بخشی از مقاله
چکیده
انتشار و کسترش بیماریها، ایجاد تلفات و کاهش تولید درمزارع پرورش ماهیان دریایی در سالهای اخیر اهمیت بسیار زیادی یافته است. مشکلات اصلی توسط تعداد زیادی از عوامل بیماریزای عفونی نظیر باکتریها، ویروسها، انگلهای تک یاخته ای و پریاخته ای و عوامل بیماریزای غیرعفونی تغذیهای و محیطی نظیر بلوم جلبکی و افزایش آلاینده ها ایجاد میشود. منافع اقتصادی و اجتماعی دست اندرکاران صنعت آبزی پروری ماهیان دریایی در قفس و توسعه پایدار آن در کشور مستلزم توجه به رکن دوم آبزی پرور ی مسئولانه یعنی موضوع بهداشت و بیماری های آبزیان می باشد.
برای جبران کمبود تولیدات ماهیان پرورشی دریایی، توصیه سازمان جهانی بهداشت دام - OIE - و سازمان غذا و خواربار جهانی - - FAO، افزایش سطح مدیریت بهداشتی در مزارع بر پایه روش های بهینه آبزی پروری - - GAP و روشهای بهینه بهداشتی - GHP - می باشد. در این مقاله به فعالیتهای تخصصی لازم جهت جلوگیری از ریسکهای پیش بینی نشده بروز بیماریها و استفاده موثر از الگوهای موفق در این امر شده است.
مقدمه
خسارات اقتصادی ناشی از بیماری های آبزیان در جهان از مهمترین چالش های فراروی کشورهای پیشگام در عرصه پرورش ماهیان دریایی در محیطهای محصور بوده و تبعات سیاسی ،اقتصادی و اجتماعی ناشی از آن بحران های جدی ایجاد کرده است. روند توسعه این صنعت در کشور و عدم توجه کافی به ضوابط و معیارها و زیر ساخت های مدیریت بهداشتی، میتواند زمینه ساز بروز آسیب های جدی شده و هر از چند گاهی امکان بروز همه گیری در مزارع پرورش ماهیان دریایی در قفسهای شناور آبهای شمال و جنوب کشور وجود دارد - مهرابی،. - 1393
مواد و روشها
با بررسی اطلاعات روند توسعه فعالیتهای آبزی پروری در برنامه های توسعه اقتصادی-اجتماعی کشور در قفسهای دریایی، نیاز کشور به برنامه ریزی منسجم و مدون، پردازش هدفمند و انجام اقدامات اصولی در جهت کاهش زیان های احتمالی ناشی از بیماریهای ماهیان دریایی مورد تحلیل قرار گرفته و راهکارهای کلی بهبود مدیریت کلان بهداشت و پیشگیری از بیماریهای ماهیان دریایی پرورشی در قفسهای شناور دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان بر شمرده شده است.
نتایج و بحث
بر اساس گزارشات رسمی منتشره توسط سازمان جهانی بهداشت دام - The World Organization for Animal Health, - OIE میزان خسارات وارده ناشی از بروز بیماریها در واحد های پرورشی آبزیان، بطور میانگین در جهان حدود %25 از ارزش کل تولیدات میباشد . - OIE, 2018 - در ایران با توجه به آمار سازمان دامپزشکی کشور، خسارات ناشی از بیماریهای آبزیان در محدوده 12-10 درصد ارزش تولیدات، برآورد شده است.
طبق گزارش سازمان دامپزشکی در سال 1396 در نتیجه بروز سه مورد اپیدمی استرپتوکوکوزیس در ماهیان سی باس مزارع پرورش ماهیان دریایی در قفسهای استان هرمزگان بیش از 47000 عدد از ماهیان تلف شده اند، در همین سال حدود 900/000 ماهی سی بریم مزرعه ای در هرمزگان بعلت عدم رعایت ضوابط حمل و نقل، تلف شده اند و در یک مرکز تکثیر ماهیان خاویاری استان گیلان حدود 28000 ماهی سیبری وارداتی در اثر سندرم استرس کیسه شنا تلف گردیده اند.
پایین بودن کارآیی تولید و بالا بودن هزینه ها، چنانچه همراه با تهدیدات ناشی از بیماریهای عفونی و غیر عفونی باشد، صنعت آبزی پروری دریایی را با بحرانهای شدید مواجه خواهد ساخت و در صورت عدم اجرای برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت مدیریت بهداشتی و پیشگیری از بیماریهای مذکور، این خساراتاحتمالاً در آینده فزونی یافته و تبعات نامطلوب اقتصادی، اجتماعی فراوانی را در پی خواهند داشت.
عدم توفیق تولیدکنندگان در بازپرداخت بدهی های معوق خود به بانک ها، ورشکستگی و تعطیلی برخی از مراکز پرورش ماهیان دریایی کشور، بیکاری، فقر، کاهش درآمدها، توسعه نیافتگی در مناطق روستایی و کاهش قدرت سرمایه گذاری از جمله آثار نامطلوب بروز بیماریها، تلفات و معدوم سازی ماهیان پرورشی در آینده می باشد - مهرابی و همکاران . - 1397
ایجاد هماهنگی بین دستگاههای متولی امر تولید ماهیان پرورشی دریایی در قفسهای شناور در کشور نظیر سازمان شیلات ایران، سازمان دامپزشکی، سازمان نظام دامپزشکی، سازمان نظام مهندسی کشاورزی، موسسات آموزشی و تحقیقاتی، سازمانهای بیمه، اتحادیه ها و سایر دست اندرکاران مرتبط درکشور الزامی است - مهرابی و همکاران . - 1397
جهت به حداقل رساندن و حذف احتمال ورود و انتشارعوامل بیماریزای خطرناک به مزارع پرورش ماهیان دریایی میتوان با انجام نظارت و پایش مستمر جهت تشخیص سریع آلودگیهای احتمالی به عوامل مهاجم بیماریزا ی قابل انتقال از طریق آب، ماهیان، ناقلین، حاملین ، غذای ماهی، افراد ، وسایل حمل و نقل و سایر عوامل محیطی قابل ورود به مزرعه، کنترل گسترش آنها و ریشه کن کردن عامل بیماریزای مربوطه اقدامات لازم را بعمل آورد - مهرابی و همکاران . - 1394 پیاده سازی ایمنی زیستی مبتنی بر حفظ بهداشت، ایمنی و محیط زیست، یا همان سیستم HSE و انجام اقدامات لازم برای تجزیه و تحلیل خطرات و اجرای عملیات بهینه بهداشتی و عملیات بهینه آبزی پروری در مراکز تکثیر ماهیان دریایی و مزارع پرورش در محیطهای محصور دریایی، اقدامات اساسی انجام داد.
- مهرابی و همکاران . - 1397 اقدامات مورد نیاز برای توسعه پایدار این صنعت شامل برنامه ریزی جهت هماهنگی و تشکیل ستاد اجرایی مدیریت بحران و وضعیت اضطراری بیماریهای ماهیان پرورشی دریایی، تدوین برنامه های منظم و تشکیل کمیته ملی بهداشت و بیماریها، تدوین ساختارهای مناسب توسعه فعالیت اتحادیه ها و بخش خصوصی در مدیریت کلان عرصه های تولید و فروش ماهیان پرورشی دریایی با رعایت اصول بهداشتی، تضمین کیفیت و سلامت محصول، بررسی وضعیت موجود بهداشت و بیماریهای مهلک ماهیان پرورشی در محیطهای محصور در آبهای شمال و جنوب کشور، تهیه فهرست ملی بیماری های ماهیان پرورشی دریایی، شناسائی و ثبت کانون های آلوده می باشد.
استاندارد سازی و اصلاح شرایط عملیات بیمه گری وارزیابی خسارت در مزارع پرورش ماهی در قفس، تجزیه و تحلیل ریسک و نظارت کامل بر تهیه نهاده های ماهیان پروشی از مبدا تا مقصد،اصلاح و بروز رسانی قوانین، مقررات و ضوابط مرتبط با بهداشت و بیماریهای ماهیان پرورشی، بهبود برنامه های پایش و مراقبت، گزارش و ردیابی دقیق بیماریها، اصلاح و بهبود شرائط قرنطینه، صدور گواهی بهداشت و سلامت ماهیان پرورشی، برنامه ریزی و نیاز سنجی آموزشهای کوتاه مدت در سطح کارگران، کارشناسان، مزرعه داران و آموزشهای تخصصی کارشناسان و دامپزشکان دست اندرکار صنعت تکثیر و پرورش ماهیان دریایی، ایجادآزمایشگاهها و کلینیک های مجهز بهداشت، در سطوح محلی، استانی و ملی با حمایت بخش خصوصی و اتحادیه ها از دیگر اقدامات مورد نیاز این صنعت است.
