بخشی از مقاله
چکیده
امروزه بهرهوری بیشتر بهعنوان یک دیدگاه فکری و یک نگرش و طرز تفکر برای استمرار پیشرفت مطرح است و در عمق معنای خویش، نگرشی برای عقلانی کردن فعالیتها است. بزرگترین اثبات عصر مدرن، تغییر است. جهان پیرامون ما پیوسته در حال تغییر و دگرگونی است. بهرهوری نیروی انسانی اهمیت بسیار زیادی در سازمانها دارد و باید توجه ویژهای به این موضوع شود.
مسائل پیش روی این موضوع برای سازمان زیاد است، ازجمله این مسائل میتوان به مشخص نبودن تأثیر دقیق هر عامل بر بهرهوری نیروی انسانی کل سازمان اشاره کرد. مشکلات جوامع انسانی و سازمانها روزبهروز پیچیدهتر شده و حل آنها نیازمند تفکر جامعتر و در نظر گرفتن جمیع جوانب است. دادههای حاصل از پرسشنامه با استفاده از مدلسازی ساختاری تفسیری، تحلیل و در 9 سطح در یک شبکه تعاملی ترسیم شد که درنتیجه شاخص »فرهنگ سازمان« در بالاترین سطح قرار گرفت. همچنین، قدرت نفوذ و میزان وابستگی این شاخصها نسبت به هم در ماتریسقدرتِ نفوذ-وابستگی، موردبررسی قرار گرفت.
مقدمه
مسئلهی اصلی مدیریت صحیح منابع انسانی، شناخت عوامل مؤثر بر عملکرد این منابع است . انسان یکی از عوامل اثرگذار بر تعیین بهرهوری سازمانها است.
بهرهوری نیروی انسانی اهمیت بسیار زیادی در سازمانها دارد و باید توجه ویژهای به این موضوع شود. مسائل پیش روی این موضوع برای سازمان زیاد است، ازجمله این مسائل میتوان به مشخص نبودن تأثیر دقیق هر عامل بر بهرهوری نیروی انسانی کل سازمان اشاره کرد؛ مسئله دیگر مشخص نبودن تأثیر هرکدام از عوامل در درازمدت بر بهرهوری نیروی انسانی سازمان است یک.[12]ی دیگر از مسائلی که در این موضوع پیش میآید توجه نکردن سازمان به محیط متغیر و تأثیر آن بر روی عوامل مؤثر بر بهرهوری نیروی انسانی است.
منابع انسانی در شرکتهای دانشبنیان نقش اساسی و بسیار مهمی رادارند. نیروی انسانی کارآمد و توانمند برای این دسته از سازمانها برای رقابت لازم و ضروری است. به همین دلیل بالا بردن بهرهوری نیروی انسانی در این سازمانها بسیار حیاتی و غیرقابلانکار است. برای اینکه بتوان بهرهوری نیروی انسانی را بالا برد باید عواملی که بیشترین تأثیر را در سازمان بر این موضوع دارند را شناسایی و اجرایی کرد. برای اینکه سازمان بتواند به اهداف خود برسد ضروری است که عوامل تاثیر گذار بر بهره وری نیروی انسانی شناسایی شود.
بیان مسئله و اهمیت آن
در دنیای کنونی نظام مدیریت سنتی دچار تحولات عمیقی شده است و این موضوع باعث ایجاد مسئله برای سازمانها شده است. جریان عظیم اطلاعات، فرآیند تصمیمگیری را نیازمند آشنایی کامل مدیران با سیستمهای اطلاعاتی و استفاده بهینه از آنها ساخته است. چالش اطلاعات و تقابل مدیران سطح عالی سازمان با آن، مستلزم تغییرات بنیادین سازمانی و تطابق ساختارهای سنتی مدیریتی با تعاملات محیطی است.لذا یکپارچهسازی فعالیتهای درونسازمانی مبتنی بر استراتژیهای از پیش تعیینشده برای نیل به اهداف معین، نیاز به آموزش کارکنان و ایجاد تغییر برای استفاده از تکنولوژیهای جدید را غیرقابلانکار ساخته است
مسئلهی اصلی مدیریت صحیح منابع انسانی، شناخت عوامل مؤثر بر عملکرد این منابع میباشد. انسان یکی از عوامل اثرگذار بر تعیین بهرهوری سازمانها است
بررسی ارتباط میان مؤلفههای فرهنگ سازمانی و بهرهوری نیروی انسانی در سازمانهای دانشبنیان بسیار مهم و اساسی میباشد. از این باب، مسائل قابلبیان این است که آیا میتوان ارتباطی میان فرهنگ سازمانی و موضوع بهرهوری در شرکت یافت؟ آیا رابطهای میان مؤلفههای فرهنگ سازمانی و بهرهوری نیروی انسانی وجود دارد؟ در این صورت، آیا مؤلفههای فرهنگ سازمانی قابلیت پیشبینی بهرهوری نیروی انسانی در کارکنان شرکت را داراست؟
بدون شک منابع انسانی کارآمد و ماهر در بخش فناوری اطلاعات یکی از مسائل اساسی هر سازمانی میباشد؛ چراکه منابع انسانی عمدهترین سرمایه و عامل راهبردی هر سازمان بهحساب میآید. از
طرف دیگر امروزه داشتن منابع انسانی کیفی با توان بهرهوری بالا، برخوردار از اطلاعات و روشهای جدید و بهروز و مهارتهای فناوری اطلاعات، جایگاه ملتها را در سلسلهمراتب تقسیمات جهانی مشخص میسازد.
