بخشی از مقاله
خلاصه
ایجاد یک کسب و کار الکترونیکی و هم چنین ماندگاری در بازارهای الکترونیکی نیازمند توجه و عنایت بیشائبه به پیشنیازهای این تکنولوژی از جمله زیرساختهای مورد نیاز در این مسیر است. این زیرساختها برای هر کسب و کاری که در محیط اینترنت انجام میشود، صرفِ نظر از مدل کسب وکار آن، باید در محیط پیرامون آن وجود داشته باشد.
لذا در این پژوهش با بررسی تحقیقات پیشین و با سنجیدن وضعیت ایران زیرساختهای عمومی مورد نیاز استقرار و توسعه کسب وکارهای اینترنتی در ایران را: قانونی-حقوقی، فنی-ارتباطات، فرهنگی-آموزشی و اقتصادی-تجاری معرفی نموده است. درنهایت بمنظور تعیین ضریب اهمیت هریک از این ابعاد از تجزیه و تحلیل آنتروپی شانون استفاده گردیده که بر این اساس، زیرساخت فنی و ارتباطات بعنوان مهمترین فاکتور در توسعه کسب و کارهای اینترنتی در ایران شناخته شده است.
.1 مقدمه
کسب و کارهای اینترنتی به شرکتهای کوچک و متوسط اجازه رقابت با همتای بزرگترشان را میدهد. در واقع، تحقیقات نشان داده است که مزایای مهم و قابل توجهی بوسیله شرکتهای کوچک و متوسط در استفاده از کسب و کارهای اینترنتی در سازمانهایشان بدست میآید. از جمله این مزایا میتوان به کاهش هزینه ها، افزایش فروش و توانایی دستیابی به بازارهای جهانی اشاره کرد.
جهت استقرار و نهادینه شدن کسب و کارها در حوزه فضای مجازی، بایستی پارهای ملزومات و پیشنیازها موجود باشد که شامل یکسری شرایط و عوامل مساعد محیطی و یکسری ویژگیهای مناسب در ساختار بنگاهها و سازمانهای فعال در این زمینه میباشد. دسته اول که به صورت عمده ناشی از تصمیمگیری سیاستگذاران کلان اقتصاد میباشد برای بنگاهها حالت برونزا دارد، یعنی خارج از کنترل آنهاست.
ولی دسته دوم حالت درونزا دارد و آنها با ایجاد تحولات استراتژیک در ساختار تولید یا عرضه خدمات میتوانند به استانداردهای مطلوب دست یابند اما نکته حائز اهمیت در تحقیقات این حوزه آن بوده است که تاکنون صرفا به عوامل داخلی کسب و کار همچون نحوه درآمدزایی، ایجاد ارزش و منابع یا قابلیتهای درونی کسب و کارهای اینترنتی توجه شده است در حالیکه در این مقاله توجه و تمرکز بر روی عوامل بیرونی توسعه کسب و کارهای اینترنتی همچون زیرساختهای تکنولوژیکی، حقوقی و ... میباشد.
از اینرو در ادامه سعی میگردد تا با مرور مطالعات صورت پذیرفته در زمینه زیرساختهای موردنیاز جهت استقرار و توسعه کسب و کارهای اینترنتی، ابعاد این زیرساختها را مشخص و سپس با استفاده از روش تجزیه و تحلیل آنتروپی شانون ضریب اهمیت هریک از این ابعاد را در توسعه اینگونه کسب و کارها در ایران مشخص نماید.
.2 مروری بر مطالعات پیشین
مطالعات و بررسیهای انجام شده نشان میدهد که هر کشور به منظور توسعه کسب وکارهای اینترنتی در سطوح مختلف، مدلهایی تدوین نموده است که بررسی این مدلها لایههای مورد نیاز اینگونه کسب و کارها را مشخص و دید بهتری نسبت به توسعه کسب وکارهای اینترنتی بدست می-دهد. توربان - 2010 - 1؛ چارچوبی از تجارت الکترونیک را ارائه داده که در این مدل 4 لایه؛ مدیریتی، زیرساختهای فنی - که شامل: زیرساخت پیغام رسانی و توزیع اطلاعات، مطالب چندرسانهای و شبکه انتشار، زیرساخت شبکه و زیرساخت مبادله - ، سرویسهای حمایتی و کاربردی برای تجارت الکترونیک در نظر گرفته شده است.
