بخشی از مقاله
چکیده
در مقاله پیش رو ، هدف نویسندگان معرفی بنای تاریخی مذهبی امامزاده حمزه بن موسی - ع - و بازشناخت تزئینات و دیوارنگاره های آن می باشد. بقعه ی امامزاده حمزه بن موسی - ع - در روستای دهنه شیرین، شهرستان اسفراین، استان خراسان شمالی واقع شده است. که دارای تزئینات و دیوارنگاره هایی مربوط به دوران صفویه و قاجاریه می باشد. ضلع جنوبی بنا دارای ایوانی با تزئینات کاشیکاری و نقاشی است، که تزئینات نقاشی آن در زیر لایه ای از اندود گچ قرار گرفته است.
همچنین نمای داخلی آن با نقوش گیاهی و کتیبه های قرآنی و ادعیه به خط ثلث تزئین شده است. بیشتر این نقوش مربوط به دوران قاجاریه می باشد و سه دوره فرهنگی را می توان برای تزئینات موجود درنظر گرفت. دوره اول تزئینات که قدیمی ترین لایه های نقاشی را دربرگرفته مربوط به عصر صفویه و دوره دوم و سوم آن مربوط به دوران قاجار می باشد.
مقدمه
انسان موجودی است که همواره به دنبال تنوع و زیبایی محیط زندگی خود بوده است. برای تصدیق این مطلب میتوان به نقاشیها و طرحهای کشیده شده بر دیوار غارها اشاره کرد. موضوعات مختلف این نقوش گویای این مطلب است که انسان، آنچه را که برای او خاطرات با یادنماهایی از گذشته است، به صورت مادی در اطراف خود ایجاد کرده و این دلایل مختلف شاید تنوع با یادانگاری و لذت بردن از احساس تفاوتی که در اطراف ایجاد میشده است را شامل میشود، به تدریج بهکار گرفته شدن ذهن انسان در نتیجه تحولات پیش آمده در زندگی و مطرح شدن مواردی نظیر عقده، باور، تعصب و ... مفاهیم نقوش بهکار گرفته شده در اطراف بیشتر بیانگر احساسات، عواطف و عقاید او گردیده است. همانطور که میدانیم نقاشی یکی از شاخصترین زمینههای بیان احساس انسان است و بخش مهمی از آفرینشهای هنری انسان در این قالب جای گرفته است.
یکی از مکانهایی که این احساسات انسانی نمود پیدا کرده است بناهای مذهبی آرامگاهی بوده که با بازشناخت و درک آنها میتوان به افکار، عقاید، باورها و وجودیتهای معنوی مردمان درگیر با آنها را لمس نمود. یکی از این بناها که سعی شده است در این مقاله به آن پرداخته شود، بقعهی امامزاده حمزه بن موسی - ع - واقع در استان خراسان شمالی، شهرستان اسفراین، روستای دهنه شیرین - دهنه شیرین در 75 کیلومتری شرق شهرستان اسفراین - میباشد. این بنا در دامنه تپهای با شیب ملایم قرار گرفته است، طرح کلی پلان بنا مربع شکل بوده که بهوسیله سه کنج - فیلپوش - در گوشهها، فضای مناسب برای استقرار گنبد برفراز آن فراهم شده است.
در ضلع جنوبی بنا ایوانی با تزئینات کاشیکاری و نقاشی وجود دارد. نمای داخلی آرامگاه با نقوش گیاهی و کتیبههای قرآنی و ادعیه به خط ثلث تزئین شده است، بیشتر نقوش و کتیبهها متعلق به دوران قاجاریه میباشد. براساس بررسی-های انجام شده و مشاهدات بر روی نوع نقوش، تکنیکهای رنگآمیزی و با توجه به مستندات و شواهد موجود میتوان این-گونه استنباط نمود که تزئینات نمای داخلی بنا در چند بازهی زمانی متفاوت و به چندین روش مختلف اجرا شده است.
موقعیت بنای امامزاده
شهرستان اسفراین به مرکزیت شهر اسفراین از توابع استان خراسان شمالی در شمالشرقی ایران و شمالغربی استان خراسان رضوی قرار گرفته است. این شهرستان از جنوب و جنوبشرقی به استان خراسان رضوی، از غرب به شهرستان جاجرم و از شمال و شمال شرق به شهرستانهای بجنورد، شیروان و فاروج محدود میگردد. شهرستان اسفراین بین مختصات جغرافیایی 57 53´ تا 58 07 درجه طول شرقی و 36 31 تا 36 17 درجه عرضی شمالی واقع شده است
نقشه شماره :1 موقعیت شهرستان اسفراین بر روی نقشه
نقشه شماره -2 شهرستان اسفراین به تفکیک بخش و دهستان
