بخشی از مقاله
چکیده
نظام بودجه ریزی عملیاتی که با تامین مالی نتایج مورد انتظار ارتباط است. نظام بودجه ریزی عملیاتی اغلب به مدیریت کردن بر مبنای نتایج اشاره دارد. این نظام فرآیندی است که شدیدا به برنامه ریزی استراتژیک و عملیاتی و حسابرسی عملکرد به منظور ایجاد بودجه متکی است. نظام بودجه ریزی عملیاتی فراتر از بودجه ریزی سنتی است که فقط تصمیمات مرتبط با بودجه را انجام می دهد و در واقع فرآیندی است که توسط آن نوع خاصی از بودجه - برنامه بودجه عملکردی - ایجاد می شود. پژوهش حاضر در سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان یزد انجام گرفته است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نوع تحقیق پیمایشی است. در این تحقیق به منظور ارزیابی عوامل موثر بر بودجه ریزی عملیاتی از مدل الماس استفاده شده است و آزمون tو تکنیک TOPSIS به منظور تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. داده های موردنیاز برای این تحقیق از طریق پرسشنامه و مصاحبه گردآوری شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد می دهد که سازمان برای پیاده سازی نظام بودجه ریزی عملیاتی شرایط مناسبی دارد و عنصر نظام اطلاعات بهترین شرایط را دارا می باشد.
واژگان کلیدی: نظام بودجه ریزی عملیاتی، مدل الماس، آزمون t، تکنیک TOPSIS
مقدمه
بودجه به عنوان بیان مالی عملیات دولت ها، مهمترین سند مالی دولتی است که دستگاه های اجرایی را در دستیابی به اهداف شان یاری می رساند. از این رو، تلاش برای بهبود این سند مالی و بهره وری بودجه در اجرای فعالیت های دستگاه های اجرایی، همواره مورد توجه بوده است. بودجه ریزی را فرآیند تخصیص منابع محدود به نیازهای نامحدود مینامند. بودجه، هدفها و راهبردها را به صورت عبارتهای مالی در میآورد و راه اجرای برنامه و کنترل پیشرفت آنها را نشان میدهد - مستندات سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور،. - 1382 بودجه هدفها و راهبردها را به صورت عبارتهای مالی درآورده و راه اجرای برنامه و کنترل پیشرفت آنها را مشخص می نماید. سازمانها به 3 دلیل عمده به بودجه بندی نیازمندند - فرج وند، : - 1377
-1 نشان دادن مفهوم مالی برنامه ها -2 شناساندن منابع مورد نیاز اجرای برنامه ها -3 بدست آوردن معیارهای سنجش، نظارت وکنترل نتیجه ها در مقایسه با برنامه ها
بودجه ریزی عملیاتی پدیدهکاملاً جدیدی نمی باشد، بلکه نظام تکامل یافته و متشکل از برخی از جنبه ها و عناصر مفید سایر بودجه ریزی های تجربه شده در گذشته می باشد - یوسف نژاد، . - 1386 بودجه ریزی عملیاتی تلاش می کند تا به گونه مستقیم منابع را از طریق بودجه و عملیات، در جهت دستیابی به اهداف تخصیص دهد - دایموند، . - 2003 نظام بودجه ریزی عملیاتی به عنوان یک نظام مدیریتی برای ارتقای کارآیی و اثربخشی مصرف منابع سازمانی مورد توجه جدی دولت ها در سطوح ملی و محلی بوده است. در این نظام اعتبارات بودجه ای بر مبنای عملکرد واحدهای سازمانی در راستای تولید خروجی ها - محصولات و خدمات - یا همان اهداف کوتاه مدت و یا دستیابی به پیامدها و یا همان اهداف بلندمدت، تخصیص می یابد و بدین ترتیب سازمان به سمت افزایش شفافیت در نحوه مصرف منابع برای انجام فعالیت ها، تولید خروجی ها و دستیابی به اهداف و استراتژی ها و نیز پاسخگویی بیشتر سوق می یابد - گروه مشاوران پنکو، . - 1387
دولت ایران بیش از دو سوم از درآمدهای ملی را به خود اختصاص می دهد و آن را در قالب انواع برنامهها و فعالیتها هزینه میکند. این امر اهمیت و نقش روشهای اصولی بودجهبندی را در هدایت و جهتدهی بخش های مختلف اقتصاد جامعه آشکار میسازد، بطوری که یکی از مهم ترین عوامل پیشرفت در بخشهای مختلف، برنامهریزی اصولی عملیات دولت در قالب بودجه میباشد. در این تحقیق، براساس شاخص های مدل الماس عوامل موثر بر اجرای نظام بودجه ریزی عملیاتی در سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان یزد بررسی می شود.
