بخشی از مقاله
شناسایی منابع گرد و غبار و پیامدهای اجتماعی- اقتصادی آن
چکیده
جریان ها و حرکت ریزگردها مشکلات زیادی را برای ساکنین اطراف بیابان ایجاد می کند که می تواند اثرات زیان آور بهداشتی اقتصادی و زیست محیطی را به همراه داشته باشد. این پژوهش با هدف، بررسی تاثیرات اقتصادی و بهداشتی ناشی از پدیده ریزگرد در شهرستان های خرمشهر و آبادان و همچنین تاثیر عوامل محیطی در تشدید ریزگردها و نقش عوامل مدیریتی در کنترل آن انجام شده است. اما روش انجام تحقیق مذکور بر مبنای هدف تحقیق از پرسشنامه و مراجعه حضوری می باشد. پرسشنامه استفاده شده از معیارهای موجود در مقاله کلیدی استخراج گردیده است، این پرسش نامه دارای 34 سوال در رابطه با بررسی تاثیرات اقتصادی، بهداشتی پدیده ریزگرد می باشد. برای سنجش پایایی پرسشنامه مذکور از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. جامعه آماری مورد استفاده در این تحقیق شامل 75 نفر 45) نفراز شهرستان آبادان و 30 نفر در شهرستان خرمشهر) می باشد. از روش های آمار توصیفی و آمار استنباطی و تحلیل توصیفی آزمون کای اسکور((x2 و کروسکال-والیس نرم افزار SPSSاستفاده شده است. در پایان نتیجه حاصله نشان داد که پدیده ریزگردها باعث ایجاد مشکلات و افزایش هزینه ها برای شهروندان می شود. عواملی مانند: گرد و خاک، باد، گرما، شوری آب و بارندگی در ایجاد مشکلات در منطقه نقش به سزایی ایجاد میکنند که نقش گرد و خاک پر رنگ تر از بقیه موارد می باشد. از نظر ساکنین این مناطق همکاریهای ملی – منطقه ای و بین المللی در این زمینه، موجب اجرایی شدن راه های پیشگیرانه مفیدی در مهار و کنترل پدیده ریزگرد می باشد.
.1 مقدمه
طوفان گردوغبار پدیده ای است کهعمدتاً در مناطق خشک و نیمه خشک در نتیجه سرعت زیاد باد و تلاطم آن بر روی سطح خاک بدون پوشش و مستعد فرسایش به وجود می آید 10)، .(13 این پدیده اغلب باعث کاهش میدان دید به کمتر از یک کیلومتر شده 8)، (17 و در شدیدترین حالت غلظت ذرات معلق میتواند حتی به بیش از 6000 میلی گرم در هر متر مکعب هوا برسد .(16) وقتی طوفان گردوغبار به وقوع می پیوندد، ذرات معلق قادرند تا فواصلی بیش از 1000 کیلومتر طی مسیر کرده و در سطح زمین فرود آیند .(14) منشاء طوفان های گردوغبار بیشتر شامل مناطقی است که اقلیم آنها بسیار خشک بوده و میانگین بارندگی سالیانه آنها کمتر از 100 میلیمتر است .(10) بررسی زمانی و مکانی طوفانهای گردوغبار نشان دهنده دخالت عوامل متعددی در بروز و گسترش این پدیده است که میتوان آنها را بر اساس شدت و نحوه تاثیراتشان در دو گروه عوامل محیطی و عوامل انسان ساز جا داد .(1) در بین فاکتورهای پدید آورنده این آلودگی، عوامل زمین شناسی (12) و عوامل اقلیمی (نظیر توزیع نامناسب زمانی و مکانی بارندگی، تبخیر شدید، فراوانی و سرعتنسبتاًزیاد باد، دوره برگشت کوتاه و تداوم خشکسالی، گستردگی مناطق با اقلیم خشک و الگوهای گردشی هوا) به عنوان عوامل طبیعی و عواملی نظیر: از بین بردن پوشش گیاهی، چرای بی رویه دام و تولید محصول، خشک کردن تالابها و برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی، توسعه صنعت، افزایش جمعیت، جنگ و مسائل سیاسی بین کشورها) به عنوان عوامل انسان ساز مورد بررسی قرار میگیرند. طوفانهای گردوغبار از پدیدههای مخرب اقلیمی بر روی نقشههای سینوپتیکی بوده که متاثر از عناصر اقلیمی فشار، ابرناکی، بارندگی، رطوبت نسبی، باد، دما و تبخیر است (6) پدیده گردوغبار عموما مشکلاتی را به همراه داشته و موجب بروز عوارض نامطلوب بهداشتی، زیست محیطی و اقتصادی گردیده است .(3) و همه ساله خسارات جبران ناپذیری به سلامتی انسان، مزارع، تاسیسات عمرانی و صنعتی، خطوط مواصلاتی و مراکز جمعیتی وارد میکند. این پدیده متاثر از شرایط خاص جوی است که در صورت شناخت منشاء، سازوکار تکوین، نحوه گسترش و ارتباط آن با الگوهای گردشی اتمسفری، می توان تا حدودی از آسیبهای آن کاست و یا با آن مقابله نمود. روند فزاینده و فراوانی وقوع گردوغبارهای اخیر ایران،خصوصاً در مناطق غرب و جنوب غربی و پیامدهای سوء اقتصادی و انسانی نشأت گرفته از آن بر کسی پوشیده نیست. ذوالفقاری صحرای نفوذ در شبه جزیره عربستان را نیز منبع ریزگردهای غربی ایران می داند .(2)
