بخشی از مقاله
چکیده
دورسنجی یکی از سریعترین ، کم هزینه ترین و مفید ترین روشهاي مورد استفاده در پی جویی و اکتشاف مواد معدنی مخصوصا ذخایر مس پورفیري است که معمولا با زونهاي آلتراسیون در اطراف خود همراه میباشند. این زونها علاوه بر تسهیل پیجویی هاي صحرایی، با استفاده از روشهاي مختلف دور سنجی قابل تشخیص و شناسایی میباشند. محدوده مورد بررسی در این مطالعه داراي پتانسیل ذخایر مس پورفیري تشخیص داده شده و لذا با استفاده از روشها و تکنیکهاي مختلف دورسنجی مورد بررسی قرار گرفته است.
بدین منظور بویژه از روش واگرایی اطلاعات طیفی - Spectral Information Divergence – SID - و سایر روشهاي رایج دورسنجی از جمله تکنیک نسبتهاي باندي - - Band Ratios، ترکیبهاي رنگی کاذب - False Color Composites - و ..... استفاده شده است. داده هاي مورد استفاده، تصاویر ماهوارهاي سنجنده ASTER بوده که با اعمال تکنیکها و روشهاي مختلف دورسنجی و تجزیه و تحلیل نتایج بدست آمده، مناطق مستعد کانیسازي مس، شناسایی و نقشه برداري شد. نتیجه این تجزیه و تحلیلها معرفی دو منطقه جهت مطالعات بعدي بوده است. خوشبختانه پس از بازدیدهاي صحرایی انجام شده، علاوه بر مشاهده زونهاي دگرسانی ، کانیسازي مس در شکل کانی کالکوپیریت، مالاکیت مشاهده شد.
مقدمه
دورسنجی علمی است که به طور مستقیم با نحوه تعامل سنگ یا کانی با موج الکترومغناطیس ساطع شده از خورشید و یا سایر منابع گسیل این موج بستگی دارد. امروزه با پیشرفت روز افزون تجهیزات و روش هاي مرتبط با دورسنجی، قابلیت اعتماد به نتایج حاصله از تکنیک هاي دورسنجی را افزایش داده است . سنجنده ASTER که بر روي سکوي TERRA نصب شده است، در سال 1999 آغاز به مخابره تصاویر نمود.
این سنجنده شامل 14 باند در محدوده هاي طول موجی مختلف شامل 3 باند در محدوده مادون قرمز نزدیک و مرئی - 0.52-0.86 µm - ، 6 باند در محدوده مادون قرمز با طول موج کوتاه - 1.6-2.43 µm - و 5 باند در محدوده مادون قرمز حرارتی - 8.125-11.65 µm - ، تصاویري را از سطح زمین برداشت و به پایگاه هاي زمینی خود ارسال میکند . - Abrams,2002 - علاوه بر قدرت تفکیک طیفی مناسب این سنجنده خصوصا در محدوده مادون قرمز با طول موج کوتاه - SWIR - ، تفکیک مکانی مناسب این سنجنده نیز سبب بهبود دقت استفاده از تصاویر این سنجتده شده است.
ذخایر مس پورفیري به دلیل همراه بودن با زونهاي آلتراسیون و قابلیت شناسایی بسیار عالی این زونها توسط تکنیک هاي دورسنجی باعث شده که از آنها جهت پی جویی هاي اولیه به منظور شناسایی مناطق مستعد کانی سازي استفاده شود. زون هاي مرتبط با کانی سازي مس پورفیر عبارتند از : پروپلیتیک ، آرژیلیک و فیلیک. هر زون دگرسانی کانیهاي مربوط به خود را دارد. از کانیهاي موجود در مناطق دگرسانی مرتبط با این ذخایر میتوان بیوتیت، مونت موریونیت، کائولن، اپیدوت و موسکویت را نام برد - معصومی-. - 1390
روش نسبت باندي از تکنیک هاي رایج مورد استفاده در مطالعات دورسنجی است. اساس این روش تقسیم مقادیر موجود در دو باند از یک سنجنده بر یکدیگر و ایجاد تصویر هدف در قالب یک تصویر سیاه و سفید - gray scale - میباشد. نحوه انتخاب باندهاي مورد نظر جهت نسبت گیري بدین صورت است که با توجه به شکل طیف انعکاسی مربوط به هر کانی ، باندهایی که شامل بیشترین و کمترین میزان انعکاس توسط کانی یا سنگ مورد نظر باشند را بر هم تقسیم نموده و در تصویر حاصله نقاط روشن نقاط هدف میباشند.
