بخشی از مقاله
چکیده:
چابکی پارادایمی نوین است که به دنبال موفقیت در سود، سهم بازار، و جذب مشتری در بازارهای رقابتی متلاطم بوده و موثر برعملکرد سازمان ها است و نحوه پاسخ به این تلاطم می تواند یک استراتژی موفق را رغم بزند. موضوع اساسی این پژوهش بهبود عملکرد سازمان با تکیه بر استراتژی چابکی می باشد. تحقیق از نظر هدف، کاربردی و روش جمع آوری اطلاعات توصیفی پیمایشی است.
داده ها از طریق پرسشنامه جمع آوری گردید. جامعه آماری کارکنان شرکت شیشه ایمنی وحدود 500 نفر بوده وطبق جدول جرسی و مورگان حجم نمونه حدود 217 است. روش نمونه گیری، احتمالی از نوع تصادفی ساده بوده. نتایج حاصل نشان داد که چابکی استراتژیک بر یاد گیری سازمانی، اتحاد درون سازمانی و عملکرد سازمانی تاثیر مثبت دارد. همچنین استراتژی تولید چابک بر عملکرد سازمانی تاثیر مثبت دارد. اما استراتژی تولید چابک بر حفظ مشتری و عملکرد مالی تاثیر گذار نمی باشد.
1 مقدمه
چابکی پارادایمی جدید در محیط تولید است. محیط تولید چندین انتقال - از صنعت دستی، به تولید انبوه و اکنون جدیدترین نمونه کامل یعنی چابکی - را پشت سر گذاشته و بیشتر به واسطه خواسته های مطلوب جهت حفظ برتری در یک محیطدائماً درحال تغییر به وجود آمده و به وسیله اندازه های کوچک، مدولار و تولید اطلاعات گرانبها جایگزین شده است. چابکی به دنبال پیروزی و موفقیت در سود، سهم بازار، و به دست آوردن مشتریان در بازارهای رقابتی است که بسیاری از کمپانیها به علت اینکه این بازارها مراکز متلاطمی هستند از ورود به آن بازارها هراسان هستند.
برای چابکی نهایتی فرض نمی شود، و نقطه ای وجود ندارد که کمپانی یا یک شخص سفر به چابکی را کامل کرده باشد. چابکی به طور دائم به عملکرد پرسنل و سازمان، ارزش محصول و خدمات، و تغییر دائم در زمینه فرصتهای حاصل از جذب مشتری توجه می کند و مستلزم آمادگی دائم برای روبه رو شدن با تغییرات بنیادی و سطحی است و کمپانی های چابک همیشه برای یادگیری هر چیز جدیدی که باعث افزایش سودآوری ناشی از بهره گیری از فرصتهای جدید می شود، آماده اند.
انتقال به چابکی با فرض به اشتراک گذاری بازارهای سودده همراه با اطلاعات و خدمات کامل تعدیل می شود و محصولات متناسب با نیازهای مشتریان مشخص شکل دهی می شود. قابلیت سوددهی این محصولات مبتنی بر استراتژیهای بازاریابی و قیمت گذاری است که خود مبتنی بر ارزش دریافت شده از مشتری است. از این رو چابکی پارادایمی تاثیرگذار بر بهبود عملکرد سازمان ها در فضای رقابتی در حال تغییر است.
از آنجایی که تمام تئوریسین های معروف علم اقتصاد و کسب کار در دنیای امروز، دانش تعریف شده را رمز نهایی و مزیت رقابتی برای سازمان های مدرن می داند، هر روشی و یا مدلی که بتواند ارتقای دانش و سپس توزیع آن را شکل دهد، به عنوان رمز موفقیت سازمان های امروزی دنیا مطرح است. در این شرایط که پاسخگویی به نیاز های پیچیده و متغییر مشتریان و همچنین کسب و حفظ مزیت های پایدار از الزاماتی است که هر سازمان، اعم از دولتی و غیر دولتی باید دنبال آن باشد، برخورداری از دانش و اطلاعات روزآمد به عنوان منابع اصلی مزیت های رقابتی محسوب می شوند.
