بخشی از مقاله
چکیده
عدم مدیریت صحیح فاضلاب شهری موجب آلودگی گسترده منابع آبی منطقه میگردد. بنابراین رشد و توسعه هرچه سریعتر طرحهای آب و فاضلاب در کشور لازم و ضروری میباشد. این در حالی است که متاسفانه توسعه و ترویج این مسئله مهم در کشور از رشد مناسبی برخوردار نبوده و اغلب پروژههای مربوط به آب و فاضلاب با تاخیرات فراوان و طبیعتا افزایش هزینهها روبرو هستند.
از اینرو شناخت بهتر مهمترین عوامل موثر بر افزایش زمان و هزینه پروژههای آب و فاضلاب از یک طرف و ارائه راهکارهای سازنده جهت برونرفت از این مسئله از طرف دیگر، منجر به بهبود هرچه سریعتر معضل کم آبی در کشور خواهد شد.
در تمامی پروژهها و بهخصوص پروژههای بزرگ تضاد میان بسیاری از اهداف پروژه و معیارهای طراحی مانع از بهبود ارزش پروژه میشوند. مهندسی ارزش با تکیه بر برخورد نظاممند و گروه چند رشتهای میکوشد با ارائه و توسعهی ایدههای خلاقانه این تضادها را کاهش داده و در نهایت موجب افزایش ارزش پروژه گردد. بنابراین شناسایی مهمترین عوامل موثر بر عدم پیشرفت پروژههای آب و فاضلاب و استفاده از مهندسی ارزش، میتواند راهکاری مفید در جهت بهبود وضعیت این پروژهها باشد که در این مقاله به آن پرداخته شده است.
از جمله این راهکارها میتوان به شناسایی و دستهبندی عواملی که در طول فرایند وقت مدیران را هدر میدهند و سپس چارهاندیشی برای برطرف کردن آنها، اولویتبندی فعالیتهای کاری جریان ارزش در سرتاسر سازمان، شفاف و قاطع بودن در طول برنامههای اجرایی و با عوامل اتلاف وقت با حسن تدبیر برخورد کردن و ... اشاره نمود.
.1 مقدمه
پروژههای آب و فاضلاب به عنوان زیرساختهای اساسی و لازم برای زندگی سالم بشر، از گذشته تاکنون، بسیار مورد توجه بوده و با توجه به رشد جمعیت، کشاورزی، صنعت و ... در کشور ما، پروژههای آب و فاضلاب نتوانستهاند همپای آنها رشد کنند. بهطوریکه آلودگی آبهای زیرزمینی و سطحی و بهتبع آن آلودگی آب شرب و کمبود آب شیرین میتواند در آیندهای نهچندان دور تبعات منفی بیشماری را در کشور به همراه داشته باشد.
شناخت هر چه بهتر مهمترین عوامل موثر بر افزایش زمان و هزینه پروژههای آب و فاضلاب از یک طرف و ارائه راهکارهای سازنده جهت برونرفت از این مسئله از طرف دیگر، منجر به بهبود هرچه سریعتر معضل کمآبی در کشور خواهد شد. استفاده از مهندسی ارزش، میتواند پاسخی به این پرسش و راهکاری مفید در جهت بهبود وضعیت این پروژهها باشد.
به دلیل اهمیت تاخیر و ضررهای احتمالی آن در پروژههای مختلف مهندسی، این موضوع همواره مورد توجه بسیاری از محققین بوده است. در بعضی از این تحقیقات میزان تاخیر پروژهها مورد ارزیابی قرارگرفته و در برخی دیگر از تحقیقات به بررسی علل تاخیرات پرداخته شده است. بهطورکلی تاخیرات به دو دسته مجاز و غیرمجاز تقسیم میشوند. این تاخیرات در کشورهای توسعهیافته بیشتر از نوع مجاز که قابلیت پیشبینی اندکی دارند بوده، حال آنکه در کشورهای درحالتوسعه از نوع غیرمجاز میباشند.
