی و خاک منطقه نیز کما بیش مورد مطالعه واقع شده اند .[1]قسمت دیگر از منطقه مورد مطالعه منطقه سفید کوه لرستان می باشد .
این منطقه بین عرض جغرافیایی 48 درجه و 20 دقیقه تا 47 درجه و 50 دقیقه و طول های جغرافیایی 33 درجه و 45 دقیقه تا 33 درجه و 30 دقیقه واقع شده است و وسعتی بالغ بر 1100 کیلومتر مربع را اشغال کرده است. کمترین ارتفاع آن حدود 950 متر در جنوبی ترین قسمت آن و بیشترین ارتفاع آن حدود 3060 متر واقع در بلندترین قله آن می باشد.
سفید کوه در زاگرس مرکزی یکی از رشته کوه های مهم لرستان محسوب می شود. این رشته کوه که در غرب خرم آباد واقع شده است به خاطر بارندگی نسبتا زیاد یکی از مهم ترین کانون های آبریز استان می باشد
3. روش تحقیق
به منظور بررسی و معرفی فلور منطقه، جمع آوری کلیه گیاهان موجود در رویشگاه در فصل رویشی انجام شد. شکل زیستی عناصر گیاهی موجود در رویشگاه با استفاده از روش طبقه بندی شکلهای زیستی رانکایر [9] تعیین و نمودارهای مربوطه نیز ترسیم شد.
در این سیستم گیاهان بر اساس موقعیت جوانه های تجدید کننده حیات به 5 دسته فانروفیتها، کامفیتها، همیکریپتوفیتها، کریپتوفیتهاو تروفیتها تقسیم میشوند. به منظور شناسایی گونه های گیاهی واقع در ارتفاعات بالاتر از 2400 متر از سطح دریا رشد داشتند از منابع فلور استفاده شد. فهرست گونه های آسیب پذیر1 و با خطر کمتر2 منطقه مذکور براساس طبقه بندی IUCN و کتاب Red data book of Iran تعیین شد.
. 4 نتایج
در مناطق مورد مطالعه ، تعداد 66 گونه گیاهی چند ساله شناسایی شدند که به 55 جنس و 25 تیره گیاهی تعلق داشتند - جدول. - 1 تیره های Compositae با 16/67 درصد 11 - گونه - ، Rosaceae با 9/09 درصد 6 - گونه - ، Labiateae و Leguminosae هر کدام با 7/57 درصد 5 - گونه - ، بیشترین تعداد گونه ها را به خود اختصاص می دهند که 40/9 درصد از کل گونه ها را شامل می شود
جنس های Astragalus و Polygonum هرکدام با داشتن 3 گونه، بیشترین تعداد گونه رادر منطقه به خود اختصاص داده اند. نتایج حاصل از طبقه بندی شکل های زیستی به روش رانکایر در منطقه مورد مطالعه نشان داد که کاموفیت ها با 24 گونه 36/36 - درصد - ، همی کریپتوفیتها با 15 گونه 27/73 - درصد - ، مهمترین شکلهای زیستی منطقه را تشکیل می دهند . سایر شکلهای زیستی عبارتند از ژئوفیت با 12 گونه 18/18 - درصد - ، فانروفیتها با 10 گونه 15/15 - درصد - و تروفیتها با 5 گونه 7/58 - درصد - - شکل. - 2 تعداد 22گونه 33/33 - درصد - آندمیک در مناطق مورد نظر شناسایی شدند
تعیین کورولوژی گیاهان منطقه نشان داد - قهرمان، - 1369که گونه هایی با کوروتیپ ناحیه رویشی ایرانی B تورانی با 52 گونه 78/79 - درصد - از مهمترین گروههای کورولوژیک موجود در منطقه هستند و کروتیپ ناحیه رویشی ایرانو- تورانی، مدیترانه ای با 5 گونه 7/57 - درصد - و مدیترانه ای با 4 گونه 6/06 - درصد - به ترتیب در رده های بعدی قرار دارند - جدول . - 3 با توجه به طبقه بندی IUCN و کتاب , - 14 - Red data book of Iran فهرست گونه های آسیب پذیر و با خطر کمتر منطقه نیز مشخص گردیده است. نام این گونه ها به همراه وضعیت و تیره در جدول 4 ذکر گردیده است.