در مطالعه دیگری زواس - 1996 - 2؛ یک چارچوب سلسله مراتبی از مدل تجارت الکترونیک در 7 لایه ارائه نموده که در این مدل زیرساختها را فقط زیرساخت فنی در نظر گرفته و منظور از آن ابزارهای مورد نیاز برای پیاده سازی تجارت الکترونیک است. در مدل چافی - 2002 - 3؛ 5 لایه - لایه برنامه های کاربردی و سرویس های کسب و کار، لایه نرم افزارهای سیستم، لایه انتقال و شبکه، لایه ذخیره سازی فیزیکی، لایه داده و محتویات - برای زیرساخت تجارت الکترونیک در نظر گرفته شده است.
در معماری مدل تجارت الکترونیک دامیکو - 2002 - 4؛ لایههای در نظر گرفته شده برای تجارت الکترونیک - سرویسهای شخصی، سرویسهای ارائه، مدیریت دادهها، پردازش مبادلات، سرویسهای مدیریت، سرویسهای زیرساخت - میباشند. در مدلهای بررسی شده، به جز در مدل توربان، منظور از زیرساختها، فقط زیرساخت فنی است. در مقالات و کتابهای مختلف دستهبندیهای مختلفی برای زیرساختهای مورد نیاز کسبوکارهای اینترنتی بیان شده است.
این دستهبندی-های مختلف ناشی از دید متفاوت و تعریفهای گوناگونی است که در حوزهی اینگونه کسب و کارها وجود دارد. عبداالله زاده - - 1381؛ در کار تحقیقاتی خود زیر ساختهای مورد نیاز برای تجارت الکترونیک را: بستر مدیریتی، بستر فنی، بستر قانونی–حقوقی، بستر نیروی انسانی، بستر فرهنگی- اجتماعی معرفی نموده است. پروژه متا - - 1384؛ پروژه مطالعه امکان سنجی تجارت الکترونیک ایران که توسط وزارت بازرگانی در سال 84 ارائه گردیده است، زیرساختهای مورد نیاز برای تجارت الکترونیک را: زیر ساختهای فنی، فرهنگی-اجتماعی، زیر ساخت حقوقی، وضعیت اقتصادی و لجستیک شناسایی نموده است.
باقریاصل - - 1391؛ زیر ساختهای تجارت الکترونیک را زیر ساخت: فنی و ارتباطی، حقوقی، فرهنگی، مدیریتی–ساختاری و مالی بیان نموده است. رحیمیپور - - 1391؛ زیرساختهای تجارت الکترونیک را زیرساخت تکنولوژی و ارتباطات، زیرساخت اقتصادی، زیرساخت اجتماعی- سیاسی، زیرساخت فرهنگی و آموزشی و زیرساخت حقوقی و قانونی دستهبندی نموده است.
پاریاب - - 1392؛ زیر ساختهای تجارت الکترونیک را امنیت واعتماد، فنی و ارتباطی، حقوقی و قانونی، آموزش و مهارتهای انسانی، اقتصادی و تجاری معرفی مینماید. واحد اطلاعات اقتصادی مؤسسه اکونومیست - 2010 - 5؛ معروف بهEIUیکی از نهادهای پیشگام در عرصه تحلیلهای صنعتی و اقتصادی جهان است در ارزیابی EIU، شاخصهایی که برای برآورد آمادگی الکترونیکی بهکار میروند در شش گروه طبقهبندی نموده است: زیرساخت فناوری و ارتباطی، محیط کسب وکار - اقتصادی- سیاسی - ، محیط اجتماعی- فرهنگی، محیط حقوقی، چشم انداز و قوانین دولتی، پذیرش مردم.
با بررسی مطالعات مرور شده مشاهده میگردد که هر کدام جنبهای از زیرساختهای مورد نیاز کسب و کارهای اینترنتی و به تبع آن تجارت الکترونیک را در بر میگیرند اما دستهبندی جامعی از این زیرساختها که تمامی جنبههای پیش روی کسب و کارهای فعال در حوزه فضای مجازی را در بر بگیرد صورت نگرفته است. از اینرو در این پژوهش سعی میگردد تا زیرساختهای مورد نیاز جهت استقرا و توسعه کسب وکارهای اینترنتی را دستهبندی و ضریب اهمیت هر کدام از این زیرساختها در استقرار و توسعه کسب و کارهای اینترنتی را مشخص نماید.
