بخشی از مقاله
چکیده:
در جنوب، جنوب شرق و شرق شاهرود رخنمونهاي پرکندهاي از مجموعههاي پیسنگی دگرگونی - آذرین به سن اواخر نئوپروتروزوئیک - حدود440 تا 450 میلیون سال - وجود دارد که نمونههاي بارز آن عبارتند از: شترکوه، دلبر، - ماجراد، شمالغرباحمدآباد تا رضا آباد خارتوران و جنوب میامی. در این مجموعهها زونهاي برشی متعددي وجود دارد که سنگهاي با ترکیبات مختلف را تحت تأثیر قرار دادهاند.
در این زونهاي برشی تغییرات کانیشناسی و ساختاري به وضوح قابل مشاهده است. در این مقاله یک زون برشی که سنگهاي گابرودیوریتی نئوپروتروزوئیک کمپلکس شترکوه را تحت تأثیر قرار دادهاست، در پرتو مطالعه فابریکهاي مغناطیسی مورد بررسی قرار گرفته است.
مشاهدات صحرایی، مطالعات میکروسکوپی و بررسی پارامترهاي مغناطیسی پهنههاي برشی مطالعه شده معرّف بروز موارد زیر است: ایجاد برگوارگی بسیار بارز، تفکیک یا تفریق دگرگونی به صورت به نمایش گذاشتن لامینههاي تیره و روشن تفکیک شده، شکستهشدن دانههايکانیها و تبدیلشدن آنها به دانههاي ریزتر - سابگرینشدن - ، تشکیل کانی-هاي نوظهور دما و فشار نسبتاً بالا - مثل گارنت در گارنت آمفیبولیتها - و ظهور ریزساختهاي آمفیبول ماهی و پلاژیوکلاز ماهی و ....
با توجه به پارمترهاي مغناطیسی اندازهگیري شده قطب برگواره مغناطیسی میانگین این زون داراي شیب بسیار کم ونزدیک به افقی است بنابر این برگواره مغناطیسی میانگین آن تقریباً قائم است و در راستاي W٠۶N توسعه یافته است. خطوارههاي مغناطیسی نیز نیز بیشتر به سمت شمالغرب و در راستاي 300 درجه و با شیب حدود 4 درجه همسو گردیدهاند. در ضمن مقدار Km به طور میانگین برابر600 µSI میباشد. این زون برشی چپگرد است و با توجه به شواهد سنگشناسی و کانیشناسی در اعماق پوسته قارهاي به وقوع پیوسته است.
مقدمه:
روش AMS یا بررسی ناهمگنی پذیرفتاري مغناطیسی یکی از روشهاي نوین آزمایشگاهی است که در طی سالهاي اخیر جایگاه ویژهاي را در مطالعات زمین شناسی به خود اختصاص داده است. این روش در شاخه-هاي مختلف علوم زمین به ویژه در مطالعه سازوکار جایگزینی تودههاي آذرین نفوذي مورد استفاده قرار می-گیرد و توسعه کارکرد آن در سایر شاخههاي علوم زمین از جمله مطالعه عناصرساختاري، فابریکهاي دگرگونی و مطالعات زیستمحیطی و ... روزبهروز در حال توسعه است.
این مطالعه نیز به منظور توسعه استفاده از فابریکهاي مغناطیسی در تحلیل عناصرساختاري در زونهاي برشی انجام شده است تا بتوان ضمن بررسی تغییر و تحولات صورت گرفته میزان قابلیت کارایی استفاده از آن در تحلیل روابط ساختاري زونهاي برشی را مطالعه نمود.
