بخشی از مقاله
-1مقدمه و بیان مساله
امروزه رقابت روزافزون جهانی، دیگر فرصت تحقیقات بنیادی و پایه ای را از بسیاری از صنایع گرفته است. به همین دلیل شرکتها مجبورند فقط به تحقیقات بحرانی و مورد نیاز دست بزنند. به عبارت دیگر اهمیت تحقیق به خاطر نوآوری و اهمیت نوآوری به دلیل سود اقتصادی آن است. نیاز به توسعه فناوری و دانش فنی بالا در کشورهایی که در پی رشد و توسعه هستند رویکرد جدی نسبت به این مسئله را ایجاب می کند. - موریسی1، - 2012 پیچیدگی در رقابت رو به رشد دنیای امروز که البته با تحولات سریع محیط بین الملل و گذر از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی و نیز تغییر اقتصاد ملی به اقتصاد جهانی همراه است موجب گردید که از فناوریهای نوین به عنوان موتور محرک توسعه در صنایع یاد شود، زیرا می تواند رشد و توسعه اقتصادی کشورها، افزایش بهرهوری، ایجاد اشتغال و رفاه اجتماعی را موجب گردد. - اکبریان، - 1383
فناوری های جدید به عنوان ابزاری توانمند مهمترین عامل موثر بر افزایش کارایی و اثربخشی در صنایع محسوب میشود. به همین دلیل صنایع مختلف به خصوص صنعت نفت به منظور حفظ بقای خویش در محیط پر رقابت کنونی و ارتقاء پیامدهای خود در جهت استفاده از این فناوریها گامهای موثری برداشتهاند. صنعت نفت نیز از این قاعده مستثنی نبوده و کشورهای مختلف با توجه به نقش و اهمیت صنعت نفت و تاثیر مستقیم و غیر مستقیم آن در ابعاد مختلف توسعه جامعه، مقوله فناوری های جدید را برای بسط و گسترش صنعت نفت مدنظر قرار دادند. - آنتونلی2، - 2014 به علاوه امروزه فناوریهای جدید به عنوان مهمترین رکن توسعه سازمانها به شمار میرود و سیستمهای اطلاعات از مناسبترین ابزارهای مدیران به منظور اتخاذ انواع تصمیم گیری و برنامه ریزی میباشد.
از طرف دیگر دستیابی مناسب به اطلاعات علاوه بر تسهیل و تسریع عملیات جاری سازمان، توانایی پردازش را افزایش داده و مدیران سطوح مختلف سازمانها را در نظارت و کنترل فعالیتهای سازمان توانمند می نماید. - بیجکر و همکاران3، - 2012توسعهفنّاوری درصنعت نفت در زمانهای مختلف متفاوت بوده است. ازابتدای دهه 1980 شرکتهای بزرگ نفتی تصمیم گرفتند تحقیق وتوسعه را کاهش دهند وبه جای تولیدفنّاوری، آن را بخرند. شرکتهای مستقل به لحاظ تاریخچه نیز در این مورد کم سرمایهگذاری کردهاند. کمک برای پرکردن این خلأ شرکتهای خدماتی به موضوع توسعهفنّاوری وارد شده اند. براساس روند سرمایه گذاری در توسعهفنّاوری، بیشترآنها امروزه از شرکتهای خدماتی مشتق شده اند. - لاوسون4، - 2006
پذیرش فنّاوری جدید از جنبه ای می تواند ریسکی اقتصادی باشد. ممکن است درمقایسه با فنّاوری های موجود، گران تر و نتایج بهتری نیز در پی نداشته باشد. درصنعت نفت و گاز به طورکلی این موضوع پذیرفته شده است کهفنّاوری می تواند ریسک اکتشاف را کاهش دهد و زمان حفاری را کم کند و این مزایا باعث می شوندشرکتها فنّاوری های جدید را با احتیاط و به آرامی بپذیرند. در سطح ملی، مزیت اولیهفنّاوریهای جدید با افزایش درصد بازیافت از مخازن وافزایش درآمد ملی همراه است. لذا توجه به اهمیت فناوریهای نوین در صنعت نفت امری ضروری و اجتناب ناپذیر می باشد. در این تحقیق نیز سعی شده است عوامل موثر بر توسعه فناوریهای نوین در صنعت نفت مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد .
-2صنعت نفت و طرح های توسعه آن
-1-2تاریخچه نفت
نفت خام ماده ای غلیظ و تیره رنگ است و تاریخی کهن دارد. شواهد و مدارک نشان می دهد که بشر از دیر باز با نفت آشنا بوده است و حتی در افسانه های قدیمی و تاریخ هرودوت نیز به محل آتشها - آتش جاودان - و تراوشهای نفتی از زمین اشاره شده است. با وجود سابقه طولانی آشنایی بشر با نفت کاربرد آن بسیار محدود و منحصر به روشنایی، گرما، نفوذ ناپذیر نمودن مصالح و لوازم - با یر نفتی - و برخی موارد درمانی بوده است. با مشاهده تراوش های نفتی در سطح زمین شاید به فکر بشر رسیده بود که در اعماق بیشتر مخازن بزرگتری از نفت وجود دارد و باید به طریقی به آن دست یافت. پس از گذشت پنجاه قرن در سال 1985 اولین چاه نفتی در پنسیلوانیا آمریکا در عمق بیست متری به نفت رسید و این سرآغازی برای صنعت نفت بود که از آن زمان تا کنون با شتاب و بی وقفه در مسیر گسترش و توسعه به پیش برود. امروزه نفت با طیف وسیعی از فرآورده های تولیدی و با کاربرد های بسیار وسیع در زمینه های تامین انرژی و سوخت و نیز مواد اولیه صنایع، نقش اساسی در اقتصاد جوامع ایفا می کند بطوریکه میزان مصرف نفت خام می تواند بعنوان شاخصی برای توسعه یافتگی کشورها در نظر گرفته شود. - ابو الحمد ، گیتی ، - 1381
-2-2صنایع بالادستی و پایین دستی صنعت نفت
صنعت نفت بطور کلی به دو بخش اصلی صنایع بالادستی - upstream - و صنایع پایین دستی - downstream - تقسیم می شوند. محدوده پروژه های بالادستی عمدتا شامل اکتشاف، حفاری مخزن و نصب تاسیسات درون چاهی و سر چاهی، تفکیک سه فاز خروجی - آب و گاز و نفت - در مراکز تفکیک و واحدهای بهره برداری، نمک گیری از نفت خام و سولفورزدایی از گاز ترش - شیرین سازی گاز - ، جداسازی مایعات گازی از گاز و در نهایت ذخیره سازی نفت و دیگر مایعات در مخازن و تحویل نفت و گاز به خطوط لوله است. محدوده پروژه های پایین دستی نیز شامل خطوط انتقال نفت و گاز و تاسیسات مربوطه ، پالایشگاه های نفت ، گاز و مجتمع های پتروشیمی هستند. - وزارت نفت، - 1379
در ایران نیز پس از چند سال کاوش و جستجو سرانجام در سال 1287 اولین چاه نفت در مسجد سلیمان به نفت رسید. متعاقب آن با تاسیس پالایشگاه آبادان کار تصفیه نفت خام در ایرا ن شروع شد. پس از آن مناطق نفت خیز دیگری کشف شدند. پالایشگاه آبادان تکمیل و پالایشگاه های دیگری ساخته شدند. در حال حاضر شرکت های نفت ، گاز ، پتروشیمی و پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران شرکت های اصلی وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران را تشکیل می دهند. زنجیره ارزش وزارت نفت در شکل شماره 1 نشان داده شده است:
