مقاله شناسایی متغیرها و رتبه بندی عوامل موثر بر بهبود کیفیت محصول در صنایع پرسی شرکت های خودرو سازی با استفاده از معادلات ساختاری ( مطالعه موردی سایپاپرس )

بخشی از مقاله

چکیده: کیفیت در هر سازمان راهبردي ترین موضوع آن است که در صورت راهبري صحیح، موفقیت سازمان را به همراه خواهد داشت و شناسایی عوامل مؤثر بر بهبود کیفیت اولین گام در این مسیر است .هدف از این تحقیق شناسایی و رتبه بندي عوامل موثر بر بهبود کیفیت در صنایع پرسکاري شرکتهاي خودرو سازي به منظور ارتقاء سطح کیفی خودروهاي تولید داخل بوده است.در این پژوهش با مطالعه منابع موجود و تحقیقات گذشته و نظر خبرگان لیستی از عواملی که بر بهبود کیفیت محصول در صنایع پرسکاري در شرکتهاي تولید کننده بدنه خودرو نقش تعیین کننده اي دارند ، مشخص گردید.

با توجه به اکتشافی بودن پژوهش ، پس از طی مراحل آماري با استفاده از نرم افزارهاي AMOSوSPSS پنج عامل مورد تأیید واقع شد .بر این اساس عوامل بشرح پیاده سازي سیستمهاي مدیریت کیفیت و مدیریت کارخانه،مواد اولیه،ماشین آلات و تجهیزات، متد و فرایندهاي تولید و نیروي انسانی به عنوان عوامل محوري موثر بر بهبود کیفیت در صنایع پرسکاري تولید کننده بدنه خودرو شناسایی و رتبه بندي شده اند.

در آخر مدل ساختاري تحقیق بر اساس این 5 عامل ترسیم شده و همچنین با استفاده ازضریب همبستگی پیرسون رابطه بین متغیرها به دست آمده از مدل محاسبه گردیده است. نتایج تحقیق حاصل از رتبه بندي عوامل به ترتیب پیاده سازي سیستمهاي مدیریت کیفیت و مدیریت کارخانه،مواد اولیه، ماشین آلات، متد و فرایندهاي تولید بوده و نیروي انسانی در بهبود کیفیت در صنعت مورد بحث بر بهبود کیفیت - بواسطه تولید رباتیک در این مطالعه موردي - موثر نبوده است.

.1مقدمه

با آغاز قرن 21، چالش عظیمی که سازمانها با آن مواجه اند، افزایش پیچیدگی در فرایند تولید و کسب و کار می باشد در رقابتهاي جهانی توسعه یافته، باید محصولات متنوع رابا توجه به در خواست مشتري در دسترس وي قرار دهیم. بخاطر پیشرفتهاي تکنولوژي، فرهنگ صنعتی بالاتر، اطلاعات تعریف شده تر و مدرن تر - دانش فنی - ، روشهاي ساخت و تولید بهبود چشمگیري یافتند که این امر نیاز به توجه و تمرکز بر کیفیت محصول در صنعت را دو چندان کرده است.

صنعت خودرو، همانطور که پیتر دراکر به آن لقب “صنعت صنعت ها” را داده است، مرکب است از دانش، علم و فن که با خلاقیت و ابداع و هنر در هم آمیخته است. امروزه صنعت خودروسازي دنیا عرصه رقابت روزافزون شرکتهاي خودروسازي است. در ایران نیز در میان صنایع مختلف صنعت خودرو با توجه به توان بالقوه کشور براي پیشرفت و حضور در بازارهاي جهانی و منطقه اي از اهمیت ویژه اي برخوردار است.

با توجه به اینکه نزدیک به 80-75درصد از وزن خودرو را فلز تشکیل میدهد صنایع پرسکاري از این حیث از درجه اهمیت بالایی برخوردارند. صنایع پرسکاري به عنوان یکی از اصلی ترین تامین کنندگان شرکتهاي خودرو ساز که مسئولیت فرم دهی به پنل بدنه خودرو و تامین قطعات بدنه رو برعهده دارند. لذا توجه ویژه به ارتقا سطح کیفی قطعات تولیدي در این صنعت ضروري به نظر می رسد.در این پژوهش با بررسی منابع مکتوب ،مقالات ،کتب و تجربیات کارشناسان و خبرگان این صنعت عوامل و متغیرهاي موثر بر کیفیت محصول در این صنعت شناسایی و رتبه بندي گردید.

