بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف شناسایی شبکه مفهومی زیبایی بر اساس نوعی بررسی مفهومشناختی در آیات قرآن تنظیم گردیده که عبارت است از فهم معناي یک مفهوم از طریق بررسی مفاهیم مربوط به آن، به طوري که جنبههاي مهم و اختصاصی آن مفهوم و همچنین روابطش با دیگر مفاهیم آشکار شود.
براي تأمین هدف کلی فوق، مراحل مفهومشناسی واژگان زیبایی و زیبانمایی، شناسایی جایگاه واژگان، شناسایی روابط مفهومی میان واژگان و در نهایت استنباط مفاهیم کلیدي زیبایی و زیبانمایی صورت پذیرفته است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و جامعهي آماري شامل آیات قرآن کریم، تفاسیر و نیز کتب معتبر لغوي و نمونهگیري این پژوهش از نوع نمونهگیري هدفمند بوده است. از این پژوهش این نتایج حاصل شد که در قرآن کریم مفاهیم زیبایی - و زیبانمایی - به شدت در هم تنیده هستند.
در واقع مصداق زیبایی - و زیبانمایی - ، در عین حال میتواند خود مولّد - عامل - ، معلول و یا متقارن با زیباییهاي دیگر - و زیبانمایی - نیز باشد. به عبارتی زیبایی - و زیبانمایی - در حلقههاي متوالی مدام رشد و توسعه پیدا میکند و مرتبه به مرتبه افزون تر میشود. این مفاهیم مولّد - زیبایی یا زیبانمایی - ، به عنوان مفاهیم کلیدي برگزیده شدند. پرکاربردترین مفاهیم مشترك روابط ایجابی یا سلبی واژگان زیبایی و زیبانمایی که در این پژوهش احصا شده عبارتند از دو مفهوم مقابل ایمان و کفر.
.1 مقدمه
زیبایی شناسی قرآن کریم در ساختاري منظم که میان مفاهیم مختلف به شکل سازمانیافتهاي ارتباط برقرار است؛ قابل درك میباشد. بر این اساس مفاهیم قرآن کریم در یک نظام معنی شناختی قرار دارند.
بنابراین براي کشف معنا، علاوه بر روشن ساختن جایگاه واژه در فرهنگ لغت و قرآن، باید واژه را در حوزه اي از واژه هاي دیگر و در ترکیب میان کلمات جستجو کرد و شبکه مفهومی آن را به دست آورد
با این روش ضمن نمایش میدان هایی از مفاهیم، هر یک با موضوعات دیگر مرتبط شده و مراد الهی از کلام وحیانی دریافت میگردد . این روش توسط توشیهو ایزوتسو1993 - م - 1371/، پژوهشگر قرآنی نیز مورد استفاده قرار گرفته است. وي با استفاده از شبکه پیچیدهاي از ارتباطات چند جانبه میان کلمات، به دنبال یافتن نگرشی جامع و سازمانیافتهاي از مفاهیم قرآن بوده است
بیشتر مقالات در زمینه زیباییشناسی قرآن مربوط به حوزههاي زبانی، بیان و بلاغت، داستانها و مثلهاي قرآنی و نیز موسیقیایی هستند اما با دقت نظر در مقالاتی که به حوزه واژگان زیبایی و نیز مفاهیم مرتبط با زیبایی در قرآن کریم پرداختهاند و مرتبط به موضوع پژوهش حاضر میباشند، این نتایج بدست آمد:
در این مقالات مباحث واژهشناسی زیبایی در قرآن کریم و نیز بیان پدیدهها و نشانههاي زیبایی-
شناختی در کلام وحی، زیباییهاي محسوس و معقول در قرآن مطرح گردیده و البته تا حدي بحث زیبانماییها تحت عنوان آسیبشناسی زیبایی در قرآن کریم و عوامل تزیین زشتیها و پوشاندن زیبایی-ها، تسویلات نفس و تزیینات شیطان نیز در آنها مورد بحث قرار گرفته است.
در این زمینه میتوان به مقالات خرقانی - 1387 - با عنوان »مفاهیم زیباییشناختی در قرآن«، همو 1388 - و - 1390 با عنوان »قرآن کریم جشمهسار زیباییشناسی«، شاهپسند - 1388 - با عنوان »آسیب شناسی زیبایی ها در پرتو وحی«، شریفی - 1387 - با عنوان »زیباییها و زینتها از منظر قرآن مجید« و عادلی مقدم - 1383 - با عنوان »مصداقهاي زیبایی در نگاه قرآن کریم« اشاره کرد.
بحث بعدي که در مقالات مورد توجه بوده؛ ضرورت فرایند معناشناسی زیبایی در قرآن کریم و استخراج ساختار هندسی آیات قرآن میباشد به عنوان مثال میتوان به مقالات ایازي - 1385 - با عنوان »اصول و مبانی زیباییشناسی قرآن کریم« و مطیع - 1385 - با عنوان »مبانی زیباییشناسی در قرآن، قرآن به مثابه نظریهپردازي زیبایی« اشاره کرد اما کشف منظومه مفهومی از معناي زیبایی در قرآن کریم صرفأ بر اساس بررسی ترکیبات توصیفی منتخب بدست آمده که در مقاله پژوهشی حسین زاده و دیگران - 1391 - با عنوان »وجوه تربیتی مفهوم زیبایی در ترکیبات وصفی قرآن و دلالتهاي آن در تعلیم و تربیت« مشهود است و فراتر از آن اقدامی صورت نگرفته است.
جنبه نوآوري پژوهش حاضر را نسبت به این مقالات میتوان چنین ذکر کرد که در این مقاله سعی بر آن بوده که ضمن شناسایی واژگان زیبایی و نیز زیبانمایی و جایگاه این واژگان، شبکه مفهومی زیبایی در قرآن براساس روابط مفهومی میان واژگان تشکیل شود