بهرهوری نیروی کار میتواند برای یک شرکت، فرآیند،صنعت و یا یک کشور اندازهگیری شود . یکی از مهمترین مشکلات مدیران توجه به نیروی کار بهعنوان بهترین و کوتاهترین راه برای بهبود کیفیت و کمیت است. برای این کار باید عواملی که باعث افزایش بهرهوری و توانایی کارکنان میشود، شناخته شود.
بهرهوری نیروی انسانی اهمیت بسیار زیادی در سازمانها دارد و باید توجه ویژهای به این موضوع شود. مسائل پیش روی این موضوع برای سازمان زیاد است، ازجمله این مسائل میتوان به مشخص نبودن تأثیر دقیق هر عامل بر بهرهوری نیروی انسانی کل سازمان اشاره کرد.
پیشینه پژوهش
پویا نوجه دهی - - 2013 فاکتورهای مؤثر بر بهرهوری را شناسایی کرده این عوامل را در 26 مورد طبقهبندی کرده است و آن را با استفاده از رویکرد شبیهسازی پویا سیستم روابط بین آنها را بررسی کرده است. این تحقیق در یک پروژه صنعت ساخت انجامشده است.
پویا نوجه دهی معتقد است که با استفاده از رویکرد شبیهسازی پویایی سیستمی میتوان میزان تأثیر کلی هر عامل بر میزان بهرهوری را با در نظر داشتن اثرات مستقیم و غیرمستقیم ناشی از آن عامل، در محیط مجازی و دینامیک شبیهسازی و تأثیر آن را بر روی زمان، هزینه و کیفیت انجام پروژه پیشبینی نمود. درنهایت میتوان با شناسایی فاکتورها و عواملی که باعث کاهش بهرهوری میشوند و با بهکارگیری راهکارهای مناسب، میزان بهرهوری را افزایش داده و به بهبود عملکرد پروژه و دستیابی به اهداف زمانی و هزینهای کمک نماید.
گری پان - 2015 - به برسی تأثیر فناوری اطلاعات بر بهرهوری نیروی انسانی پرداخت. در این تحقیق محققان IS به ارتباط قوی بین سرمایهگذاری در فناوری اطلاعات و بهرهوری شرکت دست پیدا کردند.
آمنه مالمیر و دیگران - 2015 - به تأثیر بهرهوری نیروی کار بر یک شرکت، فرآیند، صنعت و یا یک کشور پرداختند. آنها اعتقاد داشتند یکی از مهمترین مشکلات مدیران توجه به نیروی کار بهعنوان بهترین و کوتاهترین راه برای بهبود کیفیت و کمیت است. برای این کار باید عواملی که باعث افزایش بهرهوری و توانایی کارکنان میشود شناخته شود.
قدیر آزاده - 1391 - در تحقیق خود از شیوه تصمیمگیری چند شاخصه و استفاده از تحلیل سلسله مراتبی در راستای اهداف استراتژیک و چشمانداز منابع انسانی اولویتبندی کرد و اولویت عوامل را به ترتیب مرتبط با شغل، عوامل فردی، عوامل فیزیکی و روانی محیط کار عوامل ایجادکننده جو صمیمیت و همکاری اعلام نمود.
رسول رنجبریان - 1392 - به بررسی تأثیر منابع انسانی بر بخش فناوری اطلاعات پرداخته است؛ چراکه منابع انسانی عمدهترین سرمایه و عامل راهبردی هر سازمان بهحساب میآید. از طرف دیگر امروزه داشتن منابع انسانی کیفی با توان بهرهوری بالا، برخوردار از اطلاعات و روشهای جدید و بهروز و مهارتهای فناوری اطلاعات، جایگاه ملتها را در سلسلهمراتب تقسیمات جهانی مشخص میسازد.
