بخشی از مقاله
چکیده
هدف این مقاله شناسایی مؤلفههای بازخورد براساس الگوی سایبرنتیک میباشد. محقق با رویکردی اکتشافی، نسبت به شناسایی مؤلفهها از مقالات و منابع مختلف اقدام نموده است. ابتدا 34 مؤلفه شناسایی شد و در مراحل بعد 34 مؤلفه به 23 مؤلفه و آنگاه به 13 مؤلفه کاهش یافت. سپس این مؤلفهها در اختیار 17 نفر از اساتید رشته مدیریت آموزشی، مدیریت و کامپیوتر و صاحبنظران سایبرنتیک و بازخورد در خارج از کشور قرار گرفت و پس از جمعآوری، با استفاده از دو روش شاخص روایی محتوایی - CVI - و میانگین هندسی، اعتبار این مؤلفهها بهدست آمد که در نهایت هشت مؤلفه - آسیبشناسی، ارتباطات، اطلاعات، تعاملات، رفتار، سازگاری، عملکرد و نظارت - به عنوان مؤلفههای نهایی، باقی ماند.
مقدمه
پیشرفتهای گوناگونی که در دهههای اخیر در سازمانها و محیط پیرامونشان حاصل شده، مدیران را با کثرت فرایندها و تغییرات سازمانی مواجه ساخته است. در این رهگذر، تغییر در شیوه های مدیریت و رهبری سازمانی، امری اجتنابناپذیر است. چرا که شیوههای سنتی مدیریت و رهبری در شرایط متحول و پویای امروزی، فاقد اثربخشی لازم میباشد. سازمانها چه بخواهند و چه نخواهند برای تأمین نیازهای جامعه بشری باید در برابر این تغییرات بسیار منعطف عمل کنند، تا بتوانند با محیط خود کنار آمده و دچار هرج و مرج نشوند .
- Rowe, 2010 - انتخاب الگو و یا سیستم غالب در سازمانها به عنوان ابزاری مفید و ارزشمند فراروی سازمانها و مدیران قرار دارد، چرا که اگر این انتخاب به درستی صورت گیرد میتواند به سازمانها در مقابله با پیچیدگیها کمک نماید و اگر الگوی انتخاب شده با کیفیت پایین و ضعیف باشد صدمات جبران ناپذیری بر سازمانها میگذارد . - Schwaningre, 2010 - از زمان بیر و لوهمان، دیدن جوامع به عنوان سیستمهای زنده پیچیده، سودمند بودهاست.
یک ضرب المثل رایج است که میگوید: جامعه در حال پیچیدهتر شدن است . - Yolles and Fink1, 2015 - توانایی و همچنین مهارت در برخورد با پیچیدگیهای سازمانی از مهمترین مهارتها برای سازمانها در قرن بیست و یکم است که فقط تعداد کمی از سازمانها آمادگی مقابله با این پیچیدگیها را دارند که این امر به خصوص در فرایند، تصمیمگیری و برنامهریزی دیدهمیشود . - Hetzler, 2010 -
برای اداره سازمانهای آموزشی و دانشگاهها الگوهای متعددی ارائه شدهاست و پژوهشگران خاطرنشان کردهاند که دانشگاهها و به طور کلی نظامهای آموزش عالی، باتکیه بر الگوهای مشخصی، به سازماندهی فعالیتهای خود اقدام میکنند و اداره میشوند - بذرافشان مقدم و همکاران، . - 1386 بائوم - 1382 - ، الگوهای اداره دانشگاهها را به طور کلی به پنج طبقه اصلی تقسیم کردهاست:
-1 الگوی مشارکتی
-2 الگوی بروکراتیک
-3 الگوی هرج و مرج طلب
-4 الگوی سیاسی
-5 الگوی سایبرنتیک. سایبرنتیک به علم و هنر هدایت و نظارت سازمانهای پیجیده اطلاق میشود که با تکیه بر حلقههای بازخوردی مناسب و پیوندهای سخت و سست، زمینه توسعه ارتباطات و تعاملات با محیط و واحدهای درون سازمانی را به منظور خودتنظیمی آن ها فراهم میسازد - بذرافشان مقدم و همکاران، - 2010 - Rowe . - 1386 سایبرنتیک را هنر سکانداری و هدایت کردن یا هنر اداره کردن، تعریف میکند. سیستمهای سایبرنتیک فقط زمانی میتوانند به طور مؤثر عمل کنند که اختلالات محیطی، شناسایی و سپس بازخوردهای لازم توسط بخشهای فرعی سازمانی به منظور نظارت بر این اطلاعات ایجاد شود.
