بخشی از مقاله
چکیده
در سال-های اخیر - - 200-2010 ملاحظات اکولوژیکی و زیست محیطی موجب گردید تا اکوتوریسم به عنوان سازگارترین نوع توریسم بیش از سایر اشکال توریسم مورد توجه قرار گیرد. در واقع این نوع توریسم جهت ارتقای پیشرفت اقتصادی هر کشور، مردم بومی منطقه و حفظ ارزش های طبیعی و فرهنگی مناطق توریسم مناسب تشخیص داده شده است. این در حالی است که شهرستان فیروزآباد به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، دارای پتانسیل های فراوان اکوتوریسم می باشد که تاکنون استفاده بهینه و پایدار از این فرصت نشده است. هدف از این پژوهش بررسی توان های اکوتوریستی منطقه و برنامه ریزی آنها در راستای توسعه پایدار به طوری که منجر به توسعه در سطوح ملی و منطقه ای شود.
روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و با استفاده از مدل راهبردی - - swot به شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها به منظور ارائه راهکار در جهت توسعه اکوتوریسم پرداخته شد. نتایج تحقیق نشان می دهد: - 1 اشتغال زایی و ایجاد درآمد پایدار برای جامعه محلی با امتیاز وزنی /45 ؛ - 2 تبلیغات منفی علیه ایران از سوی کشورهای بیگانه با امتیاز وزنی /32 ؛ - 3 دارا بودن آثار تاریخی- فرهنگی غنی در منطقه با امتیاز وزنی /32 ؛ - 4 نامناسب بودن زیرساختها و خدمات زیربنایی توسعه توریسم مانند: جادهها، مراکز خدمات رسان اقامتی- رفاهی و پذیرایی با امتیاز وزنی /40 به ترتیب از مهمترین فرصت ها، تهدیدها، نقاط قوت و ضعف در توسعه اکوتوریسم منطقه به شمار میآیند.
در همین راستا، - 1 زمینهسازی و بهره برداری از انگیزه مشارکتهای مردمی به عنوان عاملی مهم در توسعه اکوتوریسم؛ - 2 ایجاد مراکز بازاریابی مربوط به بخش توریسم و اکوتوریسم در سطوح مختلف؛ - 3 ایجاد مرکز آموزش راهنمایان محلی با توسعه اکوتوریسم؛ - 4 جلب مشارکت های مردمی در ترویج، حفاظت و بهره مندی پایدار از منابع طبیعی و تاریخی - فرهنگی گردشگری منطقه و جلوگیری از تخریب های زیست محیطی و تاریخی -فرهنگی آن، به ترتیب از مهتمرین راهبردهای رقابتی / تهاجمی - - SO؛ تنوع - ST - ؛ بازنگری - WO - ؛ و راهبردهای تدافعی - WT - محسوب می گردد.
واژههای کلیدی: توریسم - اکوتوریسم- شهرستان فیروزآباد - راهبرد - مدل SWOT
-1 مقدمه
امروزه پدیده گردشگری و اکوتوریسم، به لحاظ درآمد زایی فراوان آن، بساری از کشورهای جهان را بر آن داشته که سرمایه گذاری زیادی را به این بخش اختصاص دهند - Tremblay,2006,34 - طبق تعریف سازمان جهانی توریسم، توریسم عبارت است از:" تمام مسافرتهایی که منجر به اقامت حداقل یک شب در مقصد شود، اما مدت زمان دور بودن از منزل نباید بیش از یک سال باشد" - سازمان جهانی توریسم، . - 5 :1983واژه اکوتوریسم کوتاه شده اصطلاح Ecological Tourismاست و پدیده ای نسبتاً تازه در صنعت گردشگری است که تنها بخشی از کل این صنعت را تشکیل میدهد. - Nyaupane & Thapa, 2004, 25 -
اکوتوریسم اختصار واژه Ecological Tourism است و در ادبیات فارسی، جهانگردی زیست محیطی - طبیعت گردی - نام گرفته است. بدان مفهوم که محیط یا طبیعتی که نه تنها یک جهانگرد بلکه سایر انسانها نیز در آن زندگی می کنند - فرج زاده و کریم پناه، . - 2 :1387 اکوتوریسم، پدیده ای نسبتا تازه در صنعت جهانگردی است که فقط بخشی از کل این صنعت را تشکیل می دهد. ای ن شکل از جهانگردی فعالیتهای فراغتی انسان را عمدتا در طبیعت امکانپذیر می سازد و مبتنی بر مسافرتهای هدفمند توام با برداشتهای فرهنگی، معنوی، دیدار و مطالعه از جاذبه های طبیعی و لذت جویی از آنهاست.
