بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف شناسایی قارچهای میکوریز همزیست با گونه بادام بیبرگ - Amygdalus arabica olivler - جنگلکاری شده در منطقه چغاسبز شهر ایلام انجام شد. به این منظور نمونهبرداری از خاک و ریزوسفر این گونه در فصل تابستان از عمق 0-30 سانتیمتری انجام گرفت. استخراج اسپور قارچها با استفاده از الک مرطوب و سانتریفیوژ انجام شد. سپس قارچها بر اساس ویژگیهای مرفولوژیک شناسایی شدند.
براساس نتایج 26 گونه قارچ میکوریز متعلق به 9 جنس شناسایی شد. از میان این گونهها، گونه Glomus pastulatum تا کنون در ایران گزارش نشده است. جنس Glomus با 43/62 درصد جنس غالب در منطقه بود. قارچ Glomus sp. با 21/8درصد و Rhizophagus clarus با 0/47 درصد بیشترین و کمترین فراوانی را به خود اختصاص دادند.
-1مقدمه
بادام از گونههای مهم و از ذخایر ژنتیکی درختچهای و درختی ایران است که درختچهای به ارتفاع2/ 5 متر متعلق به خانواده Rosaceae میباشد. گونههای جنس بادام در خاکهای آبرفتی کوهپایهها بخوبی رشد میکنند و در زمینهای سخت و سنگلاخ هم دوام میآورند و با خشکی سازگارند. از این رو غالباً در دامنههای مناطق کوهستانی رویش دارند. ریشههای قوی آنها میتوانند آهک فعال را در خاک تحمل کنند. خاک اغلب رویشگاههای طبیعی بادام، سبک و کم و بیش آهکی با نفوذپذیری خوب است. بادامها اراضی رسی و مرطوب را نمیپذیرند
قارچهای میکوریز آربوسکولار از مهمترین عوامل همزیست اجباری ریشه گیاهان به شمار رفته و تقریبا با 80 درصد گونههای گیاهی رابطه همزیستی برقرار میکنند
بیشتر گیاهان در رویشگاه طبیعی خود به طور عادی دارای همزیستی میکوریزی هستند - Pattinson et al., 2004 - که البته این همزیستی بسته به ریشه گیاه میزبان و ویژگی مرفولوژیک قارچ همزیست متفاوت است
از مهمترین منافع حاصل از همزیستی این قارچها با گیاهان میتوان به افزایش جذب آب و عناصر غذایی به ویژه فسفر، افزایش مقاومت گیاهان به بیماریهای خاکزاد و نیز بهبود تحمل آنها به تنشهای غیر زیستی نظیر شوری و خشکی، افزایش رشد گیاهان و همچنین بهبود بافت خاک اشاره نمود
تشکیل سیستم میکوریزایی یک استراتژی سازگاری را توسط گیاهان، با افزایش توانایی آنها از طریق جذب مواد غذایی و آب در مناطق خشک و نیمه خشک ایجاد میکند
ریسههای میکوریزا از طریق اتصال ذرات خاک به هم باعث ایجاد کلوخههای بزرگتر و مقاومتر به رواناب میشود که این امر به استقرار گیاهان در خاکهای تخریبیافته کمک میکند . - Brundrett, 1991 - بنابراین شناسایی قارچهای میکوریزی نقش مهمی در برنامههای احیایی بهویژه در مناطق خشک و نیمه خشک دارد - میرزایی و نوربخش، - 1394 و میتوانند بهعنوان یک اقدام مدیریتی ارزشمند در جنگلکاری و غنیسازی جنگل مطرح باشند
مطالعاتی در زمینه شناسایی قارچ میکوریز انجام شده که میتوان به شناسایی قارچ در گونه بادام - میرزایی و نوربخش، 1394؛ بهرامینژاد، - 1393، بارانک - Moradi et al., 2016 - و قارچ میکوریز همزیست با درختان سایه افکن و کافه عربی - Sewnet and - Tuju, 2013 اشاره کرد. ولی تاکنون روی گونه بادام بیبرگ در رابطه با قارچهای میکوریز مطالعهای صورت نگرفته و این پژوهش اولین گام در زمینه شناسایی قارچهای میکوریز همزیست با گونه بادام بیبرگ میباشد.
-2 مواد و روشها
این تحقیق در پارک جنگلی چغاسیز در شهرستان ایلام انجام گرفت. دادههای بارش رویشگاهها از ایستگاه هواشناسی و سینوپتیک شهرستان ایلام و براساس میانگین ده ساله تهیه شد. میانگین بارندگی سالانه 481/2 میلیمتر و میانگین دمای سالانه 17 درجه سانتیگراد است. بافت منطقه مورد مطالعه شنی-لومی و منطقه مورد مطالعه جنگلکاری شده بود. میانگین ارتفاع از سطح دریای منطقه 1443 متر و در طول جغرافیایی 46 24'45" و عرض جغرافیایی 33 36'10" قرار دارد.
