بخشی از مقاله
چکیده:
کانسار اسکارن آهن صاحب در 16 کیلومتری شمالباختر بخش صاحب، در شهرستان سقز و در استان کردستان قرار دارد. این محدوده از نظر تقسیمات زمینشناسی- ساختاری در پهنهی دگرگونی - ماگمایی سنندج- سیرجان قرار گرفته است. بر اساس نقشه زمینشناسی چاپان، سنگهای دولومیتی سازند سلطانیه، ماسهسنگهای لالون، سنگ آهکهای پرمین و کرتاسه، به همراه تودههای نفوذی با ترکیب مونزودیوریت، گرانودیوریت تا مونزوگرانیت واحدهای اصلی این منطقه را تشکیل میدهند.
سنجش از دور به عنوان یکی از ابزارهای نوظهور در زمینه پایش زمین مطرح است بطوریکه توسعه تصویربرداری فضایی و مزیتهای خاص آن نسبت به سایر روشها، کاربرد این تصاویر در مطالعات زمین را روز افزون نموده است. هدف از انجام این پژوهش، شناسایی تفکیک انواع دگرسانیها با استفاده از تصاویر چندطیفی سنجنده LANDSAT و مطالعات صحرایی است.
به منظور پردازش تصاویر ماهوارهای، از روش نسبتهای باندی و باندهای 751، 541، 421 در این منطقه استفاده شده و براساس آن، پهنههای دگرسانی آرژیلیک، پروپیلیتیک و سریسیتیک در منطقه مورد مطالعه شناسایی شدهاند. علاوه بر آن، از تکنیکهای تحلیل مولفههای اصلی و نسبت باندی برای بارزسازی مناطق دارای اکسید آهن در این منطقه استفاده شده است.
مقدمه:
اطلاعات با ارزشی که از تصاویر ماهوارهای در کمترین زمان ممکن نسبت به دیگر روشهای اخذ اطلاعات زمینشناسی و اکتشافی حاصل میشود، اهمیت استفاده از این روش در اکتشاف کانسارها را بیش از پیش آشکار ساخته است - پیرنظر و زندکریمی، . - 1394 نقشهبرداری از کانیهای موجود در مناطق دگرسان از مهمترین کاربردهای دورسنجی در اکتشاف مواد معدنی است.
در واقع بهترین روش برای مطالعات پیجویی در مناطق صعبالعبور و غیر قابل دسترس، استفاده از مطالعات دورسنجی است. نقشههای تهیه شده با این روش، امروزه مبنای خوبی برای تهیه نقشههای زمینشناسی، زمینشناسی ساختمانی، زمینشناسی اقتصادی و دگرسانی در مقیاسهای مختلف است - علوی-پناه، . - 1380 در چندسال گذشته مطالعات گستردهای جهت پیجویی و اکتشاف مواد معدنی با استفاده از مطالعات دورسنجی انجام شدهاند.
منطقهی مورد مطالعه در استان کردستان و در باختر شهرستان سقز واقع است. این منطقه در چهارگوش 1:250000 مهاباد - افتخارنژاد، - 1355 و بخشی از ورقه زمینشناسی 1:100000چاپان - خلقیخسرقی، - 1378 قرار دارد که وسعتی حدود 4 کیلومترمربع را دارا است. هدف از انجام این پژوهش مشخص کردن دگرسانیهای موجود در منطقه و شناسایی مناطقی است که میتوانند مستعد کانهزایی باشند.
بحث و روش تحقیق:
کانسار اسکارن آهن صاحب در حدود 16 کیلومتری شمالباختر بخش صاحب شهرستان سقز، در استان کردستان قرار دارد. این کانسار از نظر تقسیمات زمینشناسی- ساختاری در پهنهی سنندج- سیرجان قرار گرفته است. براساس مطالعات انجام شده و نقشه زمینشناسی منطقه مورد مطالعه - شکل - 1، واحدهای آهکی پرمین و آهکی و شیلی کرتاسه، به همراه تودههای نفوذی با ترکیب مونزودیوریت، گرانودیوریت و مونزوگرانیت، واحدهای اصلی این منطقه را تشکیل میدهند. کانهزایی آهن در منطقهی مورد مطالعه بهصورت عدسی شکل و رگه- رگچهای در مرز تودهی نفوذی با واحدهای کربناته روته و واحدهای شیلی و کربناتی کرتاسه تشکیل شده است.