اکوتوریسم از طیف گسترده ای از گزینه های ویژه تشکیل شده است و از بازدید علمی گرفته تا بازدیدی اتفاقی در یک منطقه ای طبیعی به عنوان فعالیت آخر هفته، یا بخش جنبی از یک مسافرت کلی و طولانی را شامل می شود. چشم اندازها و مناظر زیبای طبیعت مانند سواحل دریاها، دریاچه ها، تالاب ها، جزایر، بیشه زارها و نقاط سرسبزو خرم، گیاهان وحشی، جنگل ها و پار کهای ملی، نواحی تفرجگاهی، مناطق کوهستانی و ییلاقی، پتانسیل های ورزشی B تفریحی مانند غارپیمایی، کوهنوردی، کاوش های زمین شناسی، پیاده روی در طبیعت، شنا، قایقرانی، ماهیگیری و استفاده از غذاهای دریایی، جاذبه های مؤثر در درمان مانند چشمه های آب معدنی و حتی مناطق بیابانی و کویری از کانون ها و جاذبه های گردشگر پذیر این نو ع از گردشگری به شمار می آیند - فنل، - 63 :1385
اشتغال زایی و توسعه منطقه ای ازآثار مهمی است که اکوتوریسم بر جای می گذارد - فاضل نیا و هدایتی، . - 2 :1389 برنامه ریزی این نوع از توریسم به منظور توسعه و گسترش توریسم در این منطقه، ایجاد اشتغال و کمک به پیشرفت اقتصادی، افزایش درآمد ساکنین، کمک به جلوگیری از تخریب محیط زیست، فراهم کردن تسهیلات بهتر و همچنین کمک به توسعه ایرانگردی از سوی دیگر؛ شناسایی و برنامه ریزی جاذبه های اکوتوریستی منطقه امری ضروری ولازم است به طوری که تجربه نشان داده است هر کجا توریسم بدون چارچوب برنامه ریزی و استراتژی مشخص توسعه یابد، مشکلات زیست محیطی و اجتماعی متعددی ظهور پیدا کرده و در درازمدت مشکلات توریسم، بیشتر از فوائد آن می شود - رنجبریان و زاهدی، . - 79 :1379
-2ضرورت انجام تحقیق
امروزه توریسم یکی از امید بخش ترین فعالیت هایی است که از آن به عنوان گذرگاه توسعه یاد می کنند. توریسم یکی از رشد یافته ترین صنایع نیمه دوم قرن بیستم بود و اغلب به عنوان یک کلید برای رشد اقتصادی هم در کشورهای توسعه یافته و هم در حال توسعه استفاده شده است. در حال حاضر بسیاری از کشورها منافع اقتصادی و اجتماعی خود را از توریسم دریافت می کنند و درآمدهای حاصل از آن را برای توسعه زیر ساخت های منطقه به کار می برند. در سال های اخیر ملاحظات اکولوژیکی و زیست محیطی موجب گردید تا اکوتوریسم به عنوان سازگارترین نوع توریسم بیش از سایر اشکال توریسم مورد توجه قرار گیرد.
در واقع این نوع توریسم جهت ارتقای پیشرفت اقتصادی هر کشور، مردم بومی منطقه و حفظ ارزش های طبیعی، زیست محیطی وفرهنگی مناطق توریسم مناسب تشخیص داده شده است. به همین خاطر توسعه این بخش جزء اهداف اصلی صنعت توریسم در نظر گرفته می شود - حسینی، . - 104 :1384لزوم توجه جدی به مقوله سی و سیاحت و گردشگری، بعنوان پدیده ای نو در زندگی ماشینی قرن بیست و یکم، ضرورت کاملاً محسوسی است. و اهمیت آن روز به روز در دنیا افزایش می یابد، زیرا با روند رو به تزاید فناوری و ماشینی شدن زندگی در جوامع و گسترش اختراعات جدید که انسان را به شهرها به عنوان محورهای تحول وابسته می کند. زندگی شهری با مشکلات فراوان گسترده ای مواجه شده است. - - Butler,2002,14
بنابراین ، به منظور تنوع بخشیدن به منابع رشد اقتصادی و درآمدهای ارزی و همچنین ایجاد فرصت های جدید شغلی، توسعه صنعت گردشگری و فعالیت های اقتصادی وابسته به آن، به منظور فراهم کردن زمینه های اوقات فراغت برای شهروندان، دارای اهمیت فراوانی است - نویل گر،. - 1975 در این میان اکوتوریسم به عنوان یک از بخش ها و زیر مجموعه های مهم و اصلی گردشگری بسیار اهمیت دارد. شهرستان فیرورآباد با دارا بودن جاذبه های فراوان اکوتوریستی، فرهنگی بکر، صنایع دستی و... و هم چنین با شناسایی دقیق این پتانسیل های توریسم و تبدیل آنها به جاذبه، با برنامه ریزی مناسب می تواند به یک مقصد مهم توریستی بویژه اکوتوریستی در سطح استان و کشور تبدیل شود.
