مقاله شناسایی و رتبه بندی شاخص های و معیارهای موثر در تعیین فرآیند های قابل برونسپاری

بخشی از مقاله

خلاصه

در بسیاری از سازمان ها جهت تعیین فرآیند های برون سپاری صرفا بر هزینه های اقتصادی فرآیند تمرکز می نمایند که پس از اجرای برون سپاری ممکن است نتوانند به نتایجی مطلوبی دست یابند. بنابراین برایگزینش فرایندهای برونسپاری معیارهای مختلفی مورد ملاحظه قرار میگیرد که متاثر از مضامین راهبردی، کاهش مشکلات و تنگناها و پرهیز از مخاطرات است. گزینش فعالیتهای قابل برونسپاری، ارتقای بهرهوری و رعایت قوانین و مصوبات از مهمترین دغدغهها در این زمینه است. بر همین اساس با استفاده از ادبیات نظری تحقیق و مطالعات انجام شده و مراجعه به خبرگان شرکت ابتدا32 شاخص تعیین و برای ارزیابی دقیقتر در قالب یک پرسشنامه در اختیار کارشناسان یاد شده قرار گرفت. مطابق شاخصهای نسبت روایی و روایی محتوایی، 15 فقره مناسب تشخیص داده شد که پس از دستهبندی و تلفیق آنها با استفاده از روش نمودار وابستگی، 7 معیار اصلی و 4 معیار فرعی بهدست آمد. برای وزندهی معیارها از رویکرد فرایند تحلیل سلسلهمراتبی - AHP - در محیط نرمافزار EXPERT CHOICE استفاده شد. در انتها با استفاده از روش رتبهبندی، وضعیت هر یک از فرایندها بر اساس معیارهای یاد شده و مطابق طیف لیکرت سهتایی ارزیابی و میزان اولویت آنها تعیین شد.

کلمات کلیدی:اولویتبندی، برونسپاری، معیارهای ارزیابی، فرایندهای اجرایی، شرکت های پالایشی گاز ،پالایش گاز فجرجم

مقدمه

سازمانهای امروزی بیش از هر زمان دیگر بهدنبال کاهش هزینهها و ارایه محصولات و خدمات ناب هستند که یکی از سازکارهای مورد استفاده توسط آنان »برونسپاری«1 است. در برونسپاری نه تنها فعالیتها منتقل میشود، بلکه عوامل تولید از قبیل: کارکنان، تسهیلات، تجهیزات، فناوری و سایر دارائیها نیز قابل واگذاری است. برخی سازمانها در مراحل بلوغ برونسپاری حتی به واگذاری مسئولیت تصمیمگیری در خصوص اجزای اصلی فعالیتهای منتقل شده نیز پرداختهاند.از نظر کلور2 و همکاران، برونسپاری عبارت است از واگذاری انجام یک کار به سازمانی دیگر . - 9 - برونسپاری فرایندهای کسب و کار3 نیز زمانی مورد ملاحظه واقع میشود که یک سازمان به واگذاری مسئولیت یک یا چند فرایند اجرایی خود به یک پیمانکار خارجی اقدام مینماید.

تس و ساندر4 بر این اعتقادند که این رویکرد زمانی مناسب است که فرایندهای مورد نظر به درستی تعریف شده باشند، خودکفا5 بوده و بر اساس فعالیتهای مربوط از قابلیت اندازهگیری برخوردار باشند . - 25 - برخی فرایندها از قبیل : خدمات رستوران، منابع انسانی و امور مالی ماهیتی عمومی دارند و برخی دیگر همچون: شیرینسازی گاز یا بازرسی فنی تجهیزات پالایش گاز تخصصی محسوب میشود.انگیزه اصلی برونسپاری، دستیابی مطلوبتر به منابع مورد نیاز سازمان است. برونسپاری به سازمانها این امکان را میدهد که بر نقاط قوت مرتبط با کسب و کار خود متمرکز شوند و ارایه خدمت به مشتریان را بهبود بخشند.

مطابق گزارش او.المطیری6، در سال 2013 از کارایی هزینه بهعنوان مهمترین محرک برای برونسپاری یاد شده است و در یک بررسی، حداقل 42 درصد پاسخگویان با این امر اذعان داشتهاند. در شمال اروپا از جمله در کشورهای سوئد، نروژ و انگلستان، دسترسی به دانش، مهارت و ابزار ویژه از عوامل کلیدی در برونسپاری فعالیتها است . - 20 - از نظر پراهالاد7 و رمسومی8 موضوع اساسی در برونسپاری، شناسایی و تمرکز بر فعالیتهای محوری و نیز شایستگیهای محوری یک سازمان است که نقش مهمی در موقعیت رقابتی سازمان ایفا میکنند . - 23 -

