بخشی از مقاله
چکیده
تأثیر روزافزون پروژههای عمرانی در فرآیند پیشرفت و توسعه هر کشور بر کسی پوشیده نیست. پروژههای عمرانی شامل گروههای مختلفی از قبیل پروژههای تونلسازی، سدسازی، راه سازی و غیره میباشند. یکی از مهمترین این گروهها به پروژههای ساخت و ساز اختصاص دارد. اغلب مجریان و مدیران پروژههای ساخت و ساز موفق به تکمیل و بهرهبرداری از این پروژهها، مطابق با مدیریت زمان بندی مقرر و هزینه های پیش بینی شده و طبق کیفیت مورد نظر نمیگردند و به همین سبب با مشکلات زیادی مواجه میشوند. بنابراین شناسایی این عوامل متناسب با نوع پروژهها از سوی مدیران، کارفرمایان و مجریان میتواند از یک سو چهارچوب مناسبی برای ارزیابی و بررسی خروجیهای پروژه برای آنان فراهم نماید و از سوی دیگر نقشه راهی برای چگونگی انجام پروژههای آتی گردد.
لذا در پژوهش حاضر با استفاده از رویکردی جامع و کارا به بررسی، شناسایی و ساختار دهی به متغیرهای اثر گذار بر مدیریت وکیفیت پروژههای ساخت و ساز در شهر کرمان با استفاده از روشهای دلفی و دیمتل پرداخته شد. بدین منظور ابتدا با بررسی اسناد موجود و دریافت نظرات خبرگان امر، به شناسایی متغیرهای مذکور پرداختیم. در نهایت لیستی مشتمل بر 23 متغیر تهیه گردید. در انتهای پژوهش به ساختار دهی به متغیرهای اثر گذار با استفاده از دیمتل پرداخته شد و مشخص گردید که سه معیاری که بیشترین قدرت تأثیرگذاری را داشته اند به ترتیب کیفیت خدمات مهندسین مشاور، آشنا بودن تیم طراحی پروژه با مسائل اجرایی و تأخیر در پرداختهای مالی بوده اند.
مقدمه
مدیریت و برنامه ریزی برای تضمین کیفیت و اقدامات کنترلی در هنگام اجرا، محصولی مطلوب و مناسب را در اختیار بهره برداران قرار می دهد که علاوه بر افزایش بهره وری، افزایش طول عمر مفید محصول را موجب می شود. به نظر کارشناسان و مسئولان ساخت و ساز در کشور عمر ساختمان ها در ایران حدود 30 سال است که در مقایسه با کشورهای پیشرفته با متوسط عمر100 سال بسیار پایین است. طبق آمار حدود 70 درصد نوسازی ساختمانهای شهر تهران از لحاظ مقاوم سازی بافت فرسوده محسوب می شوند.[1]
این در حالیست که در اغلب کشورهای صنعتی، سازندگان ساختما نها براساس قانون ملزم هستند بعد از اتمام پروژه و تحویل آن به کارفرما یا خریدار، کیفیت ساختمان را به مدت 10 سال تضمین نمایند و در صورت ایجاد عیب یا نقص در بنای ساخته شده که ناشی از تقصیر، سهل انگاری و یا اشتباه سازنده بنا و پیمانکاران فرعی باشد خسارت آن را جبران نمایند. جهت شناسایی علل نامطلوب بودن کیفیت ساختمانهای شهری، مجموعه عوامل موثر بر احداث اینگونه ساختمانها طبق فرآیندهای مدیریت کیفیت مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
با بیان عوامل موجود در برنامه ریزی، تضمین و کنترل کیفیت در ساخت و ساز شهری مشاهده می شود که عوامل متعددی در هر یک از بخشها وجود دارد که موجب پراکندگی مسولیت می گردند. این پراکندگی مسولیت و عدم وجود یک گردش کار مناسب میان آنها، عدم تمرکز در انجام وظیفه، کاهش بهره وری وکاهش کیفیت محصول نهایی را منجر می شوند. در بخش تضمین و کنترل کیفیت ساختمان امروزه مدلهای شناخته شده مفید و موثری در نقاط مختلف دنیا به کار گرفته می شود که باعث افزایش بهره وری و افزایش طول عمر مفید ساختمان می گردند. استفاده از یک واحد طرح و ساخت که مسئولیت توامان طراحی، اجرا و نظارت ساختمان را به سفارش کارفرما بعهده دارد و در کنار آن یک واحد بیمه گر که محصول نهایی را به مدت معین و به نفع بهره برداران بیمه می نماید.
کیفیت: کیفیت واژه رایج و آشنایی است که از مفهوم و نحوه کاربرد آن تفاسیر گوناگونی به عمل آمده است. اما وجه مشترک همه این تعاریف سازگاری کالا یا خدمت با نیازها و انتظارات مشتریان است. کیفیت از مشتری شروع میشود و هرگونه توجه به کالا یا خدمت، بدون توجه به نظر مشتریالزاماً، کیفیت را بدنبال ندارد. لذامعمولاً کیفیت را بر اساس تطابق پذیری محصول با ویژگیهای مد نظر مشتری و یا میزانی که محصول میتواند انتظارات قبلی مشتری را برآورده سازد، تعریف میکنند.