-3پیشینه تحقیق
در این پژوهش نیز با توجه به اهمیت و گستردگی موضوع، پیشینه تحقیق در دو سطح مطالعات داخلی و مطالعات خارجی مورد بررسی قرار گرفته که به شرح زیر می باشد.جباریان امیری در مقاله خود تحت عنوان - تبیین الگوهای مناسب توسعه گردشگری درشهرستان بندرلنگه با استفاده ازروش - Swotبا هدف بررسی قابلیت های گردشگری و تدوین بهترین استراتژی ها جهت رونق و بهبود عملکرد مدیریت گردشگری بندرلنگه صورت گرفته است. بندرلنگه با دارا بودن نزدیکترین مرز دریایی به کشوراماراتمتحده عربی و به ویژه دبی و وجود پتانسیل های فراوان موجود و همچنین سابقه تاریخی کهن این منطقه می تواند به یکی ازقطبهای گردشگری درایران تبدیل شود این بندر با توجه به سواحل زیبا و بکر و جذابیت های طبیعی تاریخی و ا.. ازقابلیت های فراوانی برای جذب گردشگر برخوردار است.
بدری سیدعلی در مقاله تحت عنوان - راهبردهای توسعه اکوتوریسم در شهرستان مریوان - در این میان مناطق روستایی شهرستان مریوان به دلیل موقعیت جغرافیایی آن دارای پتانسیل های فراوان اکوتوریسم است که تاکنون به دلایل متعدد، استفاده بهینه و پایدار از این فرصت ها نشده است. یافته ها نشان می دهد که به منظور تقویت و توسعه اکوتوریسم پایدار در شهرستان مریوان، لازم است راهبردهای متنوعی به عنوان مجموعه ای راهبردی برای سیاست گذاری و مدیریت و برنامه ریزی اکوتوریسم مورد توجه قرار گیرند.در مطالعه ای نوحه گر و همکاران تحت عنوان - ارزیابی قابلیت های طبیعت گردشگری جزیره قشم با بهره گیر از مدل swot به ارزیابی قابیلت ها این جزیره در زمینه گردشگری طبیعی پرداخته است.
و استراتژی حداکثر استفاده اقتصادی از ورود طبیعت گرددان با حفظ ارزش های جزیره به مثابه بهترین نوع استراتژی برای توسعه گردشگردی معرفی می گردد. - نوحه گر و همکاران،. - 13889
آقائی - - 1390، در پایان نامه خود تحت عنوان» توسعه اکوتوریسم - طبیعت گردی - استان اردبیل با استفاده از روش برنامه ریزی استراتژیک« swot پس از شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها به این نتیجه دست یافته اند که در توسعه اکوتوریسم استان، میزان آگاهی گردشگران، مدیران و مردم محلی تاثیر مستقیمی دارد. از نتایج دیگر این پژوهش می توان به معنا دار بودن ایجاد و توسعه اکوتوریسم از طریق بهبود نقاط قوت اشاره کرد.
ضرابی و همکاران در مقاله ای تحت عنوان - ارزیابی توسعه اکوتوریسم پایدار در شهر کرمانشاه - شناسایی مناطق مستعد طبیعت-گردی و برنامه- ریزی برای این مناطق، به-منظور جذب علاقه-مندان و ایجاد امکانات زیربنایی برای آنها از جمله راهکارهای توسعه صنعت اکوتوریسم است. ر این پژوهش سعی شده است تا چالش ها و فرصتهای طبیعت-گردی این شهر با استفاده از مدل راهبردیSWOT ارزیابی شود و راهکارهای مناسب برای دستیابی به اکوتوریسم پایدار منطقه ارائه گردد. نتایج