بنابر این ، مدیریت سازمان ها باید با تکیه بر دانش برتر، اتخاذ تصمیمات معقول تر در موضوع های مهم و نیز بهبود عملکرد های مبتنی بر دانش را پیدا کنند تا بتوانند با تکیه بر سازکارهای تکنولوژیک و نوآوری مناسب به عملکرد مطلوب در شرایط محیطی سراسر تغییر دستیابند. عملکرد سازمان ها در شرایط محیطی متغیر و کسب مزیت رقابتی در چنین محیطی به ویژه در سازمان های تولیدی یک موضوع اساسی و حائز اهمیت می باشد - زنجیرچی و همکاران، . - 1392 سرعت و انعطاف پذیری محور اصلی مفهوم چابکی را تشکیل می دهند.
به منظور این که سازمان ها به سرعت و با انعطاف پذیری عمل کنند، نیازمند به کارگیری فناوری ها و سیستم های اطلاعاتی به روز ، سرمایه گذاری بر روی کارکنان دانشی ، انسجام در فرآیندهای کسب و کار ، هم سو شدن با اشکال مجازی سازمان، همکاری داخلی و خارجی و دستیابی به زنجیره ی عرضه ی یکپارچه هستند. می توان چابکی سازمانی را به عنوان ترکیب فرآیندها، ویژگی های سازمانی و کارکنان سازمان با فناوری پیشرفته در نظر گرفت. چابکی ، توانایی سازمان را در ارایه ی محصولات و خدمات با کیفیت بالا افزایش می دهد و بدین ترتیب برای افزایش توان رقابتی سازمان مهم است . چابکی ممکن است به عنوان شایستگی محوری دانسته شود. یعنی تجربیات و دانشی که سازمان را به تحقق نتایج اساسی و بنیادی قادر می سازد .
نگرش های چابکی بر حرکت های پیشگیرانه به موقعی تاکید دارد که برای ایجاد و دستیابی به فرصتهای بازار یا متزلزل ساختن حرکت های رقبا طراحی می شوند. چابکی می تواند به دنبال ایجاد بازارهای جدید یا تعریف مجدد روش کسب و کار باشد. - زنجیرچی، . - 1389 هدف پژوهش حاضر شناسایی شاخص های موثر بر استراتژی تولید چابک و ارتباط آن با عملکرد سازمانی می باشد.
از این رو با توجه مسائل مطرح شده اهمیت و ضرورت دستیابی به چابکی سازمانی در شرایط کنونی با توجه به محیط های رقابتی سراسر در حال تغییر بر هیچ کس پیچیده نیست. سازمان های کنونی در تلاشند تا استراتژی تولیدات چابک را به منظور پاسخگویی به نیاز های در حال تغییر مشتریان در سازمان نهادینه نمایند. اما سوال اساسی این است چنین ساز وکاری می تواند به عملکرد مطلوب سازمانی بیانجامد، به عبارت دیگر شاخص های موثر بر استراتژی تولید چابک کدامند؟ و چه ارتباطی با عملکرد سازمانی دارند؟
2 مبانی نظری و فرضیه های تحقیق
1-2 استراتژی تولید چابک
واژه چابک در فرهنگ لغت، به معنای حرکت سریع، چالاک، فعال و چابکی توانایی حرکت به صورت سریع و آسان و قادر بودن به تفکر به صورت سریع و با یک روش هوشمندانه است، ریشه و و زادگاه چابکی، ناشی از تولید چابک است و تولید چابک مفهومی است که طی سالهای اخیر عمومیت یافته و به عنوان استراتژی موفق توسط تولید کنندگانی که خودشان را برای افزایش عملکرد قابل ملاحظه ای آماده می کنند، پذیرفته شده است.
در چنین محیط، هر سازمانی باید توان تولید همزمان محصولات متفاوت و طول عمر کوتاه، طراحی مجدد محصولات، تغییر روش های تولید و توان واکنش کارآمد به تغییرات را داشته باشد. در صورت داشتن چنین توانمندی هایی به آن بنگاه تولیدی، سازمان چاپک اطلاق خواهد شد - آقایی و محمدی، . - 1394 تولید چابک مفهومی است که طی سالهای اخیر عمومیت نیافته و توسط تولیدکنندگانی که خود را برای افزایش عملکرد آماده می کنند، به عنوان استراتژی موفق پذیرفته شده است. هدف سیستم تولید چابک قراردادن شرکت جلوتر از رقبای آن است.