چون تصاویر حاصله تصاویري تک باندي هستند میتوان با نسبت دادن یکی از رنگهاي اصلی قرمز-سبز-آبی - R-G-B - به هر تصویر حاصل از نسبت باندي یک ترکیب رنگی کاذب - False Color Composite-FCC - جهت بررسی بهتر بدست آورد. جهت جداسازي و تفکیک زونهاي آلتراسیون علاوه بر روش هاي فوق میتوان از روشهاي طبقه بندي نظارت شده - Supervised classification - نیز استفاده کرد.
یکی از روشهاي طبقه بندي روش واگرایی اطلاعات طیفی - Spectral Information Divergence-SID - است. این روش الگوریتمی مشابه روش نقشه بردار زاویه طیفی - Spectral Angle Mapper-SAM - دارد با این تفاوت که به جاي تعیین حداکثر زاویه تمایز بین ویژگی هاي هر پیکسل با طیف مرجع، حد آستانه تمایز - divergence threshold - تعیین میشود.
منطقه مورد مطالعه
محدوده مورد نظر واقع در شمال غرب شهر بیرجند و حد فاصل مسیر بیرجند-خوسف، در بخش شمالی روستاي تقاب قرار گرفته است. واحدهاي سنگی رایج در این محدوده شامل لیستوینیت، دونیت، پلاژیوگرانیت، داسیت، داسیت آندزیت و تناوب توف هاي آندزیتی و مارن و رسوبات عهد حاضر، میشود.
روش مطالعه
نسبتهاي باندي وترکیب رنگی کاذب
براي تفکیک نواحی شامل کانیهاي رسی و سریسیت، اپیدوت، کلریت و کلسیت با استفاده از نسبت باندي هاي 4 به 5 و 4به 8 و 4 به 9 و نسبت دادن هر کدام از این نسبت ها به یکی از سه رنگ اصلی - به ترتیب آبی، سبز و قرمز - یک تصویر رنگی کاذب جهت شناسایی مناطق دگرسان شده بدست آمد. در این تصویر مناطق حاوي کانیهاي رسی و سریسیت به رنگ سفید و زون دگرسانی پروپلیتیک به رنگ سبز مشاهده میشود - معصومی،رنجبر-. - 1390
روش واگرایی اطلاعات طیفی - Spectral Information Divergence-SID -
یکی از روشهاي طبقه بندي طیفی است که با استفتده از اندازه گیري میزان واگرایی پیکسل نسبت به طیف مرجع اقدام به طبقه بندي و جداسازي پیکسلها میکند. هر چه میزان واگرایی پیکسل کمتر باشد شباهت آن به کانی مورد نظر بیشتر است . - ENVI 4.8,help - به منظور جداسازي زونهاي دگرسانی کانیهاي مرتبط با هر نوع دگرسانی را تعیین نموده و با استفاده از طیف موجود در کتابخانه نرمافزارها و یا طیف اندازهگیري شده در آزمایشگاه و بکارگیري روش SID مناطق دگرسانشده را تفکیک می نماییم. به این منظور کانیهاي کائولینیت و مونت موریونیت - زون آرژیلیک - و موسکویت - زون فیلیک - و اپیدوت - زون پروپیلتیک - انتخاب شد - هاشمی تنگستانی- - 1384 و از تصویر حاصله از طبقه بندي محدودههاي مستعد شناسایی شد.
