بخشی از مقاله
چکیده
سازمان ها برای این که در دنیای تجارت رقابت، حضور مستمر و پایدار داشته باشند باید حول محور علم و دانش فعالیت نمایند. علی رغم اینکه دانش به عنوان منبعی برای بقای سازمان ها و به عنوان یک کلید راهبردی، نقش موثری بر بهبود سرمایه های ناملموس سازمانی دارد اما چندان مورد استقبال سازمان های ایرانی قرار نگرفته است، لذا در این مقاله سعی بر آن داریم تا به شناسایی میزان تاثیر فرایند تسهیم دانشبر سرمایه فکری در بیمه پاسارگاد مورد بررسی قرار دهیم، بدین منظور درابتدا با استفاده از مروری بر تحقیقات پیشین موثرترین عوامل موثر بر فرایند تسهیم دانش شناسایی گردیدند و به ازای هریک از متغیر های شناسایی شده نیز، مجموعه شاخص های موثر گردآوری گردید و در قالب یک پرسشنامه محقق ساخته در اختیار نمونه آماری تحقیق قرار گرفت. نمونه منتخب متشکل از 120 نفر از کارشناسان بیمه پاسارگاد می باشد.
پس از جمع آوری داده های تحقیق، به منظور سنجش پایایی و روایی تحقیق از آلفای کرونباخ - - 0/946، روایی محتوایی و عاملی - - 0/759 استفاده گردید. با توجه به تائید پایایی و روایی تحقیق، به منظور بررسی توزیع داده ها از آزمون کلوموگرف اسمیرنف استفاده گردید که توزیع داده ها نرمال حاصل گردید، بر این اساس به منظور تجزیه و تحلیل داده ها و اثبات فرضیه های تحقیق از تحلیل رگرسیون چند متغیره بهره گرفته شد. تسهیم دانش به میزان %56 بر سرمایه فکری، %46 بر سرمایه ارتباطی، %63 بر سرمایه انسانی و %51 بر سرمایه ساختاری تاثیر مثبت دارد. بنابراین تمامی فرضیه های تحقیق پذیرفته شد. همچنین تکنولوژی های نوین اطلاعاتی و ارتباطی موثرترین عامل - ضریب تاثیر - 0/695 در فرایند تسهیم دانش حاصل گردید.
واژگان کلیدی: تسهیم دانش، سرمایه فکری، سرمایه ساختاری، سرمایه انسانی، سرمایه ارتباطی.
مقدمه
تا اواسط قرن بیستم عمدتا تصور می شد که دلیل عقب ماندگی کشورهای در حال توسعه کمبود سرمایه های مالی و فیزیکی است. لذا کشورهای در حال توسعه عمدتا تلاش می کردند برای جبران عقب ماندگی خود از راه های مختلف به کسب سرمایه های مالی و فیزیکی بپردازند. اما امروزه ثابت شده که تزریق سرمایه های فیزیکی و مالی بخودی خود موجب تسریع روند توسعه کشورهای در حال توسعه نمی شود. تنها آن دسته از کشورهای که دارای ساختارهای اداری قوی و نیروی انسانی کارآمد و متخصص هستند می توانند از سرمایه های مالی و فیزیکی در روند رشد و توسعه خود به نحو صحیح استفاده نمایند. در عصر دانایی محوری، مزیت رقابتی سازمان ها بر پایه دارایی های نامشهود استوار است.
آنچه امروز سازمان ها را رقابت پذیر تر می کند، مدیرت اثربخش دانش و سرمایه فکری می باشد - بختیاریان شهری و فرجی، . - 1394دانش داشتن دانش صحیح و کاربردی در زمان و مکان مناسب، سازمان را در موقعیت رقابتی مناسب قرار می دهد. اگرچه در دنیای فناوری اطلاعات و ارتباطات، ارزش دانش روند رو به رشدی داشته است، اما اکثر سازمان های ایرانی به دلیل کم توجهی به این عامل حیاتی با مشکلات عدیده ای - عدم توانایی در برقراری ارتباط موثر با پرسنل، عدم توانایی در جذب و حفظ مشتری، عدم توانایی در ارائه خدمات به روز و... - رو به رو هستند. مدیریت دانش، قابلیت آشکارسازی دانش نهان، و کدبندی آنها را برای سازمان فراهم می آورد و از برون رفت دانش جلوگیری به عمل می آورد.
