بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر شناسایی مولفه های نظام آموزش باز و از دور در دانشگاه پیام نور به عنوان متولی و مجری آموزش باز و از دور در ایران و ارائه مدلی برای آن، در قالب روش توصیفی - پیمایشی انجام گرفته است. جامعه آماری این تحقیق کلیه اعضای علمی دکتری پیام نور در سال تحصیلی -85 81 به تعداد 1321 نفر بودندکه از این تعداد 301 نفر به صورت نمونه گیری تصادفی طبقه ای به عنوان نمونه انتخاب شدند.
ابزار مورد استفاده، پرسشنامه محقق ساخته بود که بر اساس مبانی نظری و پیشینه تحقیق تنظیم شده است. روایی پرسشنامه ها توسط صاحبنظران مورد تایید قرار گرفت و پایایی آن نیز از طریق ضریب آلفای برای نظام آموزش باز و از دور 6/989 محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل دادها نیز، از آمار توصیفی و استنباطی - تحلیل عاملی و تحلیل مسیر - استفاده شد. بعد از تجزیه و تحلیل - تحلیل عاملی - ، نظام آموزش باز و از دور به ترتیب اولویت دارای 3 مولفه اصلی فناوری، تعامل، امکانات و 28 شاخص شد.
بر اساس اولویت بندی مولفه ها و شاخص های آموزش باز و از دور و با استفاده از نرم افزار لیزرل9/53 - تحلیل مسیر - ، مدل نظریی و ساختاریی ارایه گردید که نشان می دهد، اگر آموزش باز و از دور به همراه مولفه ها و شاخص های آن در دانشگاه های دارای نظام باز و از دور به خوبی طراحی، تولید، اجرا و ارزشیابی شود، منجر به یادگیری در افراد می شود.
مقدمه
در عصراطالعات و ارتباطات، یکی از نهادهایی که دستخوش تغییروتحول شده، نهادهای آموزشی است - عبادی،. - 1393 از سوی دیگر، یکی از ارکان توسعه اقتصادی و انسانی یک کشور آموزش و پرورش آن کشور است. تربیت انسانی متخصص برای نیل به توسعه اقتصادی، اجتماعی،فرهنگی و همگانی کردن آموزش به عنوان حقوق بنیادی، از مهمترین اهداف آموزش و پرورش هرجامعه ای به حساب می آید.
به همین دلیل ریشه توسعه فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی هر ملتی را باید درآموزش و پرورش آن کشور جستجو کرد - سرمدی،1396 . - 3: اما با ورود به عصر اطالعات و ارتباطات و به علت مشکالت سرمایه گذاری، افزایش روز افزون و بی سابقه ورود جوانان به تحصیالت عالی، اشتغال زایی،آلودگی هوا، هزینه های باال، دیگر آموزش مرسوم؛ جوابگوی نیازهای فعلی نسل جدید نیست.
به همین دلیل دانشگاه ها و موسسات آموزشی گرایش به سوی رویکردهای نوین آموزشی از جمله آموزش از دور پیدا کرده اند. آموزش از دور به عنوان یک نظام آموزشی در کنار و مکمل با نظام آموزش سنتی با هدف توجه به تفاوهای فردی، فراهم کردن فرصتهای برابر آموزشی و دموکراسی آموزشی به تناسب سن، جنسیت و اشتغال افراد با تحقق شعار محوری «آموزش برای همه، همه وقت و همه جا»1 ایجاد شده است.
عالوه بر این ، آموزش از دور2،به دلیل دارا بودن فضای پویا، روزآمد، مشارکتی و قابلیت دسترسی به محتوا در سریع ترین زمان - ابرهیم زاده، - 1395، در جهت تحقق رسالت انسانی «آوردن آموزش برای مردم و نه بردن مردم برای آموزش» نقش مهمی ایفا کرده کرده است. بنابراین این تحقیق درپی پاسخگویی به سواالت زیر است: مولفه ها و شاخص های اصلی نظام آموزش از دور در دانشگاه پیام نور کدام اند؟ مدل مناسب نظام آموزش از دور در ایران چگونه است؟
آموزش از دور
در اعالمیه حقوق بشر، از آموزش و پرورش به عنوان مهمترین و اساسی ترین حقوق اولیه انسان ها یاد شده است. این حق منحصر به سن خاصی نیست و دربرگیرنده همه انسان ها با هر سن، جنس، طبقه اجتماعی و اقتصادی است - یونسکو،. - 1887 در این نگاه، انسان ها به عنوان رکن اصلی توسعه در عصر اطالعات، نیازمند آموزش هایی هستند که با تحوالت اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و فناورانه عجین شده اند.