ادبیات پژوهش بهرهوری
اگر بخواهیم توضیح لغوی کاملی از بهرهوری ارائه دهیم میتوانیم به تعریف برنولاک - - 1997 اشارهکنیم که بهرهوری را چنین تعریف میکند: بهرهوری به این معناست که تا چه حد از منابع مورداستفاده، تولیدات خوبی میتوان داشت . اگر با استفاده از منابع ثابت، کالاهای بیشتر یا بهتری تولید شود . یا اگر همان اندازه، کالا را با استفاده از منابع کمتری تولید گردد، بهرهوری افزایش مییابد، منظور از منابع تمامی منابع انسانی و فیزیکی است. امروزه در دنیای پویا و پیچیده زندگی میکنیم که محیطدائماً در حال تغییر است، بنابراین نمیتوان بهرهوری را نادیده گرفت چون یکی از عوامل بقا سازمان است. ازآنجاییکه عامل و یا اهرم اصلی کاهش یا افزایش بهرهوری سازمان، منابع انسانی است.
مزایای بهرهوری نیروی انسانی
کارکنان معمولاً به آمارها و مطالبی که درباره سود سازمان ارائه میشود، چندان توجهی نمیکنند، موضوع مهم برای آنها، این است که یا دریافتی خالصشان افزایش یابد، یاد اینکه از کارشان راضی و خشنود باشند.
نخستین نتیجهی بهبود بهرهوری، افزایش فروش و کاهش هزینههاست. بنابراین بهرهوری امکان پرداخت دستمزدهایی بالاتر به کارگران را فراهم میکند و افزون بر آن، سودآوری شرکت و توان رقابت آن بالا میرود. البته همین بهرهوری برای نیروی کار، امنیت شغلی موردنیاز را تضمین خواهد کرد. سازمان میتواند درزمینه ی سیستمهای مدیریت و آموزش کارکنان، سرمایهگذاری بیشتری بکند، پس کارکنان نیز رفتهرفته، از مزایای بهرهوری بالا، همچون آموزش، فرصتهای ارتقا شغلی و محیط کاری بهتر، بهرهمند خواهد شد.
روش" مدلسازی ساختاری تفسیری " یک فرایند یادگیری تعاملی است. در آن مجموعهای از عناصر متفاوت در قالب یک مدل سیستماتیک جامع ساختاردهی میشوند . این روش گزینه مناسبی برای مقابله با موضوعات پیچیده، بهخصوص در زمان بهرهگیری از تفکر سیستماتیک و منطقی میباشد. روش مدلسازی ساختاری تفسیری مدلهای ذهنی مبهم و ضعیف را به مدلهایی شفاف و خوب تعریفشده تبدیل میکند که برای بسیاری از اهداف سودمند هستند.
تکنیک ISM به این دلیل تفسیری میباشد که این امر یک قضاوت گروهی بوده و تصمیم میگیرد کدام عوامل و چگونه با یکدیگر در ارتباط باشند؛ ساختاری است چراکه یک ساختار کلی از مجموعهای از روابط بهدستآمده در بین عوامل مختلف استخراج میشود؛ و درنهایت این روش یک نوع مدلسازی میباشد چراکه روابط خاص شناساییشده بین عوامل و نیز ساختار کلی ترسیمشده، در یک مدل، پیادهسازی و عرضه میشود
یکی از اصلیترین منطقهای این روش آن میباشد که همواره عناصری که در یک سیستم اثرگذاری بیشتری بر سایر عناصر دارند از اهمیت بالاتری برخوردارند . مدلی که با استفاده از این متدولوژی به دست میآید، ساختاری از یک مسئله یا موضوع پیچیده، یک سیستم یا حوزه مطالعاتی را نشان میدهد که الگویی بهدقت طراحیشده میباشد.
بهطورکلی "مدلسازی ساختاری تفسیری" تکنیکی است که بررسی پیچیدگی سیستم را امکانپذیر نموده و سیستم را بهگونهای ساختاردهی میکند که بهسادگی قابلدرک باشد . فرایند مدلسازی ساختاری تفسیری، مدلهای ذهنی غیر شفاف و مبهم از سیستمها را به مدلهای روشن و آشکار در راستای اهداف سودمندی تبدیل مینماید. ازجمله مزایای این روش میتوان به قابلدرک بودن آن برای گستره بیشماری از کاربران، یکپارچگی آن برای گستره بیشماری از کاربران، یکپارچگی آن در ترکیب نظرات خبرگان و قابلیت کاربرد آن در مطالعه سیستمهای پیچیده و دارای اجزای متنوع اشاره نمود.