روشها و مواد:
براي این منظور یک زون برشی مشاهده شده در سنگهاي گابرودیوریتی نئوپروتروزوئیک کمپلکس شترکوه، جنوب شاهرود، مورد مطالعه قرار گرفته است - شکل . - 1 در محل رخنمون گابرودیوریتها واقع در شرق و شمال شرق روستاي گرگابی زونهاي برشی کم وسعتی به پهناي چند سانتیمتر و طول چند متر مشاهده میشود، که یکی از آنها در جنوب روستاي گرگابی به طور خاص براي این مطالعه مد نظر قرار گرفته است و حفاري به صورت مغزهگیري بر روي آن انجام شده است - شکل 2 الف و ب - . با توجه به مشاهدات صحرایی از بیرون زون برشی تا بخش میانی زون برش تغییرات ساختی قابل توجهی مشاهده میشود، درخارج از زون برش سنگها داراي ساخت گرانولار میباشد. در حاشیه زون برشی دگرشکلی افزایش پیدا میکند و کشیدگی و خرد شدگی برخی از دانهها به وضوحح در مقیاس ماکروسکپی مشاهده میشود.
در بخش میانی زون برشی ساخت سنگ از گرانولار به نماتوبلاستی، پرفیرو پلاستی و پوئیکیلوبلاستی تغییر میکند. برگوارگی به قدري شدید است که ضخامت برگوارهها داراي مقیاس میلیمتري است. در مناطقی که شدت تنش کمتر بوده، سنگهاي گابرودیوریتی به آمفیبولیت شیست تحول پیدا کردهاند و در آنها لامینههاي ظریف غنی از هورنبلند سابگرینشده مشاهده میشود. در بخشهایی که شدت تنش بیشتر بوده علاوه بر ایجاد برگوارگی، تفکیک یا تفریقدگرگونی نیز صورت گرفته و در سنگ نوارهاي تیره روشن تشکیل شده و سنگ منظره گنیسی - ساخت گنیسی - به خود گرفته است
شکل-1 نقشه نشان دهنده راههاي دسترسی به منطقه شترکوه. در تصویر ماهوارهاي موقعیت کلی این مجموعه همراه با محل رخنمون زون برشی - که با کادر قرمز مشخض شده است - نشان داده شده است. پهناي این تصویر معرف حدود 40 کیلومتر مسافت میباشد.
در بخش میانی زون برشی ساخت سنگ از گرانولار به نماتوبلاستی، پرفیرو پلاستی و پوئیکیلوبلاستی تغییر میکند. برگوارگی به قدري شدید است که ضخامت برگوارهها داراي مقیاس میلیمتري است. در مناطقی که شدت تنش کمتر بوده، سنگهاي گابرودیوریتی به آمفیبولیت شیست تحول پیدا کردهاند و در آنها لامینههاي ظریف غنی از هورنبلند سابگرینشده مشاهده میشود. در بخشهایی که شدت تنش بیشتر بوده علاوه بر ایجاد برگوارگی، تفکیک یا تفریقدگرگونی نیز صورت گرفته و در سنگ نوارهاي تیره روشن تشکیل شده و سنگ منظره گنیسی - ساخت گنیسی - به خود گرفته است
شکل-2 الف - تصویري از زون برشی که برگوارگی هاي بسیار مشخص و تفریق یا تفکیک دگرگونی در بخش میانی آن صورت گرفته است، شاخص کمپاس جهت شمال را نشان میدهد. به ضعف یا نبود برگوارگی در خارج از پهنه برشی توجه نمایید. دایرههاي 1 و 2 معرف محیط خارج از زون برش می-باشند، دایرههاي 3 و 4 معرف حاشیه زون برش از دو طرف هستند و دایرههاي 5 و 6 بخش میانی یا مرکزي زون برش را نشان میدهند، ب - تصویري دیگري از این زون برشی که معرف سوي برش چپگرد میباشد. شاخص کمپاس جهت شمال را نشان میدهد. راستاي کلی زون برشی W٠۶N یا 300 میباشد.
بررسیهاي میکروسکوپی نیز موارد فوق را تأیید میکند. سابگرینشدن هورنبلندها و پلاژیوکلازها، توسعه برگوارگی و خطوارگی، ایجاد ریزساختهاي نماتوبلاستی، پورفیروبلاستی - با حضور پورفیروبلاستگارنت - ، پوئی-کیلوبلاستی و پورفیروکلاستی همراه با سابگرینشدن شدید، ایجاد آمفیبول ماهی و پلاژیوکلاز ماهی، اشکال دلتایی و سیگمایی از ویژگیهاي بارز سنگهاي موجود در این زون برشی است