آموزش به عنوان رکن انسان ساز و نیز لحاظ نمودن اصول و مبانی جامعه شناختی و اجتماعی آموزش در عرصه های دین، مذهب، وضع اقتصادی، سیاسی و فرهنگی می تواند نقش زیادی در توسعه انسانی از بعد کارایی و اثربخشی اقتصادی و رضایت مندی اجتماعی افراد را به همراه داشته باشد - اسداله، . - 1391 از سوی دیگر، آموزش مجموعه تغییرات فکری، نگرشی، مهارتی و رفتاری افراد می باشد که نتیجه آن یادگیری و ایجاد رفتارهای عقالنی در افراد است.
از نظریونسکو نیز آموزش؛ کلید توسعه معرفی شده است، چرا که سایر ابعاد توسعه از جمله اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و حتی فناورانه به آن بستگی دارند. به همین دلیل سازمان یونسکو آموزش را اساس و بنیان هر نوع توسعه یاد می کند - یونسکو، . - 2662 به عبارتی نظام آموزش و پرورش به عنوان یکی از مهمترین مظاهر زندگی پیشرفته بشر ارتباط نزدیکی با روند کمی و کیفی تحوالت بشری و توسعه انسانی دارد - ابیلی و موثقی،. - 1399
عالوه براین، بانک جهانی - 2667 - 3 معتقد است شرط الزم برای رشد علمی و فناوری یک کشو، شناخت اهمیت وجود یک نظام آموزشی جدید است که اگر به درستی اجرا و عملیاتی شود، می تواند در قالب سرمایه گذاری4 در انسانی با فراهم کردن و ارتقاء دانش، مهارت و نگرش افراد به توسعه همه جانبه جامعه بخصوص توسعه انسانی به عنوان یکی از مؤلفه های توسعه اقتصادی و توسعه پایدار کمك کند.
اما در عصر اطالعات، به علت تغییرات سریع در دانش و فناوری، از یك سو، و از سوی دیگر، بنابر ضرورت و نیاز و مواجهه با چالش هایی چون افزایش جمعیت بالقوه متقاضی آموزش عالی، افزایش تقاضا برای آموزش عالی، افزایش تقاضا برای یادگیری مادام العمر، مسأله کیفیت در آموزش، برابری فرصت های دسترسی به آموزش و کاهش هزینه های آموزشی و تربیت انسانی مورد نیاز دانشگاه ها و سازمان های اجتماعی با توانمندی ها و شایستگی های باال، دیگر روشهای آموزش سنتی قادر به پاسخگویی به مسائل و مشکالت امروزی نسل جدید نیست.
به همین دلیل گرایش به شیوه های نوین آموزشی از جمله آموزش از دور ضروری به نظر می رسد - ابراهیم آبادی،. - 1393 آموزش از دور در پایان قرن نوزدهم با کارهای آناتیکنر5و دانشگاه باز انگلستان - - 1878، برای پاسخگویی به نیازهای همه افرادی که به نوعی محدودیت زمانی ، مکانی، جنسیتی و حتی معلولیتی برای حضور در سر کالسها را داشتند، به وجود آمد.
در این نگاه، آموزش از دور عبارت است از سازماندهی فرایند یاددهی – یادگیری توسط یک موسسه آموزشی از طریق به کارگیری فناوری های آموزشی، سامانه های چند رسانه ای و فناوری اطالعات و ارتباطات برای ایجاد تسهیالت یادگیری و برقراری تعامل و انتقال محتوای آموزشی بین یاددهنده و یادگیرنده - ابراهیم زاده،. - 1395 این نوع آموزش در سیر تاریخی خود پنج مرحله آموزش مکاتبه ای، آموزش به کمک رادیو و تلویزیون، آموزش به کمک سی دی های آموزشی، آموزش با کمک کامپیوترهای شخصی و نرم افزارهای جاوا و سرانجام آخرین نسل آموزش از دور با کمک اینترنت به عنوان آموزش الکترونیکی را طی کرده است.
عالوه بر این، آموزش از دور - و الکترونیکی - به علت توانمندیهایی چون تعامل، یادگیری انفرادی، پشتیبانی سازمان آموزشی، استفاده از چندرسانه ای ها، صرفه جویی در هزینه، زمان و مکان، استقالل در یادگیری و توانمندسازی فردی می تواند به رشد و توسعه همه جانبه در قالب اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و انسانی کمک نماید.
