بخشی از مقاله
چکیده
تاثیرات مخرب اورانیوم و دیگر عناصر رادیواکتیو بر زندگی انسان و همچنین محیط زیست به مراتب فراوان است و نیاز است که در هر کشوری کنترل ویژه و مطالعات مناسب بر روی این مواد وجود داشته باشد. همبستگی و منشاء عناصر رادیواکتیو در نهشتهای اتمسفری غالباً با بکارگیری روشهای آماری شامل تجزیه و تحلیل توصیفی، تجزیه و تحلیل تطبیقی - CA - ، تجزیه و تحلیل موئلفههای اصلی - PCA - یا آنالیز فاکتوری و تجزیه و تحلیل کلاستر شناسایی می شوند.
تجزیه و تحلیل موئلفههای اصلی و تجزیه و تحلیل تطبیقی از روش های بسیار مرسوم چند متغییره آماری در نهشتههای اتمسفری هستند که در بسیاری از مطالعات جهت مشخص نمودن همراهی و منشاء عناصر رادیواکتیو بکار رفتهاند. تعداد 26 نمونه پراکنده از محدوده باتلاق تالاب بندر انزلی و 7 نمونه خاک برای عناصر رادیواکتیو Ra-226, U-235, Th-232, Cs-137, K-40 با روش آنالیز تطبیقی بررسی و سه عامل Ra - و - Th و - Cs - و - U - مشخص گردید بگونهای که عناصر هر گروه در نمودارهای گرافیکی مختلف خود را از بقیه عناصر جدا می کند.
اما در روش آنالیز فاکتوری عناصر Ra و Th و تا حدودی U همبستگی بالا و از طرف دیگر عنصر Cs تغییرات غلظت متفاوتی نسبت بقیه عناصر نشان میدهد و خود را از دیگر عناصر جدا میکند. با این اوصاف عنصر U چه در روش آنالیز تطبیقی و چه در روش آنالیز فاکتوری نزدیکترین عنصر به Cs میباشد اگر چه بیشتر با Th و Ra ارتباط دارد.
-1 مقدمه
اورانیوم منابع آلاینده بخصوصی دارد که ممکن است افراد در یک کارخانه تحت تاثیر آن قرار داشته باشند و یا در یک معدن که سدهای باطله آن حاوی اورانیوم میباشد و یا مواردی مانند کارخانجات فرآوری اورانیوم یا کودهای فسفاته، سدهای باطله حاوی اورانیوم، فعالیت های انسانی، باد، طوفان و آتش فشان - که میتوانند باعث انتقال اورانیوم شود - ، میوه و سبزیجات رشد یافته در زمینهای آلوده به اورانیومممکن است موجودات زنده و مخصوصاً انسانها را تحت تاثیر قرار دهد و نیز به محیط زیست آسیب وارد کند.
در این مقاله از تحلیلهای چند متغیره کمک کرفته شده است تا بستگی عناصر مختلف به یکدیگر و فاکتورهای مهم مشخص گردند. همچنین از تحلیلهای چند متغیره جهت ارزیابی محدودههای مکانی آنومالیهای موجود در خاک بر اساس متغیرهای وابسته به کانیسازی کمک گرفته شده است. نتایج بدست آمده از روشهای مختلف تحلیلی چند متغییره نباید مخالف یکدیگر باشند، چرا که باعث وجود عدم قطعیت در نتایج میگردد.
از این رو، یک نتیجه که به وسیله یک روش مشخص میگردد نیاز است که به وسیله سایر روشها و در جهت بهبود واقعیت اعتبار سنجی شود . - Huang et al., 2009 - آنالیز تطبیقی یک روش گرافیکی تجزیه و تحلیل دادهها میباشد . - Greenacre, 2007 - در آنالیز تطبیقی رابطه همزمان متغیرها و نمونهها با یکدیگر در یک دیاگرام مورد بررسی قرار میگیرد و در یک دستگاه مختصات سیتسم فاکتوری موقعیت نمونههای برداشت شده نسبت به متغیرها نمایش داده میشود .
Abdi, 2007 - آنالیز تطبیقی به جهت شناسایی آنومالی منطقهای بکار برده شده است و نمونههای معرف آنومالی را مشخص میکند بطوری که با تداخل نمونهها و متغیرها در یک نمودار گرافیکی یک کشش و بیرون کشیدگی از بعضی از عناصر و نمونهها را نشان میدهد که خود را از دیگران تفکیک میکند. هدف از تجزیه و تحلیل فاکتوری نیز آن است که برای P متغیر اندازهگیری شده بتوان k فاکتور - k<p - را بگونهای تعریف کرد که بتوانند بخش اعظمی از تغییرپذیریها را توجیه کنند.
با توجه به موارد بالا، عمدهترین هدف استفاده از تحلیل عاملی، کاهش حجم دادهها و تعیین مهمترین متغیرهای مؤثر در شکلگیری پدیدههاست که برای این منظور روش تجزیه و تحلیل مؤلفههای اصلی - PCA - 1 بر روی دادهها صورت میگیرد. در این روش بر اساس دوران مؤلفهها، بیشینه واریانس در میدان متغیرها بوجود میآید و تغییرپذیریهای توجیه شده توسط فاکتورها را محاسبه مینمائیم. بطور خلاصه از آنالیز فاکتوری به منظور گروهبندی متغیرها و تعیین فاکتورهای عمده موثر در کانی سازی استفاده شده است.
-2 نمونه برداری و آمادهسازی دادهها
به منظور انجام مطالعات اکتشافی در محدوده تالاب بندر انزلی 26 نمونه رسوب و 7 نمونه خاک - شکل - 1 بصورت پراکنده و فاقد نظم خاص برداشت گردیده است. نمونههای رسوب از کنارههای آبهای سطحی و مرداب بندر انزلی و محل برخورد تعدادی از آبراهههای نشات گرفته از ارتفاعات و همچنین نمونه های خاک نیز از جوار و یا فاصله کمی از محدوده رسوبی تالابها برداشت شدهاند.