تولید چابک در محیط رقابتی امروز نوعی توانایی در شرکت ایجاد می کند تا بتواند به تغییرات سریع بازار پاسخگو باشد. سازمان های تولیدی چابک محصولاتی با کیفیت بالا، بدون اشکال، با زمان انتظار کوتاه، همراه با ارتقا و قابلیت شکل دهی مجدد تولید می کنند تولید چابک یک استراتژی کسب و کار هدفدار است که شرکت را باتوجه به توانمندیهایش برای موفقیت در قرن بیست و یکم آماده می سازد. صنعت تولید همواره در شرف تغییر پارادایم بوده است. این تغییر از صنعت دستی به تولید انبوه سپس به تولید ناب و در عصرحاضر به تولید چابک درحال گذار بوده است.
قبل از آنکه نخستین تلاشهای فورد برای مونتاژ خودروهایش در سال 1903 شروع شود، تولید به صورت دستی و با ابزارآلات ساده اما انعطاف پذیر انجام می گرفت. تا اینکه در بهار 1913 در کارخانه ای جدید واقع در هایلند پارک دیترویت خط متحرک مونتاژ شروع به کار کرد. فورد طی مقاله ای در سال 1926 اصطلاح تولید انبوه را مطرح و سیستم ابداعی خود را تولید انبوه نام نهاد. دیگران شیوه او را »فوردیسم« نامیدند. اوج شکوفایی تولید انبوه دهه 1950 بوده است. این دهه شاهد پیشرفت های زیادی ازجمله بالا رفتن سطح زندگی مردم و شکوفایی اقتصاد آمریکا بود - آقایی و محمدی، . - 1394 استراتژی های تولید چابک به شرح زیر می باشد:
الف . رویکرد تولید: ظرفیت تولید بسیار منعطف جهت پاسخگویی نوسانات تقاضا.
ب . رویکرد کنترل موجودی: نگهداری موجودی اطمینان جهت برآورد تقاضاهای پیش بینی نشده.
ج . رویکرد زمان تحویل: کاهش بسیار زیاد در موعد تحویل، حتی اگر موجب افزایش هزینه شود.
د . رویکرد تامین مواد: انتخاب تامین کننده بر مبنای کیفیت، انعطاف پذیری و سرعت عمل.
ه . رویکرد حمل و نقل: انتخاب روش های حمل و نقل سریع و قابل اطمینان - آقایی و محمدی، . - 1394
2-2 عملکرد سازمانی
عملکرد، فرایندی است که برای ارزیابی پیشرفت به سوی دستیابی به اهداف تعیین شده، مشتمل بر اطلاعاتی در مورد کارایی تبدیل محصولات و خدمات ارائه شده و میزان رضایتمندی مشتریان، دستاوردها و اثربخشی فعالیتها در راستای اهداف مشخص آنها می باشد. ارزیابی عملکرد از جمله بهترین راه های به دست آوردن اطلاعات برای تصمیم گیری در سازمان هاست، به همین جهت همواره در هر دوره زمانی، نیاز به اندازه گیری عملکرد سازمان در مدیران حس می شده است.
برای انجام فعالیت ارزیابی عملکرد در سازمان ها درقدم اول باید شناخت کافی از سازمان داشته باشیم یعنی فعالیت های مختلف در سازمان انتخاب شده مورد بررسی قرار گیرد. در مرحله دوم مدل و انواع سیستم های ارزیابی عملکرد، کاربردهای ویژه در سازمان، انواع روش های تدوین شاخص ها و ارزیابی عملکرد کارکنان، نظام های انگیزشی را باید مورد بررسی و پژوهش قرار دهیم.
سپس ارزیابی و مقایسه بین رو ش شناسی های مختلف و در نهایت انتخاب بهترین روش را در دستور کار قرار دهیم. در قدم سوم شاخص های ارزیابی عملکرد را تدوین می کنیم که در این مرحله پس از تایید نظام اولیه، شاخص های مورد نیاز جهت ارزیابی عملکرد تهیه خواهد شد. سپس ارتباط بین شاخص ها در سازمان مورد بررسی قرار گرفته، شناسنامه هایی جهت شاخص ها تهیه می شود .