بهعنوان مثال در تحقیقی که توسط لیائو و وو انجام شد، وی دریافت که طراحی ضعیف، کوتاهی کارفرما، تغییرات ایجاد شده توسط مالکان، اوضاع جوی، تاخیر در تحویلات، شرایط اقتصادی، افزایش در کمیت و عدم برنامهریزی صحیح دلایل اصلی تاخیر در پروژههای عمرانی به شمار میروند .[1] علاوه بر این، فریم پونگ و همکاران در تحقیقات خود در رابطه با افزایش زمان و هزینه پروژههای آب و فاضلاب، مشکلات طراحی، مشکلات مالی، ساختار و قوانین، کمبود نیروی انسانی و مصالح و تجهیزات را از عوامل اصلی تاخیر در اینگونه پروژهها ذکر نمودهاند
راجو و واسان نیز در تحقیقات خود به این نتیجه رسید که ناشایستگی طراحان و پیمانکاران تغییر مدیران و ابزارهای نامناسب از عمدهترین عوامل ایجاد کننده تاخیر در پروژههای فاضلاب به شمار میروند
اشتراکل و برونر - 2004 - در مطالعات خود، شیوه تصمیمگیری در خصوص مدیریت آب شهری استرالیا را مورد بررسی قرار داده است. در این مطالعه پیشنهاد شده است که یک ارزیابی جامع پایداری نباید تنها بر مبنای شاخصهای استاندارد و یا از پیش تعیین شده و یا حتی یک روش خاص ارزیابی صورت گیرد، بلکه باید تصمیمگیرندگان را مجبور کند تا فرضیات خود را به شکلی آشکارتر ارائه دهند. در این راستا نیاز به تغییر روند تصمیمگیری فعلی میباشد تا تصمیمگیرندگان بتوانند روند تصمیمگیری خود را با شرایط خاص یک پروژه بهنحویکه موردقبول مردم و افرادی که در ارتباط با آن پروژه فعالیت میکنند، تغییر دهند
در تحقیق مشابهی که توسط فایک عزیز صورت گرفت، عواملی همچون ضعف سازمانی، کوتاهی تامین کنندگان مواد اولیه، قوانین دولتی و وجود تاخیر در سیستم حملونقل از جمله مهمترین عوامل موثر تاخیر در پروژههای آب و فاضلاب معرفی و شناسایی شدهاند
در تحقیق دیگری که در سال 2005 انجام شد، عوامل ایجاد کننده تاخیر در پروژههای آب و فاضلاب به شرح ذیل شناسایی شدهاند: برنامهریزی نامناسب پیمانکار، ضعف مدیریت پیمانکار در محل اجرا، تجربه ناکافی پیمانکار، ضعف اعتباری مشتری و پرداخت پس از اتمام، مشکلات پیمانکاران جزء، کمبود مواد اولیه، تامین نیروی کار، در دسترس نبودن تجهیزات مناسب، ضعف ارتباط میان گروههای درگیر در پروژه و اشتباهات عملیات عمرانی
علاوه بر او، سراگ و همکاران، مهمترین علل تاخیر در صنعت ساختوساز را مواد و مصالح، نیروی انسانی، تجهیزات، تامین مالی، تغییرات در طراحی، وابستگیهای دولتی، مسائل مربوط به مدیریت پروژه، شرایط کارگاهی، مسائل محیطی، مناسبات قراردادی و نوع قراردادها ذکر نموده است
پروژههای آب و فاضلاب بهعنوان زیر ساختهای اساسی و لازم برای زندگی سالم بشر، از گذشته تاکنون، بسیار مورد توجه بوده و با توجه به رشد جمعیت، کشاورزی، صنعت و ... در کشور ما، پروژههای آب و فاضلاب نتوانستهاند همپای آنها رشد کنند، بهطوریکه آلودگی آبهای زیرزمینی و سطحی و بهتبع آن آلودگی آب شرب و کمبود آب شیرین میتواند در آیندهای نهچندان دور تبعات منفی بیشماری را در کشور به همراه داشته باشد
اهمیت به سزای پروژههای آب و فاضلاب به دلایلی همچون درگیری مستقیم با سلامتی انسان و لزوم اجرای هرچه سریعتر این زیرساختها و ... سبب گردیده تا بخش عظیمی از سرمایههای کشور - بودجه، نیروی انسانی، تجهیزات و ... - در این صنعت درگیر باشند؛ لذا عدم پیشرفت پروژههای مربوط به آب و فاضلاب بر اساس برنامه زمانبندی و هزینههای پیشبینی شده، موجب هدر رفتن این سرمایههای ملی میگردد. 11] و .[12 در این راستا، استفاده از مهندسی ارزش منجر به ارائه راهکارهایی جهت کاهش هزینه فاز ساخت و کاهش زمان اجرای قسمتهای مختلف پروژههای آب و فاضلاب میگردد.