دانش سازمانی به دو صورت ضمنی و آشکار در سازمان جریان دارد. تبدیل دانش ضمنی که در ذهن پرسنل و مدیران می باشد به دانش مشهود و کاربردی، امری دشوار، اما عامل موفقیت اکثر سازمان های پیشرو می باشد - خواجوی و همکاران،. - 1389 در حقیقت این نوع از دانش به عنوان یک منبع ناملموس بسیار ارزشمند که منجر به برتری رقابتی میگردد، شناخته میشود و سازمانها به تسهیم چنین دارایی ناملموسی جهت حفظ و کسب مزیت رقابتی توجه بسیاری نشان می دهند - سرلک و اسلامی، . - 1390 در بسیاری از نظریه های مبتنی بر دانش، یکی از عوامل کلیدی و مهم، توانایی سازمان ها در انتقال و به اشتراک گذاری دانش شناخته شده است - ضیایی دولتآّبادی و همکاران، . - 1392
انتقال دانش نهان و اشتراک گذاری آن می تواند منجر به هم افزایی در بین کارکنان شود. یکی از مهمترین فرآیندها درساختارهای معرفی شده برای مدیریت دانش، تسهیم آن می باشد . - Cabrera & Cabrera,2005 - تسهیم دانش موثر بین اعضای سازمان منجر به کاهش هزینه ها در تولید، بهبود کیفیت مستمر محصولات، انعطاف پذیری بیشتر و تضمین انتشار موثر اصول کاری در داخل سازمان، متناسب با بازارهای پویا و پرتلاطم می گردد و در نهایت بهبود عملکرد پرسنل را در پی دارد. از سویی دیگر سازمان را قادر به حل مسائل و مشکلات در شرایط بحرانی می نماید. به طور خلاصه می توان گفت نوآوری یکی از پیامدهای ویژه ای است که انتظار می رود به واسطه فرآیند تسهیم دانش ایجاد گردد - . - Cabrera & Cabrera,2005
با توجه به اهمیت منابع انسانی در پیشبرد اهداف سازمانی، در اولویت قرار دادن پرسنل و توانا سازی آنها در تصمیم گیری ها با سرعت بالا و دقت زیاد، اهمیتی دوچندان می یابد. تسهیم دانش، امکان انتقال تجربیات و دانش روز خبرگان به صورت مرتبط با فعالیتهای سازمانی هر شخص را امکان پذیر می سازد. لذا سوالی که در اینجا مطرح می گردد این است که تسهیم دانش در بیمه پاسارگاد به چه میزان بر بهبود سرمایه فکری تاثیر دارد؟ در این مقاله با شناسایی مهمترین و موثرترین عوامل تاثیرگذار بر فرایند تسهیم دانش، اولویت های موثر بر این متغیر شناسایی شده و سپس به صورت آماری به بررسی میزان تاثیر تسهیم دانش بر سرمایه فکری وسه منظرآن - ارتباطی، انسانی و ساختاری - می پردازیم.
عوامل و ابزاری که به وسیله آنها، دانش در سازمان به اشتراک گذاشته می شود و انتقال دانش تسهیل می گردد از موضوعات اصلی در مدیریت دانش به شمار می روند. اشتراک هدفمند دانش در سازمانها به یادگیری سریع فردی و سازمانی منجر شده، خلاقیت را توسعه می دهد و در نهایت به بهبود عملکرد فرد و سازمان می انجامد. بر این اساس سازمانها اشتراک دانش را تقویت و کارکنان خود را به این امر تشویق مینمایند. به عبارت دیگر، به اشتراک گذاشتن دانش عبارت است از مجموعه رفتارهایی که به تبادل اطلاعات و کمک به همکاران منجر می شود و از مهمترین امور حیاتی و ضروری برای سازمان هاست که آنها را قادر به گسترش مهارت ها و شایستگی هایشان می سازد، بر اعتبارشان می افزاید و به سازمان در جهت حفظ منابع رقابتی کمک می نماید - . - Grant, 1996 & Mtzler et al., 2005
تسهیم دانش و عوامل موثر بر آن
نظریه پردازان دانش را به عنوان هویتی نام می برند که افراد یا گروه ها دارای آن هستند و میتوانند به طور مجزا از یکدیگر در شکلی قانونمند و به گونه هایی متفاوت مانند: اسناد، نمودارها، سیستم های رایانه ای و یا در وسائل مصنوعی فیزیکی مانند ماشین آلات نهادینه شود - یزدان پناه و چراغچی، . - 1388تسهیم دانش، رفتار انتقال دانش به همکاران در فرایند ارتباطات درون یا برون سازمانی است و منظور از دانش، آن دانشی است که شخص آن را در سازمان کسب کرده است - علی پور درویشی، . - 1391 پژوهش های گذشته در مورد تسهیم دانش حاکی از پیچیدگی آن و ابعاد چندوچهی موثر بر این پدیده را دارند. تسهیم دانش میتواند به صورت همزمان بر توانمندی های فردی وشایستگی های سازمان اثرگذارده وبه تقویت توانمندی سرمایه های فکری سازمان درحوزه سرمایه های انسانی وسازمانی منجرشود . - Olson & Olson,2012 -
بنابراین، اندیشمندان بسیاری معتقدند تسهیم دانش مهمترین عامل موفقیت درمدیریت دانش است وآن را به عنوان انتشار داوطلبانه تجارب و مهارتهای به دست آمده درسازمان تعریف میکنند. تسهیم دانش توسط مک درمت - 1999 - بدین صورت تشریح شده " وقتی میگوییم فردی دانش خود را تسهیم میکند، به این معنی است که آن فرد، فرد دیگری را بااستفاده ازدانش، بینش وافکارخودراهنمایی میکند تا او را کمک کندکه موقعیت خود را بهتر ببیند". در حقیقت وقتی بیان میشود فردی دانش خود را تسهیم می کند، به این معنی است که آن فرد، شخص دیگری را با استفاده از دانش، بینش و افکار خود درجهت تقویت موقعیت شخص مزبور راهنمایی میکند - رضایی دولت آبادی و همکاران، . - 1392 به علاوه ایده آل فردی که دانش خود را تسهیم می نماید این است که از هدف دانش تسهیم شده، کاربرد آن،نیازها و شکاف های اطلاعاتی فرد گیرنده دانش آگاهی داشته باشد - سرلک و اسلامی، . - 1390 به منظور ایجاد یک فرایند تسهیم دانش اثربخش افراد باید از تمایل و توانایی بالایی برخوردار باشند، پژوهش های انجام شده حاکی از آن است که وجود کارکنانی که تمایل به تسهیم دانش و تجربه دارند موجب می شود این فرایند به طور خودکار شروع شود و گسترش یابد.