سؤالهای پژوهش
این پژوهش به سؤالهای زیر پاسخ میدهد:
- 1 عوامل موثر بر بهره وری نیروی انسانی کدام اند؟
- 2 الویت بندی عوامل موثر بر بهره وری نیروی انسانی چگونه است؟
- 3 وابستگی و قدرت نفوذ هر یک از عواملی که باعث بهره وری نیروی انسانی می شوند چگونه است؟
روش شناسی
تحقیق پیشرو، ازنظر هدف یک تحقیق کاربردی است، زیرا با استفاده از زمینه و بستر شناختی موجود در زمینه مدلسازی به بررسی بهرهوری نیروی انسانی در پارک علم و فناوری استان گیلان پرداخته است. در این تحقیق به دلیل ماهیت کار صورت گرفته و استفاده از متدولوژی مدلسازی ساختاری تفسیری، از مصاحبه ساختاریافته به همراه پرسشنامه بهمنظور جمعآوری اطلاعات استفاده شده است.
هدف اصلی این پژوهش مدلسازی عوامل موثر بر بهرهوری نیروی انسانی سازمان در سالهای آینده با توجه به عواملی که در حال حاضر برای آن بکار گرفته میشود، است . برای این کار از نظرات خبرگان 10 - خبره - برای مشخص کردن عوامل مؤثر بر بهرهوری نیروی انسانی در سازمان استفادهشده است.
برای تعیین روایی پرسشنامه روشهای متعددی وجود دارد که با توجه به ماهیت پژوهش، از روش روایی محتوا استفاده شد. بدین منظور پس از استخراج عوامل مؤثر بر بهرهوری نیروی انسانی شرکت از ادبیات، با تنظیم پرسشنامهای در صفحه گسترده اکسل1 جهت تعیین موارد برگرفته از پیشینه بهعنوان شاخصهای پژوهش و یا هیچکدام، از روش کیوسرت2 و با نظرخواهی از خبرگان این مبحث جهت دستیابی به روایی محتوایی مورد تأیید خبرگان استفاده شد. همچنین این رویه برای دستیابی به پایایی و روایی سازه نیز مطرحشده است
در پژوهش حاضر جهت شناسایی شاخصها، روابط و سطحبندی آنها ازنظر 10 نفر خبرگان در حوزه پژوهش در دو مرحله استفاده شد. مراحل و جامعه تحقیق این پژوهش بهقرار زیر میباشند:
1. تعداد 5 نفر از اساتید دانشگاهی حوزه پژوهش شامل نویسندگان، اساتید راهنما و مشاور پایاننامهها و نویسندگان مقالات.
2. تعداد 5 نفر از مدیران شرکت های دانش بنیان در ارتباط با موضوع پژوهش.
در این پژوهش، تکنیک مدلسازی ساختاری تفسیری با سنجش روابط میان عوامل مؤثر بر بهره وری نیروی انسانی شرکت بهصورت دوبهدو بهمنظور سطحبندی و تعیین روابط مفهومی مابین شاخصهای پژوهش بهکاررفته است. مدلسازی تفسیری ساختاری، تکنیکی مناسب برای تحلیل تأثیر یک عنصر بر دیگر عناصر است. این متدولوژی ترتیب و جهت روابط پیچیده میان عناصر یک سیستم را بررسی میکند. بهبیاندیگر، ابزاری است که بهوسیله آن، گروه میتواند بر پیچیدگی بین عناصر غلبه کنند
مدلسازی ساختاری تفسیری، بر مبنای مطالعه روابط متغیرها، یک روش ساختاری و بر مبنای قضاوتهای گروهی یک روش تفسیری است و ازآنجاکه روابط خاص میان متغیرها را در یک مدل ساختارمند نشان میدهد، یک روش مدلسازی است
روش مدلسازی ساختاری تفسیری شامل شش مرحله بوده که این مراحل بهطور کامل در مطالعه موردی شرکت های دانش بنیان استان گیلان و به ترتیبی که در بخش یافتههای پژوهش آمده، انجامشده است.
یافتههای پژوهش تجزیهوتحلیل دادههای روش کیوسرت
با مرور گسترده ادبیات موجود درزمینه ی بهره وری نیروی انسانی، 44 شاخص جهت بالا بردن بهره وری نیروی انسانی شرکت شناسایی شدند. برای حذف اثر مشکلات احتمالی ناشی از تعاریف نزدیک و همپوشانی برخی از موارد و رسیدن به فهرست کوچکتر اما موردتوافق خبرگان از روش کیوسرت - Q-Sort - استفاده گردید. ازاینرو ابتدا فهرستی از 44 شاخص شناساییشده در صفحه گسترده اکسل تهیه شد.