هر سازمانی از فعالیتهای محوری مختص خود برخوردار است که شکلدهنده الگوی کسب و کار آن است. رفتار معقولانه آن است فعالیتهایی برونسپاری شود که فاقد شایستگیهای محوری است و مدیران را در انجام امور مربوط دچار محدودیت میکند. مدیران به دنبال بهرهبرداری بهینه از فعالیتهای محوری هستند. سازمانها پس از شناسایی فعالیتهای محوری میتوانند اقدامات لازم برای مدیریت و بهرهبرداری بهتر آن فعالیتها را مد نظر قرار دهند.بنا بر عقیده مکایور9، برونسپاری مبتنی بر ارزش10 به دنبال بهبود عملکرد در فعالیتهای محوری و ارزشآفرینی برای مشتریان است. امروزه، سازمانهای پیشرو، حتی فرایندهای محوری همچون طراحی، مهندسی، تولید و بازاریابی را نیز برونسپاری میکنند . - 19 -

بر اساس مفهوم برونسپاری فرایندهای کسب و کار، از یک طرف انتظار میرود سازمان به نحو مطلوبتری بتواند به منابع مورد نیاز برای ارتقای قابلیتهای خود در بازار دست یابد و از طرف دیگر، با برونسپاری فرایندهای غیر کلیدی خود به پیمانکاران قادر شود بر امور کلیدی خویش بیشتر متمرکز گردد و توان رقابتی خود را افزایش دهد. اکبری از جمله دلایل برونسپاری فعالیتها به موارد زیر اشاره کرده است : - 6 -
❖کاهش محدودیتهای مدیریتی و تامین منابع                                                                                                                                                                            ❖افزایش اثربخشی از طریق تمرکز بر مزیتهای رقابتی سازمان
❖دستیابی به تخصص، مهارت و فناوریهای کلیدی
❖کسب ایدههای جدید و نوآورانه برای مدیریت تغییر
❖کاهش سرمایهگذاری روی داراییها و استفاده بهتر از آنها برای سایر اهداف
❖افزایش سهم بازار و فرصتهای کسب و کار از طریق شبکه ارایهدهندگان

❖برقراری انضباط بیشتر در هزینهها از طریق تغییر هزینههای ثابت به هزینههای متغیربه همین ترتیب، طالبی و همکاران به مهمترین علل عدم برونسپاری فعالیتها به شرح زیر اشاره کردهاند : - 3 -
❖درک نامناسب هزینههای موجود
❖عدم دسترسی به پیمانکاران برجسته در مقایسه با واحد داخلی فعلی
❖کاهش کنترل بر پیمانکاران                                                                                                                                                                                                  ❖وابستگی به پیمانکاران
❖امکان توسعه پیمانکاران در کسب و کار سازمان و تبدیل به رقیب در آینده
❖امکان صدمه به وفاداری کارکنان و ایجاد تزلزل در آنان

در خصوص دلایل شکست برونسپاری نیز بررسیهای مختلفی صورت گرفته است. لونسدیل1 به فقدان رویه نظاممند مشخص در برونسپاری - 17 - ، گائو2 به عدم برخورداری از مهارتهای لازم در بخش دولتی برای مدیریت و نظارت بر فعالیتهای برونسپاری شده - 14 - ، ارل3 به تاثیر تعاملی شیوه برونسپاری فعالیتها در یک سازمان و به عبارت دیگر؛ اثربخشی نامناسب برونسپاری برخی فعالیتها به دلیل برونسپاری نامناسب فعالیتهای دیگر - 13 - اشاره کردهاند. پاتیل4 به یکی از دلایل مهم دیگر در عدم موفقیت برونسپاری فعالیتها با عنوان فشارهای ناشی از شرایط مناقصه اشاره کرده است. بسیاری از پیمانکاران برونسپاری با انگیزه موفقیت در رقابت با دیگران، اقدام به ارایه پیشنهاد قیمت پایین میکنند که در زمان اجرا قادر نخواهند بود مطابق شرایط مورد انتظار به تعهدات خود جامه عمل پوشند . - 22 -

از نظر خوراسگانی، بسیاری از فعالیتها و از جمله زنجیره تامین و مدیریت خدمات در ایران در اختیار دولت است و با توجه به الزامات رشد و توسعه اقتصادی، استفاده از بخش خصوصی در قالب برونسپاری فعالیتها ضروری است؛ هر چند در این زمینه بوروکراسی، سازکار برونسپاری فعالیتها و ضعف بخش خصوصی از مهمترین موانع قابل ملاحظه در این زمینه است . - 15 - هفتاد درصد از سبد انرژی کشور را گاز در بر میگیرد و از این رو، برونسپاری فعالیتها از حساسیت بالایی برخوردار است و نمیتوان آن را از حوزه نفوذ حاکمیت خارج کرد. از طرف دیگر، الزامات اصل 44 مبنی بر درگیر کردن بخش خصوصی مطرح است. در بخشهایی از شرکت ملی گاز موارد برونسپاری مشخص شده است. از جمله در شرکت انتقال گاز، مطابق برنامه ششم توسعه مقرر شده است تا پایان برنامه، 90 درصد فعالیتها برونسپاری شود و 10 درصد باقیمانده نیز مربوط به خطوط بسیار قدیمی است که به دلیل عدم جاذبه بیرونی در اختیار این شرکت باقی میماند.