.2تعریف و بیان مسأله:

عصر حاضر دوره بقا مبتنی بر مزیت رقابتی است. مزیت رقابتی به قابلیت شرکت در عملکرد برتر، نسبت به صنعتی که در آن مشغول به فعالیت است، اطلاق میشود. بهره مندي از عملکرد برتر به معنی ارائه ارزشی بالاتر به مشتریان است - راوز، . - 2014 در محیط رقابتی بازار، کیفیت به عنوان اساس شرایط مصرف درنظر گرفته شده است.

در میان صنایع مختلف صنعت خودرو با توجه به توان بالقوه براي پیشرفت و حضور در بازارهاي جهانی و منطقه اي از اهمیت ویژه اي برخوردار است. از طرف دیگر با توجه به پیچیده شدن روز افزون فعالیت ها، متغیر و متلاطم بودن محیط در جهان امروز کوچکترین غفلت شرکت هاي بزرگ آنها را دچار مشکلات عدیده اي کرده است ولی متاسفانه تا کنون جایگاه و جهت گیري مشخص، مدرن و علمی براي صنعت خودروي در کشورمان در نظر گرفته نشده است در کشورمان ایران نیز بنا به ضرورت عدم اتکاء صنایع کشور و بویژه صنعت خودرو به درآمدهاي نفتی، صنعت خودرو و بخصوص صنعت قطعه سازي کشور باید صادرات را در کانون توجه و برنامه ریزیهاي توسعه اي قرار دهد.

صنعت قطعه سازي ایران باید ورود به بازارهاي جهانی را از قوه به فعل در آورد و در برابر رقابت سخت و پیچیده جهانی آمادگی لازم با برنامه ریزي هاي استراتژیک کسب نماید. از ویژگیهایی مهم صنایع خودرو می توان به تنوع زیاد مواد اولیه و تراکم بسیار زیاد سرمایه گذاري در ابتداي خط تولید اشاره نمود، در نتیجه می توان گفت که نقطه بحرانی این نوع صنایع ابتداي خط تولید آنها است.

مسئله عمده اي که در ابتداي خط تولید این نوع صنایع وجود دارد، تامین قطعات و مواد اولیه مورد نیاز می باشد. تنوع زیاد قطعات، مجموعه ها و مواد اولیه از یک سو و پیوسته بودن خطوط تولید از سوي دیگر می تواند در صورت عدم تامین حتی جزئی کوچک، کل مجموعه خط تولید را متوقف سازد.شرکتهاي خودروساز به منظور رقابت موثر در بازارهاي جهانی می بایستی شبکهاي از تامین کنندگان لایق و شایسته را براي تهیه مواد اولیه و قطعات مورد نیاز خود ایجاد کنند. ادارهکردن منابع تهیه مواد اولیه، قطعات و خدمات، امري حیاتی براي شرکتهاي خودروسازي است.

فرم دهی به پنل بدنه خودرو یکی از مهم ترین فرایند هاي تولیدي در صنعت خودروسازي به شمار می رود. تلاش هاي بسیاري به صورت مداوم به منظور بهبود کیفیت پنل ها و بهره وري و کاهش هزینه هاي تولید در حال انجام است. فرایند فرم دهی به خودي خود تغییر چندانی نمی کند اما کلیت سیستم تولید پنل به طور تدریجی با ورود فناوري هاي پیشرفته پیرامون آن در حال تغییر است. - تاکئو ناکاگاوا- - 2008تحقیق حاضر نیز با در نظر گرفتن جامعه آماري کارکنان شرکت سایپا پرس در صدد است با ارزیابی هاي نظري، فنی و تئوریک مرتبط با کیفیت خودرو و به طور ویژه در بخش پرسکاري به شناسایی و رتبه بندي متغیرها وعوامل موثر در بهبود کیفی در این صنعت بپردازد.