.3 روش تحقیق
انتخاب روش تحقیق مناسب به هدفها، ماهیت و موضوع مورد تحقیق و امکانات اجرایی بستگی دارد. بمنظور تشریح بیشتر روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش سعی گردیده تا فرآیند آن در قالب شکل 1 به تصویر کشیده شود.
جهتگیریپژوهش
رویکرد پژوهش
استراتژیهای پژوهش
اهداف پژوهش
افق زمانی
شیوه گردآوری
شیوه تحلیل دادهها
در ادامه تلاش میگردد تا فرآیند پژوهش حاضر تشریح گردد:
1-3 جهتگیری پژوهش
همانگونه که در شکل بالا نشان داده شده است، نوع جهتگیری پژوهش که در برخی کتب از آن تحت عنوان طبقهبندی تحقیقات بر حسب هدف نام برده میشود - خاکی، 1382؛ سرمد و دیگران ، - 1380 از نوع »تحقیقات توسعهای« میباشد چرا که در این تحقیق هدف توسعه و بهبود زیرساختهای مورد نیاز جهت توسعه مدلهای کسب و کار اینترنتی از طریق بررسی نظریههای قبلی و سپس تایید، تعدیل یا رد آنها میباشد. رویکرد پژوهشی این تحقیق از نوع »تطبیقی « میباشد چرا که از طریق مطالعه، بررسی و مقایسه های مختلف - رویکرد تطبیقی - مدل مفهومی پیشنهادی ارائه گردیده است.
استراتژی پژوهشی این تحقیق که در برخی از کتب - سرمد و دیگران، - 1380 با عنوان "نحوه گردآوری دادهها« و در برخی از کتب دیگر - خاکی، - 1382 با عنوان » روش تحقیق« از آن نام برده میشود از نوع»تحلیل محتوا« میباشد. از طریق تحلیل محتوا که برای توصیف عینی، منظم و کمی محتوای ارتباطات با هدف نهایی تفسیر دادهها بکار میرود آثار گروهی از محققان حوزه توسعه مدلهای کسب و کار اینترنتی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و سپس با تعیین خطوط اصلی اندیشه آنها و تلفیق و دسته بندی آثار آنان، مولفههای کامل و جدیدی پیشنهاد گردیده است - سرمد و دیگران، . - 1380
تحقیق حاضر را میتوان از نوع توصیفی نیز دانست چرا که در این تحقیق به توصیف دقیق زیرساختهای مورد نیاز توسعه کسب و کارهای اینترنتی و دسته بندی آنها پرداخته شده تا محققان دیگری که میخواهند در این زمینه به تحقیق بپردازند دید جامعی نسبت به این موضوع داشته باشند. افق زمانی تحقیق حاضر از نوع تک مقطعی میباشد. شیوههای گردآوری داده در این تحقیق مطالعات کتابخانهای بوده و از روش تجزیه و تحلیل آنتروپی شانون1 جهت پردازش اطلاعات بدست آمده از طریق تحلیل محتوا استفاده گردیده و به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSSwin و اکسل استفاده گردیده است.
در روش تجزیه و تحلیل آنتروپی شانون، محتوای پیامها بطور نظام دار و کمی توصیف میشوند، از این رو این روش را میتوان روش تبدیل داده-های کیفی به دادههای کمی قلمداد کرد. این روش نگاه جدیدی به بحث پردازش دادهها در مبحث تحلیل محتوا داشته و بسیار قویتر و معتبرتر نسبت به روشهای دیگر عمل میکند - دانایی فرد و دیگران، - 1383 برای استفاده از الگوریتم آنتروپی شانون ابتدا بایستی پیام را برحسب مقولهها به تناسب هر پاسخگو در قالب فراوانی شمارش نمود. سپس با استفاده از رابطه 1 مقدار عدم اطمینان حاصل از هر مقوله - - E j محاسبه میگردد.