مروری بر ادبیات تحقیق
باتوجه به حرکت جدی دولت به سمت آزادسازی اقتصاد و ایجاد بازارهای رقابت،توجه به هزینه ها و نحوه تهیه بودجه و عملیاتی تر شدن آن هرچه بیشتر موردتوجه قرار گیرد. - رئیسی سرکندیز، . - 1385 بودجه و بودجه ریزی، انتخاب هایی بین گزینه های ممکن است که با استفاده از اصول و قواعد معین انجام می شود - دفتر مطالعات برنامه و بودجه، . - 1388 تنظیم بودجه برای برآورد و سنجش عملکرد سازمانهای دولتی ضروری است و ابزاری مدیریتی سودمند به شمار می آید . بنابراین در هنگام تنظیم بودجه باید راهبردهای خاص هر سازمان را با تمام جنبه های سودآوری و دیدگاه های مدیریت در ایجاد سازمان مد نظر قرار داد - سجادی و جامعی، . - 1383 یکی از اهداف اصلی فرایند بودجه ریزی تضمین پاسخگویی مالی است. این پاسخگویی به شیوه های مختلف قابل دستیابی است.
- 1 محدود نمودن از طریق حسابرسی منظم مخارج در حین خرج
- 2 نظارت مستمر قوه مقننه از طریق دریافت گزارش عملکرد مرحله ای
- 3 حسابرسی های پس از هزینه در انتهای چرخه بودجه
- 4 ایجاد تعادل میان بودجه پیشنهادی دولت و بودجه مصوب مجلس - پناهی، . - 1386
نیست . با افزایش روز افزون وظایف دولتها و نقش دولتها در امور اقتصادی و اجتماعی جامعه، بودجه ریزی متداول بتدریج اهمیت خود را از دست داده است و کاربردی ندارد - فرزیب، . - 1380 از ضعف های اساسی رویکرد سنتی بودجه ریزی می توان به عدم تناسب سطح فعالیت و بودجه تخصیص یافته به هر واحد اشاره داشت. اما در رویکردهای نوین بودجه ریزی، منابع به تناسب حجم فعالیت به عملیات و فرآیندها اختصاص می یابد - بایز و کوین، . - 2007بودجه ریزی عملیاتی با آگاه کردن تصمیم گیران به اطلاعات بهتر درباره نتایج هر برنامه و مجموعه برنامه هایی که برای نیل به اهداف مشترکی به کار می روند، توانایی تصمیم گیران را در ارزیابی درخواس تهای بودجه ای دستگاههای اجرایی افزایش می دهد - لوینز و دیگران، . - 2003
بودجه بر حسب عملیات عبارت است از بودجه ای که بر اساس وظایف، عملیات و پروژه هایی که سازمان های دولتی تصدی اجرای آن را به عهده دارند، تنظیم می شود . در تنظیم بودجه عملیاتی، به جای توجه به کالا و خدماتی که سازمان خریداری می کند و یا به عبارتی به جای توجه به کالا و خدماتی که وسایل اجرای فعالیت ها هستند، خود فعالیت و مخارج کارهایی که باید انجام شود، مورد توجه قرار می گیرد« - دیاموند، . - 2002 بودجه ریزی عملیاتی بر پایه چهار اصل زیر استوار است: الف - حسابداری قیمت تمام شده ب - روش اندازه گیری کار ج - استفاده از فرم ها د - استفاده از استانداردها - قادری وفرزیب، . - 1385 نظام بودجه ریزی عملیاتی با هدف نتیجه محوری بودجه تلاش می کند تا با پیوند اعتبارات بودجه ای به نتایج اقدامات، به اهداف صرفه جویی، شفافیت، کارآیی و اثربخشی بودجه دست یابد - هاریس، . - 2001
مدل الماس
روش و مدل به کار گرفته شده در این پژهش مدل الماس می باشد .این مدل در برگیرنده 3 عنصر اصلی و 2 عنصر توانمندساز است. عناصر اصلی عبارتند از : برنامه ریزی، تحلیل هزینه ها ومدیریت عملکرد و عناصر توانمندسازها عبارتند از: مدیریت تغییر، نظام پاسخگویی و انگیزش و نظام آمار و اطلاعات.