سوالات و فرضیات اصلی پژوهش سوال پژوهش:

این پژوهش درصدد است با بررسی سؤالات زیر به اهداف مورد نظر که همان افزایش کیفیت خودروهاي تولید داخل است، برسد:

الف عوامل اصلی موثر بر بهبود کیفیت محصول در صنایع پرسکاري شرکتهاي خودرو سازي شرکت سایپا کدامند؟

ب رتبه بندي عوامل موثر بر بهبود کیفیت محصول در صنایع پرسکاري شرکتهاي خودرو سازي به چه صورتی است؟

فرضیه اصلی:

هر یک از عوامل شناسایی شده موثر بر بهبود کیفیت محصول در صنایع پرسکاري شرکتهاي خودرو سازي تاثیر معناداري دارد؟

.3ادبیات موضوع

3،.1تعریف کیفیت

مباحث کیفیت در پنجاه سال گذشته، تحولات فراوانی یافته و در این تحولات، تعاریف متفاوتی براي کیفیت، شکل گرفته است. هر یک از این تعاریف از منظر ویژهاي به مفهوم کیفیت نگریسته اند و تعبیر خاصی براي آن بیان کرده اند. ادواردز، کیفیت را قابلیت پاسخگویی به نیاز هاي مشتري بیان می کند . - EDWARDS, 1968 - در این تعریف خواسته مشتري و پاسخگویی به آن، محور جهت گیري سازمان قرار دارد و از این رو به آن کیفیت مشتري محورگفته می شود.

تعریف گیلمور از کیفیت بیانگر این نگرش است که کیفیت با میزان تطابق محصول با یک طرح یا مشخصه محک میخورد . - Gilmore, 1974 - لیفلر این تعبیر را در سال 1982 ارائه کرد و درآن مشخصههاي محصول را محور کیفیت قرار داد. طبق تعریف لیفلر کیفیت عبارت است از میزان ویژگیهاي ارزشمند در یک محصول . - Leifler, 1982 - پیرسیگ کیفیت را مستقل از ویژگیهاي محصول و یا برداشت ذهنی خاص میداند ولی بر این باور است که مردم کیفیت را هر کجا که ببینند به راحتی تشخیص می دهند. این تعریف یک مفهوم انتزاعی از ادراك کیفیت را بیان میدارد . - Pirsig, 1982 -

تعریف بعدي کیفیت را میزان مطلوبیتهاي یک محصول با یک قیمت مناسب - براي مشتري - و هزینه قابل پذیرش - براي تولیدکننده - معرفی میکند - Broh, . - 1982 فیگن بام - - A.V. Feigenbaum نیز تعریف مشابهی را بیان می کند. هدف این تحقیق شناسایی متغیرها و عوامل موثر بر بهبود کیفیت محصول در صنایع پرسکاري شرکتهاي خودرو سازي می باشد و با ارائه یک مدل مفهومی با استفاده از رویکرد ساختاري به کمک نرم افزار SPSS می پردازیم مزیت این پژوهش تحلیل عاملی اکتشافی می باشد که مدل مفهومی جدیدي در این زمینه ارائه شده است.

3،.2عوامل موثر بر کیفیت محصول

عموما عوامل موثر بر کیفیت محصول را می توان به دو گروه بیرونی و درونی تقسیم بندي کرد. در ادامه به تفصیل این دو گروه پرداخته شده است - مهرگان

3،2،.1عوامل بیرونی

به عواملی گویند که با اینکه در اختیار و کنترل سازمان نبوده، بر عملکرد آن اثر می گذارند. شرایط اقتصادي، بازار، مقررات بازرگانی، استاندارد ها، سطح سواد جامعه، سیاست هاي عرضه کنندگان، اعتقادات ایدئولوژیک، فرهنگ قومی، فرهنگ تولیدي جامعه از جمله این عواملند. در این پژوهش صرفا عوامل درونی موثر بر کیفیت مورد بررسی ،پایش و آنالیز قرار خواهد گرفت.

3،2،.2عوامل درونی

عوامل درونی عواملی هستند که در درون سازمان بر کیفیت محصول تاثیر می گذارد و می تواند از یک سازمان به سازمان دیگر متفاوت باشد. این عوامل در ادامه بیان شده اند. به منظور بررسی مؤلفه هاي مؤثر بر بهبود کیفیت در صنعت خودرو ، در ابتدا ضمن بررسی ادبیات موضوع همانگونه که به اختصار در بخش قبلی ذکر شد مجموعه مقالات منتشر شده در مجلات داخلی و خارجی کشور که به موضوع کیفیت پرداخته بودند مورد بررسی قرار گرفتند .در این مرحله با بررسی مجلات معتبر کیفیت و مهندسی صنایع که مسائل مربوط حوزه کیفیت در سازمانهاي ایرانی و خارجی را مورد بررسی قرار داده بودند شناسایی شدند .