در این مقاله ضمن تعریف و شناخت مهندسی ارزش، تاریخچه مهندسی ارزش و فرآیند سیستماتیک مهندسی ارزش بیان شده است. همچنین در این مقاله از تحقیق علل اصلی افزایش زمان و هزینه در پروژهها مورد ارزیابی قرار گرفته است. سپس به ضوابط و مقررات حاکم بر انجام مطالعات مهندسی ارزش، میزان اثرگذاری مهندسی ارزش و پیشینه فعالیتها در این زمینه اشاره شده است. بررسی نقش مهندسی ارزش در پروژهها و چگونگی بهبود در زمان و هزینه پروژهها از دیگر اهداف این مقاله است.
.2 بررسی علل افزایش زمان و هزینه پروژهها
افزایش مدت پیمان از مهمترین مشکلات موجود در صنعت ساختوساز کشور میباشد. مقدار این تاخیر با توجه به فضای حاکم بر امور قراردادها، وجود یا عدم وجود اعتبار، تجربه پیمانکاران، تجربه مشاوران، مسائل مربوط به تدارکات، وجود مصالح و عوامل محیطی موجود دستخوش تغییر است. مسئله افزایش مدت پیمان در کشورهای درحالتوسعه، مخصوصا در منطقهی خاورمیانه به دلیل پررنگتر بودن موضوع بسیار موردتوجه است.
ایران بهعنوان یکی از کشورهایی که اکثر پروژههای انجام شده در آن با مسئله تاخیر روبرو هستند از این موضوع مستثنا نیست. در اکثر موارد تاخیر برای پیمانکار به معنای افزایش هزینه بالاسری و تحت تاثیر تورم موجود قرار گرفتن میباشد. حتی با وجود تکنولوژی مدرن امروزی، هنوز تاریخ اتمام پروژهها به دلیل وجود تاخیرات عقب میافتد. تاخیر و افزایش هزینه معمولا در مرحلهی حین ساخت رخ میدهد. هزینه ناشی از تاخیرات ایجاد شده در پروژهها یکی از پرهزینهترین فاکتورهای موجود در پروژهها هستند و در صورت اتمام پروژه در موعد مقرر، تمام قسمتها و گروههای درگیر در پروژه از این مهم بهرهمند خواهند شد.
.1,2 مشکلات تاخیر وارد بر پیمانکار
پیمانکاران مجبور به پرداخت هزینههای بالاسری میباشند. این ضریب مستقل از مدت پیمان بوده، بنابراین هر چه پیمان دچار تاخیر شود هزینه پیمان به دلیل تحمیل هزینههای بالاسری دچار افزایش بها میشود. این تاخیر موجب تحمیل هزینههایی همچون هزینههای استهلاک، هزینههای مستمر تعمیر و نگهداری ماشینآلات و توقف بازدهی اقتصادی ماشینآلات با توجه به ارزش ریالی آنها و توقف سرمایه پیمانکاران، هزینه افت راندمان کاری و سرخوردگی نیروها و کارکنان در پروژههایی که دچار وقفه در اجرا یا تطویل مدت پیمان میگردند، هزینههای ناشی از سلب ظرفیت کاری پیمانکاران در زمان تطویل مدت پیمان، اشغال و امکان حضور در پروژههای جدید و ... میشود.
