بخشی از مقاله
چکیده
توده گرانیتوئیدی گپدان در 50 کیلومتری شمال غرب شهرستان زاهدان واقع شده و بخشی از زون جوش خورده سیستان محسوب می شود. در این منطقه انواعی از سنگهای دگرگونی ناحیهای حضور دارند که در مجاورت تودههای گرانیتوئیدی زاهدان- سراوان دچار دگرگونی مجاورتی شدهاند. آمفیبولیتها یکی از مهمترین سنگهای دگرگونی ناحیهای که در حاشیه جنوبی و جنوب غربی توده گرانیتوئیدی گپدان، رخنمون دارند.
بر اساس دادههای شیمیکانی، ترکیب پلاژیوکلازهای موجود در آمفیبولیتها در محدوده آندزین واقع شده و آمفیبولها نیز در گروه کلسیک قرار میگیرند و از نوع اکتینولیت تا مگنزیوهورنبلند هستند. فشارسنجی براساس مقدار آلومینیوم موجود در آمفیبولهای مورد بررسی، بیانگر تشکیل این کانیها در فشار 2/20 کیلوبار است. برای تعیین دمای تشکیل آمفیبولها نیز از دو روش - 1 - پرشدگی منطقهی A توسط عناصر Na و K و - 2 - فرمول T=25.3*P+645.9 استفاده شد. بر اساس روش اول مشخص شد که آمفیبول های در دمای حدود 678 تا 720 درجه سانتی گراد متبلور شده اند. بر اساس روش دوم دما بین 646 تا 701 درجه سانتی گراد بدست آمد.
مقدمه
منطقه گپدان بخشی از پهنه جوش خورده سیستان در شرق ایران است. این پهنه، پیامد فرورانش سنگ کره اقیانوسی سیستان به زیر بلوک افغان و در نهایت برخورد بلوکهای لوت و افغان و بسته شدن اقیانوس سیستان میباشد . پهنه جوش خورده سیستان متشکل از سنگهای رسوبی و دگرگونی ناحیهای درجه پایین است که به وسیله تودههای گرانیتوئیدی زاهدان - سراوان در زمان ائوسن - الیگوسن دچار دگرگونی مجاورتی در حد رخساره هورنبلند- هورنفلس شده است . - Camp et al., 1982 ; Sadeghian., 2004 - لایههای آمفیبولیتی عضوی از سکانس سنگهای دگرگونی ناحیهای زاهدان هستند.
این سنگها دارای تنوع ترکیبی بوده و محتوای کانیشناسی آنها در نقاط مختلف اندکی متغیر است که این تغییرات همراه با تغییر در سنگهای دربرگیرنده آمفیبولیتها رخ میدهند. به طور کلی میتوان گفت که آمفیبولیتها به صورت میان لایه در بین سنگهای متاپلیتی قرار گرفتهاند که شامل بیوتیت شیست میباشند. با توجه به حضور پورفیروبلاستهای هورنبلند سبز و پلاژیوکلاز در اکثر نمونههای برداشت شده، میتوان اظهار داشت که این سنگها در فشارهای متوسط تشکیل شدهاند. با توجه به اینکه مطالعات خاصی بر روی این سنگها صورت نگرفته، لازم است با مطالعهی دقیق آنها، نقش این سنگها بر تاریخچه دگرگونی منطقه مشخص شود.
موقعیت جغرافیایی و زمین شناسی
منطقه گپدان با وسعت 110 کیلومتر مربع در استان سیستان وبلوچستان و در شمال غرب شهرستان زاهدان، درمسیر جاده زاهدان-کرمان و بین طول های " 60° 22 ' 30 تا 60°30 ' 00" شرقی و عرض های " 29°37 ' 00 تا " ' 00 29°47 شمالی واقع شده است. منطقه مورد بررسی به همراه سنگهای دگرگونی دربرگیرنده آن، بخشی از زون جوش خورده سیستان می باشد - شکل1 الف و ب - که درجنوب شرقی ایران، بین بلوک های لوت و افغان قرار دارد.
مواد و روشها
در این پژوهش، نخست نمونه برداری دقیقی از آمفیبولیتهای گپدان صورت گرفت. مقاطع نازک از این نمونهها تهیه شد و با کمک میکروسکوپ پلاریزان تحقیقاتی مدلOlympus BX51P مورد بررسی قرار گرفتند و پس از آشنایی با ویژگیهای کانیشناسی و سنگشناسی، یک مقطع از سنگهای میزبان توده بهمنظور آنالیز نقطهای انتخاب و به آزمایشگاه مایکروپروب دانشگاه اسلو در کشور نروژ، ارسال شد . در این پژوهش، 11 نقطه از کانیهای سازنده سنگ میزبان، مورد آنالیز قرار گرفت. شرایط آنالیز شامل، ولتاژ شتابدهنده 15 کیلو ولت، شدت جریان 20 نانو آمپر، زمان شمارش 10 ثانیه و دقت آنالیز 0/01 درصد وزنی بوده است.
پتروگرافی
مطالعات سنگ نگاری شامل مشاهدات صحرایی و مطالعات میکروسکوپی میباشد. آمفیبولیتها در حاشیه جنوبی و جنوب غربی توده گرانیتوئیدی گپدان، رخنمون دارند. اغلب سنگهای شیستی منطقه از نوع بیوتیت شیست میباشند و در مقاطع میکروسکوپی بافت لیپیدوبلاستیک به خاطر ردیف شدن بیوتیتها و بافت نماتوبلاستیک به دلیل ردیف شدن کانیهای سوزنی مثل آمفیبول را نشان میدهند - شکل2 الف و ب - . کانیهایی که در این سنگها مشاهده میشود شامل کوارتز، بیوتیت، آمفیبول و پلاژیوکلاز میباشد.