پروژههای عمرانی و ساختمانی در هر کشور از مهمترین زیرساختهای اصلی رشد و توسعه محسوب میشوند. بنابراین پیشرفت، رفاه و تعالی یک ملت بستگی وثیقی به موفقیت پروژههای ساخت و ساز کشورش دارد و توفیق در اجرای طرحهای عمرانی، سازو کارها و عواملی را میطلبد تا چرخه امور به نحو مطلوب با کمترین هزینه و بیشترین سود به سامان و پایان رسد. با نگاهی ژرف به پروژههای ساختمانی مشخص میگردد که اگر مدیریت درست در این پروژهها صورت نگیرد، خسارتهای غیرقابل جبرانی حادث میشود.
همچنین با توجه به گستردگی و پیچیدگی مدیریت پروژههای ساخت و ساز، بهتر است که به شناسایی عوامل مؤثر در مدیریت پروژه و منتج شدن پروژه به پروژه ای با کیفیت مطلوب پرداخت، تا با مدیریت مطلوب این عوامل به موفقیت در مدیریت پروژه و منتج شدن پروژه به پروژه ای با کیفیت مطلوب رسید. لذا ضرورت انجام مطالعات علمی در زمینه شناسایی و مدیریت متغییرهای اثر گذار بر مدیریت وکیفیت پروژههای ساخت و ساز احساس میشود.
شکوه عبدی و همکارانش در سال 1391 ، برای شناسایی و ساختار دهی به متغییر های اثر گذار بر کیفیت سازه ها در تهران از روش دلفی و شیوه دیمتل استفاده کردند.[2] در این زمینه از روش دلفی به عنوان روش اخذ آراءخبرگان و از شیوه دیمتل به منظور ساختاردهی نظام مند اطلاعات مأخوذه استفاده شده است . این روش ها از روش های شناخته شده در حوزهی تصمیم گیری ها چند متغییره گروهی هستند اینان در پژوهش خود پس از ارائه ی کلیاتی از ضرورت های تحقیق ،شیوه های مورد استفاده را مختصرا تشریح کردند. سپس، فرایند به کارگیری شیوه ها در شناسایی ، دسته بندی و چگونگی اثر گذاری متقابل عوامل بر یکدیگر در این مقوله مورد توجه قرار گرفته است.
دیمتل
شیوه دیمتل برای ساختاردهی بهیکدنباله از اطلاعات مفروض کاربرد دارد بهطوریکه شدت ارتباطات را بهصورت امتیازدهی موردبررسی قرار داده، بازخوردها توأمبا اهمیت آنها جستوجو نموده و روابط انتقالپذیر رامیپذیرد.اگرچه اطلاعات تجربی نشان داده است که قضاوت خبرگان از ارتباطات مستقیم عناصر بایکدیگر، خصوصیات انتقالپذیری را کموبیش تأمین مینماید وقدمهای مورداستفاده از این تکنیک شرح به ذیل است:
1. مشخص نمودن عناصرتشکیلدهنده ی سیستم
2. تعیین عناصر در رئوسیک دیاگرام و روابط حاکم برآنها.
3. مشخص نمودن قانونتصمیمگیری گروهی بهمنظور توافق جمعی از قضاوت خبرگان
4. تعیین نهایی شدت روابط میان عناصر
5. نشان دادن امتیازات نهایی صورتیک ماتریس.
6. ضرب هر ورودی از ماتریس را در معکوس بیشترین مجموع ردیفی از آن ماتریس.
7. محاسبه مجموع دنباله نامحدود از آثار مستقیم وغیرمستقیم از عناصر بر یکدیگر
8. محاسبه شدت ممکن از روابط غیرمستقیم
9. تعیین سلسلهمراتب یا ساختار ممکن از عناصر
صنعت ساخت همواره با ریسکهای مختلفی روبرو است که باعث کاهش راندمان و گاهی عدم موفقیت در به پایان رساندن پروژههای عمرانی میشود .علیرغم اینکه تمامپروژههای عمرانی بزرگ باید دارای بخشی به نام مدیریت کیفی باشد. فقدان چنین امری باعث ناکارآمدی این صنعت شده است. همانطورکهمیدانیم مهمترین هدف مدیریت، انجام پروژه با حداقل هزینه و در زمان مقرر با رعایت مسائل کیفی از پیش تعیینشده است.
"نظارت" شامل سه مرحله از سنجش عملکرد، مقایسه عملکرد با استانداردها و همچنین ارائه راهکارهای مدیریتی - بدون اقدام - می باشد که فرق آن با "بازرسی" آن است که بازرسی تنها مرحله اول این تعریف یعنی مشاهده و اندازه گیری را شامل می شود.[3] وفق مواد 99، 100 و 101 قانون شهرداری و همچنین ماده 33 قانون نظام مهندسی وکنترل ساختمان، "شهرداری" مسئول نظارت و کنترل ساختمانها در ساخت و سازهای شهری است که می تواند این وظیفه را به مهندسان ناظر به عنوان بازوی اجرایی خود محول کند و بر کار آنها نظارت داشته باشند.[4]
روش انجام پژوهش
به منظور شناسایی متغیرهای مذکور در فاز اول به بررسی اسناد موجود و در فاز دوم به دریافت نظرات خبرگان امر پرداخته شد. در نهایت لیستی از متغیرهای شناسایی شده تهیه گردید، که به شرح ذیل می باشد:
1. نحوه برگزاری مناقصه و انتخاب پیمانکار مناسب - V1 -
2. ارائه قیمت پایین در مناقصه ها - یا توافقات و قرادادهای سرپرست کارگاه - به منظور أخذ کار و سپس استفاده از ابزارهای دیگر نظیر به تعویق انداختن کارها و تقلیل کیفیت و غیره برای جبران این قیمت ها - V2 -
3. سیاستهای مدیریتی جهت کاهش هزینه ها - V3 -