زمانی که رخدادهایی در دانشگاه سایبرنتیک اتفاق میافتد که آن را به سمت ناخوشایندی سوق میدهند، سیستمهای بازخورد منفی خطاها را شناسایی میکنند و رویداد دیگری که سازمان را به مسیر اصلی خود باز میگرداند به طور خودکار رخ میدهد. در نتیجه هماهنگی توسط فعالیتهای مستمر اصلاحی بخشهای دانشگاه انجام میشود - بائوم، . - 1382 بازخورد، مبنای ساختار سایبرنتیک را تشکیل میدهد.
نوربرت وینر مؤسس سایبرنتیک، بازخورد را چنین تعریف میکند: "بازخورد روشی است برای کنترل یک سیستم به وسیله وارد نمودن مجدد نتایج عملکرد گذشته سیستم به درون آن" - . - Spink, 1997 امروزه سایبرنتیک برای همه علوم عرضه شده و محدوده خاصی ندارد و به بررسی ماهیت کنترل در انسان، حیوان و ماشین میپردازد . - Trapple, 1983 - بسیاری از تحقیقات حاکی از این است که رویکرد سایبرنتیک، عامل قدرتمندی برای مدیریت بهتر مؤسسات مجازی است و حضور چنین الگویی، بهرهوری و اثربخشی سازمانی را ارتقا میدهد . - Schwaningre, 2004 -
رهبری آگاهانه سیستمهای پیچیده، تعاملات، نظارت و کنترل، تصمیمگیری و پیوندهای سست و سخت، بازخورد و سلسلهمراتب، مؤلفههای اصلی سایبرنتیک را تشکیل میدهد - بائوم، . - 1382 بازخورد به عنوان اساسیترین عنصر نظامهای پویا، ریشه در علم سایبرنتیک یا علم کنترل و ارتباط دارد . - Richardson, 1991 - بازخورد به علیت مدور برخی دستهها و مفهوم وابستگی بخشها یا زیرسیستمها اشاره میکند که زنجیرههای علی بلند با شاخههای زیادی را نشان میدهد. اگر چه مرز سیستم ناحیه علل و اثرات را معین میکند. اما معمولا مرزها کاملا بسته نیستند یا فقط برای مبادلات خاصی بسته هستند . - Hornung, 2015 -
مفهوم بازخورد بعد از جنگ جهانی دوم در قرن بیستم، با نام وینر و ظهور علم سایبرنتیک همراه بوده است. اما قدمت آن به قبل از سایبرنتیک و به یونان باستان1 برمیگردد. بازخورد در سیستمهای خودتنظیمکننده از جایگاه مهمی برخوردار است و تاریخ آن به سالهای 1940 و 1950 مربوط میشود. بعد از جنگ جهانی دوم به عنوان یک مفهوم علمی مهم، توسعه بیشتری یافت و به طوری که یکی از شرایط اساسی برای مطالعه پدیدهها و سیستمهای پویا بوده و یک روش اساسی برای اصلاح عملکرد سیستم به شمار میرود .
- Viaro, 2015 - سایبرنتیک علم سیستمهاست که با مفهوم کنترل که اساسا در زبان عامیانه بیشتر یک معنی منفی دارد، پیوند خورده یا حتی شناسایی شدهاست. با این حال، علم سیستمها و سایبرنتیک در یک معنی فنی و به عنوان متممی برای مفهوم رهبری به کار رفتهاست. هم رهبری و هم کنترل، و نیز بازخورد، بر اساس علیت دایرهای در یک سطح هستند که شامل پردازش اطلاعات میباشد. آنها اساسا فرایند یکسانی هستند اما بازخورد نسبت به یک رویداد که قبلا اتفاق افتاده، واکنش نشان میدهد. آن، تلاشی برای تغییر نتیجه است. - Hornung, 2015 -
- 1 مفهوم بازخورد سه مسیر تکاملی داشته است: - 1 ساعت آبی - 2 دماسنج - 3 سازوکارهای کنترل آسیاب بادی. ساعت آبی نخستین مصداق برای سیستم بازخورد است و به قرن سوم پیش از میلاد بر میگردد. دماسنج تاریخ جدیدتری دارد و در اوایل قرن هفدهم اختراع شد. سازوکارهای کنترل خودکار آسیاب بادی نیز در قرن هجدهم اختراع شد - رضائیان، . - 1377