اما نظام های سنجش عملکرد سنتی و مبتنی بر حسابداری باقی مانده از عصر صنعتی، نتوانسته است عملکرد واقعی سازمان ها را نشان دهد، زیرا آن ها فقط بر بعد مالی سازمان تاکید می کردند که این بعد در دنیای کنونی هرگز مزایای رقابتی پایداری برای سازمان ایجاد نمی کند. لذا سازمان ها به نظامی نیاز خواهند داشت تا علاوه بر اندازه گیری تمامی ابعاد سازمان، میزان موفقیت سازمان را نیز در دستیابی به رسالت و چشم انداز خود اندازه گیری کند.
این نظام باید همچنین بتواند مدیران سازمان را در برنامه ریزی و تصمیم گیری های راهبردی یاری کند - چهارسوقی، . - 1385 در بعد سازمانی، ارزیابی عملکرد معمولا مترادف با اثربخشی، میزان دستیابی به اهداف و برنامه ها با ویژگی کارآمد بودن فعالیت ها و عملیات است. از این رو به طور کلی اهداف ارزیابی عملکرد سازمانی را می توان در سه مورد زیر خلاصه کرد:
الف. تقویت حس برنامه ریزی، پاسخگویی، مشارکت ، و شفافیت عملکرد ها
ب. شناسایی نقاط قوت و ضعف عملکرد ها
ج. تکامل، تعالی و بهینه سازی مستمر عملکرد در مجموع هدف نهایی ارزیابی عملکرد را می توان بهبود اثربخشی سازمانی دانست - برزگر، . - 1388
3 پیشینه پژوهش و فرضیه های تحقیق
شین و همکاران - 2015 - به بررسی اثر استراتژی تولید چابک و عملکرد سازمانی با تکیه بر اثر پاسخگویی محیطی پرداختند آنان چابکی سازمانی را با مفاهیمی چون یادگیری سازمانی، تکنولوژی منعطف ، همکاری در نوآوری وچابکی داخلی عملیاتی نمودند. آنان نشان دادند چابکی سازمانی به بهبود عملکرد سازمانی می انجامد. هچنین دریافتند پاسخگویی محیطی نیز به عملکرد مطلوب سازمان ها منجر شده و این متغیر اثر میانجی گری در رابطه چابکی و عملکرد دارد.
ناوارو و همکاران - 2015 - به بررسی رابطه فرایند دانش و عملکرد مالی با تکیه بر چابکی سازمانی پرداختند آنان نشان دادند فرایند دانش شامل کسب دانش ، گفتمان مبتنی بر دانش در سازمان ، و مدیریت دانش است و در این میان چابکی سازمانی وابسته به فرایند دانش بوده و به طور مستقیم و غیر مستقیم باعث بهبود عملکرد مالی سازمان می شود. رضابخش و همکاران - 1394 - در مطالعه خود به بررسی ارتباط فراموشی سازمانی با چابکی و عملکرد سازمان پرداختند.
آنان نشان دادند فراموشی سازمانی به معنی توانایی سازمان در جلوگیری از فراموشی اطلاعات اساسی در سازمان با چابکی سازمانی رابطه داشته و چابکی سازمانی به بهبود عملکرد سازمانی منجر می شود. زنجیرچی - 1389 - به بررسی نقش فناوری در دستیابی به چابکی سازمانی پرداخته و نشان می دهد که چابکی سازمانی تابعی از فناوری اطلاعات، فناوری محصول و فناوری تولید است. تحقیقاتی که پیش از مطالب فوق بیان شده بود برخی از سوالات به وجود آمده در ذهن را پاسخ داد اما برخی از این سوالات بدون پاسخ ماند که در قالب فرضیه های تحقیق پیش رو مطرح گردید. به عبارتی با توجه به تحقیقات انجام شده فرضیه ها و مدل تحقیق به شرح زیر می باشند:
فرضیه اول: استراتژی تولید چابک بر ظرفیت تکنولوژی تاثیر مثبت دارد. فرضیه دوم: استراتژی تولید چابک بر همکاری در نوآوری تاثیر مثبت دارد. فرضیه سوم: استراتژی تولید چابک بر یادگیری سازمانی تاثیر مثبت دارد. فرضیه چهارم: استراتژی تولید چابک بر اتحاد درون سازمانی تاثیر مثبت دارد. فرضیه پنجم: استراتژی تولید چابک بر عملکرد سازمانی تاثیر مثبت دارد.