.2 مواد و روشها
یکی از نواحی ایران که تحت تأثیر این پدیده قرار گرفته است استان خوزستان با وسعت 130 کیلومتر مربع که در جنوب غربی ایران واقع شده است. تحقیق وپژوهش موجود، به بررسی تاثیرات اقتصادی و بهداشتی ناشی از پدیده ریزگرد در شهرستان های آبادان و خرمشهر پرداخته است که طی سال های گذشته جزء مناطقی بوده است که بیشترین تاثیرات ریزگردها را متحمل شده اند. در این پژوهش برای سنجش اعتبار پرسشنامه از مقیاس آلفای کرونباخ استفاده شده است و ضریب آلفای کرونباخ بدست آمده برای این پرسشنامه با استفاده از نرم افزار 0/873 SPSS است. اطلاعات به دست آمده با استفاده از روش های آمار توصیفی و آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهند گرفت، لذا در تحلیل توصیفی از جداول نرم افزار SPSS استفاده شده است.
.3 بحث و یافته ها
در چندین سال اخیر ارتباط بین پدیده ریزگرد و طوفان های گرد وخاک با آلودگی هوا، سلامتی و... باعث شده سالانه تعداد زیادی از تحقیقات و پژوهش ها به منظور شناخت این پدیده وکنترل حوادث زیانبار ناشی از آن در سراسر دنیا انجام گیرد. برطبق یافته های حاصل از این پژوهش، که نشان می دهد عوارض ناشی از افزایش ریزگردها در هوا ، در اکثرافراد با افزایش علایم آلرژیک همراه می باشد. همچنین روشن شدکه با افزایش بروز ریزگردها در هوا، مراجعه افراد به پزشک وبستری شدن آنها در بیمارستان ها سیر صعودی داشته است. مطالعات صورت گرفته حاکی از آن است که ریزگرد ها تا درصد زیادی منجر به ایجاد افسردگی و اختلالات عصبی در افراد شده و روابطی سرد همراه با خشونت را در زندگی اجتماعی افراد رقم میزند. از سوی دیگر نتایج تحقیق و پژوهش بیان می کند افراد از عملکرد و آموزش های مسوولین جهت کاهش آسیب ها و کنترل بیماری های ناشی از پدیده ریزگرد ها ناراضی اند و از تاثیرات منفی این پدیده در امان نیستند.
از جمله تاثیرات منفی ناشی از پدیده ریزگرد می توان به تاثیرات اقتصادی اشاره کرد. تاثیرات اقتصادی ابعاد گوناگون و وسیعی را در میان افراد این مناطق شامل می شود و یافته های این پژوهش نشان می دهد که مشکلات و افزایش هزینه های ناشی از پدیده ریزگردها بیش از آنچه تصور می شود برای مردم این شهرستان ها دردسر ساز شده است. به گونه ای که، از خرید وسایل و تجهیزات تصفیه آب و هوا ی ناشی از آن گرفته، تا خسارت به اموال و دارایی ها، هزینه های سرسام آوری را برای ساکنین این مناطق به وجود آورده است. از طرفی ادارات و سازمان ها، سالیانه روزهای تعطیلی را تجربه می کنند که همراه با، به تعویق افتادن کارهای اداری و تغییر در روند انجام کارهای اداری می باشد. که به دنبال آن افراد زیادی را در تامین امرار معاش خود به دردسر می اندازد متاسفانه هرساله اثرات سوء این پدیده بر ساختمان ها، خودروها، مزارع کشاورزی و دارایی های ساکنین این مناطق بیشتر می شود که هزینه ها و ضررهای زیادی برای این مردم درپی دارد . دراین پژوهش، بررسی تاثیرات بهداشتی و اقتصادی، نقش برخی از عوامل طبیعی موثر در تشدید پدیده ریزگردها و نقش عوامل مدیریتی در کنترل پدیده ریزگرد ها بررسی میشود که هر کدام از این موارد پس از جمع آوری داده ها با آزمون کای اسکور((x2 و با سطح معنی داری %95 (جدول (1 و فرضیه های آماری به صورت زیر تعریف می شوند:
دادهها از جامعهای با توزیع نرمال گرفته شده اند.H0 =
دادهها از جامعهای با توزیع غیرنرمال گرفته شدهاند.H1 =