جایگزینی تودهی مذکور سبب شده تا نهشتههای کربناته- تخریبی موجود در حاشیه جنوبی آنشدیداً دستخوش پدیده دگرگونی مجاورتی قرار گیرند و باعث تشکیل اسکارن در این منطقه شود. کانهزایی آهن در این منطقه بیشتر در واحدهای مرمری و هورنفلسی - اگزواسکارن - و به مقدار کمتر در درون توده نفوذی - اندواسکارن - تشکیل شده است. پهنههای اسکارنی تشکیل شده در این منطقه شامل پهنههای گارنت اسکارن، گارنت پیروکسن اسکارن، پیروکسن اسکارن، اپیدوت اسکارن، مرمر و اسکارن کانهدار است.
کانیشناسی در ناحیه معدنی شامل کانیهای مگنتیت، کالکوپیریت، پیریت، مالاکیت و آزوریت بههمراه کانیهای باطله از جمله گارنت، دیوپسید، اپیدوت، کلریت و کلسیت میباشند. براساس یافتههای این تحقیق میتوان اظهار داشت که کانسار صاحب از کانسارهای آهن نوع اسکارن کلسیک بوده و حجم اصلی کانهزایی در داخل سنگ میزبان - اگزواسکارن - روی داده است.
در این پژوهش از تصاویر ماهوارهای سنجنده لندست، جهت مطالعه و شناسایی مناطق دگرسان شده استفاده شده است. تصاویر با کمک نرم افزار ENVI5.3 مورد پردازش قرار گرفتهاند - شکل . - 2 سپس جهت انجام تصحیحات اتمسفری از روش کالیبراسیون نسبی بازتاب متوسط داخلی استفاده شده و جهت شناسایی دگرسانی موجود در منطقه، از روش نسبت باندی استفاده شده است.
در طیف انعکاسی کانیهای مختلف در تصاویر لندست کانیهای رسی و آلونیت بیشترین انعکاس را در محدوده باند 5 و بیشترین جذب را در محدوده باند 7 دارا هستند - کاظمی و کدخدایی، . - 1395 کانیهای اکسیدی و هیدروکسیدی آهن نیز نظیر هماتیت، گوتیت، ژاروسیت بیشترین جذب را در محدوده باند 3 و بیشترین انعکاس آنها در محدوده باند 1 قرار دارد.
بنابراین باندهای 5 و 7 برای بازسازی کانیهای رسی و باندهای 1 و 3 برای اکسیدهای آهن ثانویه و مجموع این کانیها در اکتشاف پهنههای گوسان و دگرسانی کانیهای رسی از اهمیت خاصی برخوردار است. جهت شناسایی پهنههای دگرسانی در تصویر لندست منطقه، پس از انجام برخی از تصحیحات از جمله تصحیح اتمسفری و رادیومتریکی، باندهای مختلف تصویر با یکدیگر ادغام شده و ترکیبات رنگی کاذب بر روی باندهای مختلف ساخته شد.
بارزسازی پوششگیاهی منطقه
در مباحث اکتشاف معدنی و زمینشناسی، بارزسازی پوشش گیاهی بخاطر انطباق طیفی با یکسری کانیها مانند کانیهای رسی یا واحدهای آرژیلیکی بسیار مهم میباشد. در این پژوهش، بعد از استفاده از تکنیک - Normalized Difference Vegetation Index - NDVI پوشش گیاهی منطقه شناسایی شد. در تصویر NDVI پوشش گیاهی به رنگ سیاه و در تصویر رنگی مربوط به همین ناحیه، پوشش گیاهی با انطباقی 100 درصدی به رنگ آبی دیده میشود - شکل . - 3