با مطالعه مقالات مشخص گردید که مطابق نتایج حاصله تعداد 35 متغیر موثر بر بهبود کیفیت شناسایی گردید. براي اعتبار سنجی دسته بندي انجام شده، جدول مربوط در اختیار 13 نفر از اساتید صنعت پرسکاري قرار گرفته و از ایشان خواسته شد که عوامل مشترك و همپوشان را تعدیل و اصلاح نموده و در خصوص طبقه بندي آنها رهنمونهاي لازم را ارایه نمایند .اصلاحات پیشنهادي ایشان اعمال گردید .بدین ترتیب با استفاده از روش دلفی مؤلفه هاي مؤثر بر بهبود کیفیت در پنج گروه کلی و27 عنوان به صورت جدول شماره 1 جمع بندي شدند.

3،2،2،.1پیاده سازي سیستمهاي مدیریت کیفت و مدیریت کارخانه

مسئولیت براي کیفیت محصول در هر سازمان در میان چندین گروه تخصصی مختلف توزیع شده است. در گذشته مهندسین محصول و سرکارگران را منحصرا محصول کیفیت محصول می دانستند. امروزه اعتقاد بر اینست که تمامی واحدهاي سازمانی بایستی در ایجاد و بهبود کیفیت مشارکت و کلیه افراد در این مورد سهیم باشند. مدیریت کیفیت یکی از بحثهاي جدید در زمینه تولید و خدمات است. گرچه سابقه آن به ابتداي تاریخ نیز می رسد اما مفهوم نوین کیفیت محصول قرن 20 است.

بر طبق یکی ازنگرشها: مدیریت کیفیت یعنی نظارت بر فرآیند ساخت و تولید محصول براي ایجاد اطمینان از مطابقت محصول با آنچه مورد نظر طراح یا مشتري بوده است.پیاده سازي سیستمهاي مدیریت کیفیت و مدیریت کارخانه به عنوان یکی از مهمترین عوامل موثر بر بهبود کیفیت محصول بوده که در سالیان اخیر شاهد نمود بیشتري از اجرا سیستمهاي فوق را در صنایع هستیم.

از مهمترین مولفه هاي پیاده سازي سیستمهاي مدیریت کیفیت و مدیریت کارخانه اجراي صحیح آدیت محصول - ارزشیابی ظاهري- ابعادي - ،طرح ریزي پیشاپیش کیفیت APQP ، آنالیز حالات بالقوه خرابی و شکست FMEA، اجراي صحیح کنترل فرایند آماري SPC، اجراي صحیح آدیت فرایند - کنترل کالاي ورودي-ساخت و کنترل -تجزیه و تحلیل و بهبود - ، برگزاري جلسات واکنش سریع کیفی QRQC - ،SFR، - WTF بکارگیري صحیح ابزارهاي حل مسئله می باشد.

3،2،2،.2نیروي انسانی

در صورتی که نیروي انسانی را به دو سطح افراد متخصص و مهندسین، و کارگران تقسیم کنیم، مسئولیت آن ها در مورد کیفیت به شرح زیر است: الف-افراد متخصص و مهندسین افراد متخصص و مهندسین عموما براي کار در آزمایشگاه کیفیت و یا وظایف مهندسی کیفیت و کنترل کیفیت به کار گرفته می شوند. مهندسین در ارتباط با کیفیت، غالبا وظایفی مانند تایید نتایج آزمایشگاهی خاص و پیچیده، حل مساله کیفیتی پیچیده، تجدید نظر در طراحی و مشخصات فنی، تحلیل هاي آماري و وظایفی شبیه مهندسی کاربردي را به عهده دارند که به این منظور تعداد زیادي از متخصصین شیمی، فیزیک، متالوژي و اندازه سنجی1 در تحلیل هاي آزمایشگاهی و وظایف کنترل کیفیت فرآیند دیده می شوند. - . - Grant, 1988

ب- کارگران