بخشی از مقاله
چکیده
دریای خزر جزو دریایهای بسته بوده و محیط بسیار مساعدی جهت ایجاد و انتقال آلودگیهای مختلف از جمله انگلی را فراهم آورده است لذا جهت دست یابی به شناخت انگلی ماهیان در این تحقیق انگلهای ماهی سفید وشگ ماهی مورد بررسی قرار گرفتند به این منظور تعداد 10 عدد ماهی سفید و10عدد شگ ماهی در سال 1395 توسط تور پره از پره شهید قاسمی چالوس صید و در مجاورت کپسول هوا به واحد انگل شناسی ایستگاه خیرود حمل گردیدند. نمونه ها پس از زیست سنجی مورد بررسی ماکروسکوپی و میکروسکوپی قرار گرفتند و انگلها با استفاده از کلید شناسایی معتبر شناسایی شدند. از تعداد20عدد ماهی 13 گونه انگل شناسایی شد.
از تک یاخته ای ها انگل اسپور دار Myxobolus، از مونوژن آ Dactylogyrus sp.، Paradiplozoon ، Mazocraes alosae، Octomacrum europaeum، از نماتودها Anisacis، Contraecum از ترماتودهای دیژن Diplostomum spathaceum ،Asymphylodora ، Bunocotyle cingulata، Aspidgaster limacoides، Clinostomum complanatum بیشترین تنوع انگلی با 8 گونه مربوط به ماهی سفید و بیشترین شدت آلودگی داکتیلوژیروس در ماهی سفید با 217 عدد بود. انگلهای مشترک با انسان - زئونوز - کنتراسکوم، آنیزاکیس در شگ ماهی و کلاینوستوموم در ماهی سفید دیده شد. انگل اکتوماکروم برای اولین بار از ماهی سفید گزارش شد.
مقدمه
دریای خزر دریای بسته ای است که 100 گونه ماهی در آن شناسایی شده است برخی از ماهیان منشاء دریایی دارند و برخی نژاد آب شیرین هستند در دریای خزر از شگ ماهیان دو جنس کلیکا - Clupiedae - و شگ ماهی یا پوزانک وجود دارد. از کپور ماهیان در دریای خزر چندین گونه وجود دارد از جمله ماهی سفید. در بررسی حاضر شگ ماهیان گونه برانشینکووی به علت فراوانی در منطقه و قرار گرفتن در زنجیره غذایی ماهیان باارزش و همچنین ماهی سفید به جهت ارزش بالای اقتصادی و فراوانی در صید صیادان محلی 60 - الی 70درصد کل ماهیان استخوانی - ، لزوم بررسی انگلی آنها مورد توجه قرار گرفت که چندین گونه انگل جداسازی و شناسایی شد. ازشاخه میکسوزوآ بیشترین تعداد متعلق به جنس میکسوبولوس بوده است.
در حوزه جنوبی دریای خزر بیش از 15 گونه از این انگل ها شناسایی و گزارش شده است. در حوزه شمالی دریای خزر و کشورهای آسیای میانه محققین روسی مطالعات وسیعی در خصوص شناسایی و طبقه بندی و پراکنش انگلهای میکسوسپورا انجام داده اند. درایران سابقه طولانی ندارد. اولین گزارش در سطح گونه انگل میکسوبولوس آیوباتوس درسال 1359 انجام شده است. در این بررسی انگل میکسوبولس از کلیه ماهی سفید جدا سازی و شناسایی شد.
انگل کنتراسکوم با انسان مشترک بوده ودر تحقیقات محقیقن از کلیه و کبد شگ ماهیان و کپور ماهیان حوزه دریای خزر، آرال و آزوف مشاهده شده است کرم بالغ در معده حواصیل خاکستری زیست می کند. در ایران ار کبد تاسماهی دریای خزر گزارش شده است. لارو کنتراسکوم از روده و محوطه بطنی اردک ماهی انزلی گزارش شده است. لارو در حفره بطنی شیربت و حمری آبهای خوزستان گزارش شده است و در این بررسی نیز از شگ ماهی جدا گردید.
از خانواده کلاینوستوماتیده، جنس کلاینوستوموم در ماهیان آب شیرین ایران به صورت متاسرکر در عضلات ماهی شاه کولی، سیاه ماهی شیرود، آفانیوس از آبگیرهای جنوب تهران، در عضله ماهی شلج و ماهی حمر در حورالعظیم گزارش شده است. از رودخانه شیرود از اکثر ماهیان صید شده، انگل کلاینوستوموم جدا گردید. از خانواده آنیزاکیده، جنس آنیزاکیس به صورت انگل بالغ در روده پرندگان و پستانداران دریایی زیست می کند. اشکال لاروی این انگل در کلیه و کبد و محوطه بطنی ماهیان مبتلا دیده می شوند.. این انگل با انسان مشترک بوده و انسان در مواجهه با انگل، به بیماری آنتریت فلکمون آلوده می شود.
گونه آنیزاکیس کمپلکس از لوله گوارش فیلماهی و لارو این انگل از عضلات ماهی سفید و از محوطه بطنی سوف دریای خزر گزارش شده است. از منورکیده، جنس آسمفیلودورا نیز در روده اسبله و در روده ماهیان سفید دریای خزر و همچنین از گونه کپور سیم دریاچه آرال و سیاه گزارش شد. گونه ماکراستابلوم از روده آمور در سال 1359، سس ماهی سفیدرود و همچنین ماهی بنی حورالعظیم جداسازی شد. اتگل دیپلوستوموم از خانواده دیپلوستومائیده می باشد که در مرحله لاروی، اکثر ماهیان خانواده کپور ماهیان را آلوده می کند.