-1-2 نمونهبرداری
بهمنظور شناسایی و استخراج اسپور قارچهای میکوریزی همزیست با ریشه گونه بادام بیبرگ، رویشگاه دستکاشت چغاسبز در استان ایلام انتخاب شد. بدین منظور در تیر ماه سال 1395 نمونهبرداری از خاک محدوده ریزوسفر این درختان انجام گرفت. به طوریکه، در هر رویشگاه به صورت کاملا تصادفی حداقل 4 نمونه با پراکنش مناسب، تعیین و برای جداسازی اسپورها، در قسمت سایه انداز درخت یک نمونه ترکیبی از خاک به همراه ریشه از عمق 0-30 سانتیمتری تهیه گردید. برای تعیین موقعیت جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا از دستگاه GPS استفاده شد.
-2-2 استخراج اسپور، شناسایی قارچ
با استفاده از روش الک مرطوب و سانتریفیوژ کردن با ساکارز اقدام به استخراج اسپور قارچ شد . - Manimegalai et al., 2011 - برای این منظور 7 گرم خاک خشک را در یک لیتر آب حل کرده تا به حالت سوسپانسیون درآید. سپس ده ثانیه صبر کرده تا ذرات شن و خاک رسوب کرده و از سری الکهای 25، 80، 200 و 400 مش را که به ترتیب روی هم قرار گرفتهاند، عبور داده شد - Bouamri et . - al., 2006 محلول حاصل را از کاغذ صافی مدرج عبور داده تا اسپورها پشت آن جمعآوری شده و فراوانی آنها تعیین شود.
به منظور مشاهده خصوصیات اسپور قارچها و شناسایی گونههای قارچی، ابتدا اسلایدهای دائمی با استفاده از معرف - PVLG - و ملرز تهیه شد. سپس شناسایی بر اساس ویژگیهای مورفولوژیکی نظیر شکل، رنگ، اندازه، تعداد لایه و شکل ریسه انجام میشود. برای بررسی و اندازهگیری این ویژگیها از میکروسکوپ نوری کالیبره شده - Olympius, BH2 - استفاده میگردد. شناسایی گونهها با استفاده از کلید شناسایی Schenck و - 1989 - Perez و سایتهای اینترنتی معتبر http:// invam.caf.wvu.edu انجام گرفت.
-3 نتایج و بحث
در بررسی قارچهای همزیست با گونه بادام بیبرگ 26 گونه متعلق به 9 جنس مختلف شناسایی شد. از بین گونههای شناسایی شده 8 گونه متعلق به Glomus، 6 گونه متعلق به جنس Funneliformis، 3 گونه متعلق به جنس Rhizophagus، 3 گونه متعلق به جنس Acaulospora، 2 گونه متعلق به جنس Diversispora و از جنسهای Paraglomus، Claroideoglomus، Ambispora و Enterophospora هر کدام یک گونه شناسایی شدند. گونه Glomus pastulatum تاکنون در ایران گزارش نشده است.
قارچ Glomus sp. با 21/8درصد و Rhizophagus clarus با 0/47 درصد بیشترین وکمترین فراوانی را به خود اختصاص دادند - جدول . - 1 جنس Glomus با 46/62 درصد بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داد - شکل . - 1 اسپورهای جنس Glomus در اکثر خاکها غالب بوده که میتوان به مطالعات زارعی و همکاران - 1388 - و مدرسی چهاردهی - 1393 - اشاره کرد، غالبیت این جنس نشان دهنده سازش پذیری بسیار بالای آن با شرایط مختلف محیطی میباشد که تحقیق ما نیز مؤید این موضوع میباشد. اسپورهای این جنس دارای اندازه کوچکی هستند و به مدت زمان کمتری برای رسیدن به سن بلوغ نیاز دارند - Chaudhry et al., 2013 - ، به همین خاطر در محیطهای جنگلی و کشاورزی و مراتع به وفور مشاهده میشوند. جنس Ambispora نیز کمترین فراوانی را در منطقه مورد مطالعه داشت که نشان از حساسیت و پایداری کمتر این گونه در منطقه مورد مطالعه بود.
نتایج نشان داد در ریزوسفر درختان بادام بیبرگ، قارچهای میکوریزی متنوعی وجود دارد. هفت گونه شامل F. constrictum و R. aggregatus، R. clarus،.F. mosseae ، R.Fasiculatum ،,.C. etunicatu ، . F. Caledonium از 26 گونه شناسایی شده در تحقیق حاضر، در مطالعه نوربخش و میرزایی - 1394 - به عنوان گونههای همزیست با بادام کوهی شناسایی معرفی شدند.