گونه دیپلوستوموم اسپاتوسئوم که عامل بیماری کوری در اکثر ماهیان می باشد در بررسی حاضر از ماهی سفید گزارش شد. از خانواده اکتوماکریده، جنس اکتوماکروم از انواع کپور ماهیان دریای خزر گزار ش شد. این انگل قبلاً از آبشش ماهی آلبرنوئیدس از رودخانه تجن گزارش شده بود. در این بررسی این انگل برای اولین بار از ماهی سفید گزارش شد. گونه آسپیدوگاستر دامنه وسیع میزبانی دارد و گونههای مختلف خانواده کپور ماهیان را آلوده میکند. در حوزه دریای بالتیک، آزوف و خزر یافت شده و در ایران از ماهی سفید و ماهی بنی حورالعظیم گزارش شده است.
از خانواده هالیپژیده، انگل جنس بونوکوتیل از روده ماهی سوف رودخانهای، در آبهای شیرین بالتیک و از ماهی سوف آزاد اطلس و برخی گونههای شگ ماهیان گزارش شده است. از خانواده مازوکریده جنس مازوکراس در ماهیان ایران از آبشش شگ ماهی گزارش شده است. این انگل از اکثر ماهیان گونه آلوزا در روسیه نیز شناسایی شده است.
جنس پارادیپلوزوئن تاکنون از انواع ماهیان آب شیرین کشور و از آبشش ماش ماهی، شاه کولی در حوزه بالتیک دریای سیاه و دریای خزر گزارش گردیده است . - Gussev, 1985 - در ایران این انگل از آبشش ماش ماهی نیز شناسایی شد . انگل جنس داکتیلوژیروس - شکل - 6 در آبشش و پوست اکثر ماهیان پرورشی و وحشی تاکنون گزارش شده است. در ایران از سال 1328 بررسی و شناسایی داکتیلوزیروس توسط بایخوفسکی آغاز شد.. مخیر چهار گونه از این انگلها را از ماهیان بومی رودخانه کرخه معرفی کرد.
مواد و روشها
تعداد 20 عدد ماهی سفید و شگ ماهی از پره، در سال 1395، صید و به آزمایشگاه ایستگاه تحقیقاتی خیرود منتقل شدند و طول و وزن آنها اندازه گیری شد. کلیه ها، برانش ها و دستگاه گوارش و چشم ماهی و باله ها با قیچی جدا و داخل پلت محتوی سرم فیزیولوژی گذاشته شد. انگل ها بوسیله قطره چکان و پنس جدا و پس از شستشو در سرم فیزیولوژی با استفاده از فرمالین % 4 تثبیت شدند. برای شناسایی آنها پس از رنگ آمیزی با روش کارمن آلوم و آزوکارمین و تکیاخته ها از آمینیوم پیکرات استفاده شد. جهت شناسایی جنس و گونه انگلها، از کلید شناسایی معتبر از قبیل Bychowsky و همکاران - 1949 - و - 1985 - Gussev استفاده گردید.
نتایج و بحث
در طی بررسی از تعداد 20 عدد ماهی، 13 جنس و گونه انگل از گروههای مختلف تک یاخته های اسپور دار، ،منوژنها، دی ژنها، آسپیدوگاسترآ، نماتودها تا حد جنس و گونه شناسایی گردیدند - جدول . - 1 از تک یاخته های اسپور دار، انگل میکسوبولوس از کلیه ماهی سفید جداسازی و شناسایی گردید. اکثر ماهیان خانواده کپور ماهیان را آلوده میکند. یک گونه از این انگلها میکسوبولوس سربرالیس می باشد که در ماهیان قزل آلا بیماری چرخشی را سبب می گردد.
در بررسی حاضر انگل منوژن داکتیلوژیروس و پارادیپلوزوئون و اکتوماکروم اروپئوم، از ماهی سفید جداسازی گردید که این انگل ها به حالت تجمع زیاد در آبشش ماهیان، صدمات زیادی وارد کرده و گاهاً در بچه ماهیان سفید باعث تلفات می شود. از آبشش شگ ماهی انگل مازدوکراس شناسایی شد که مختص خانواده شگ ماهیان میباشد. در این بررسی انگل داکتیلوژیروس %100ماهی سفید را آلوده نموده بود و در یک مورد 271 عدد انگل در یک قطعه ماهی مشاهده شد. انگل اکتوماکروم در ماهی سفید برای اولین بار گزارش می شود.
از نماتودهای جدا شده از شگ ماهی در این بررسی، کنتراسکوم و آنیزاکیس جدا شده که مشترک با انسان می باشند. از ترماتودهای دیژن انگل دیپلوستوموم جدا شده در هر دو ماهی مشترک بود و آلوده شدن ماهی سفید احتمالاً در زمان مهاجرت به رودخانه بوده است. آلودگی شگ ماهی به خاطر تغذیه از بچه ماهیان مبتلا به دیپلوستوموم می باشد. آسیمفلودورا وکلاینوستوموم جدا شده از ماهی سفید در این بررسی، شدت زیادی نداشتند. انگل کلاینوستوموم با انسان مشترک بوده و در اکثر ماهیان رودخانه اطراف محل بررسی، مشاهده شد و در انسان بیماریهای کیست حنجره ایجاد می کند .در بررسی مشخص شد بیشترین تنوع انگلی مربوط به ماهی سفید با 8 گونه انگل بود.
